0,3 - 0,5 100 8-10 Жас шыбықтары аз
болғанда қарағай
орман дақылдары
өсiрiледi
0,5 30-40 10 Екiншi қабаттың
одан жоғары жуандығы 0,3-0,4
болған және 1-қабатты
кескен соң ол нашар
0,3 - 0,4 100 10 өскен кезде қарағайдың
iшiнара дақылдары
егiледi
0,3 - 0,5 100 5 5 Қарағай шыбықтарының
көлемi аз болғанда
орман дақылдары
отырғызылады
0,5 - 0,7 10 Құрғақ орман
түрлерiнде ғана
0,5 - 0,7 100 Жақсы жаңарту
болмаған жағдайда
екi белдеуде де кесу
мерзiмi жылжытылады
немесе орман дақылдары
отырғызылады
0,5 - 0,7 20-30 7-10
Ескерту: 1. ЕIК - ерiктi iрiктеп кесу, БК - бiртiндеп кесу,
ЖК- жаппай алқаптық кесу, ББК-бедеулiк бiртiндеп кесу.
2. Құр.- құрғақ қарағайлар, жас - жас, ыл-ылғал.
3. 4 кестеде барлық жолдар бойынша ағаштардың кесiлетiн
барлық түрлерiнiң (кезек) жуандығы көрсетiлген.
4. Әртүрлi жастағы қарағайларды бiртiндеп кесуге
түпкiлiктi қабылдау (БК-3) және жаппай кесу барысында
(ЖК) орманның өсiп-жетiлген және өсiп-жетiлу
мерзiмiнен асып кеткен ағаштардың жиынтығы ғана
кесiледi.
26. Ағашты бiртiндеп екi-үш кезекпен кесу жазық жерлерде және 20 градустан аспайтын тiк қияның барлық экспозициясының баурайында өсiп-жетiлген қарапайым, таза, бiркелкi, түрлiше жастағы аралас қарағайларда жүргiзiледi.
Жуандығы 0,8-1,0 ағаштарды үш кезекпен кесу көзделедi. Бiрiншi кезек - ағаштардың тұқым алуын жақсарту, орманның одан әрi өсуi үшiн жағдай жасау мақсатында алдын-ала жаңғырту нәтижесiне қарамастан жүргiзiледi. Ағаштардың жуандығы 0,6-0,7 дейiн келедi.
Алғашқы кесуден 5-6 жыл өткен соң бұл алаңдар тексерiледi. Орман төсенiшi 3 см артса немесе мүк-қына жамылғысы күштiрек дамыған ағаштардың жаңарып өсуi жеткiлiксiз болған жағдайда өнiмнiң орташа мөлшерден кем болмаған кезiнде топырақты өңдеу жолымен табиғи жаңғыртуға ықпал ету қажет.
Кесудiң екiншi кезегi орман аясында ағаштардың жаңара өсуi қанағатты болған жағдайда 10-12 жыл өткен соң жүргiзiледi (2 қосымша).
Жеткiлiктi жаңғыртылмаған жағдайда ол табиғи жаңғыртуға ықпал ету шаралары мiндеттi түрде жүргiзiле отырып, осы мерзiм iшiнде жүзеге асырылады. Ағаштардың жуандығы 0,4-0,5-ке дейiн төмендейдi. Бұл орайда орман неғұрлым сәттi жаңғыртылса, кесу де соғұрлым интенсивтi болмақ.
Орман ауқымындағы қарағайдың түлеп өсуi жақсы болса, онда 8-10 жылдан соң кесудiң соңғы кезегi жүзеге асырылады. Өскiндер сан жағынан аз болса, кесу жұмысы ағаштарды кескеннен кейiнгi алғашқы екi жылда қарағайларды еге отырып, сол мерзiмде жүзеге асырылады.
Алғашқы жуандығы 0,6-0,7 ағаштарда екi кезекте кесу жұмысы жүргiзiледi.
27. Қос қабатты таза және аралас өскен қарағайлы орманда өсiп жетiлген ағаштардың жуандығы 0,5 және одан жоғары болса, бiртiндеп кесуге екi кезең белгiленедi: бiрiншiсi - қордың 30-40 процентi, 10 жылдан соң өсiп-жетiлген қалған барлық ағаш жинап алынады. Бiрiншi қатардың жуандығы 0,3-0,4 болса, кесу бiр кезеңмен орындалады.
Екiншi қатардың жуандығы 0,3-0,4 және өсiп-жетiлген ағаштарды кескеннен кейiн түлеп-өсу жеткiлiксiз болса, алғашқы екi жылда iшiнара қарағай дақылдары отырғызылады.
28. Жаппай алқаптық кесу қарапайым таза және аралас өскен бiрыңғай жастағы және түрлi жастағы ағаштардың жуандығы 0,3-0,5 болғанда жүргiзiледi. Қарағайдың түлеп өсуi жеткiлiксiз жерлерде ол алғашқы екi жылда қарағай дақылдарын еге отырып жүргiзiледi.
Алқаптың енi 50 м аспауы, ұзындығы - 1000 м, көлемi 5 гектарға дейiн болуы шарт. Кескен жылды есептемегенде жанасу мерзiмi 5 жыл. Алқаптың жанасуы - тiкелей. Көлемi 1х1 шақырым шаршыларда 4-5 мәрте кесiледi. Алқаптар ұзын жағымен жел өтiне тiкелей қарсы, тiк қия беткейлерiнде 10 градустан астам көлбеу қалыптасады, кесу бағыты беткей бойынша төменнен жоғары қарай.
29. Белдеулi - бiртiндеп кесу орман алаңдары бойынша жас шыбықтарды салыстырмалы түрде бiрдей орналастырғанда қарағайларының түлеп өсуi қанағаттанарлық жуандығы 0,5-0,7 бiрыңғай жастағы таза және аралас құрғақ қарағай тоғайында енi 100 м және одан жоғары тығыз бөлiктерде жүргiзiледi. Алқап енi 15-20 және 30-40 м мөлшерiнде қатар белдеулерге бөлiнедi, олар өзара кезектестiрiлiп отырады. Орманның енi 15-20 м белдеулеріндегі барлық ағаштар жинап алынады. Енi 30-40 метрлiк белдеулердегi iрiктеу қордың 20-30 процентi мөлшерiнде бiртiндеп қос кезекпен кесудiң бiрiншi кезеңiнiң принципi бойынша жүргiзiледi. Енi 30-40 метрлiк белдеулерде қалдырылған ағаш бөлiгiнiң жуандығы 0,5 кем болмауға тиiс. Алғашқы жуандығы 0,5 болған жағдайда оларда ағаштарды iрiктеп алу жүргiзiледi.
Кесудiң соңғы кезеңi енi 15-20 және 30-40 м белдеулерде түлеп өсуi жақсы болған жағдайда 7-10 жылдан кейiн жүргiзiледi. Түлеп өсу қанағаттанарлық немесе жеткiлiксiз болған жағдайда кесу мерзiмi кейiнге қалдырылады немесе орман дақылдары егiледi. Белдеудiң жобалық бағыты батыстан шығысқа қарай болғаны оңтайлы. Алқаптың оңтайлы көлемi 3-5 га, ең үлкенi - 10 га. Белдеулi-бiртiндеп кесу үшiн ағаштың күрделi құрылымын (бiтiмiн), енiнiң шағындығы және басқадай жуандығын бөлу көзделмейдi.
Жапырақты ормандардағы ағаш кесу
30. Қазақтың шағын адырлы жапырақты ормандарында жаппай, бiртiндеп және iрiктеп кесу қолданылуы мүмкiн. Бұл әдiс дымқыл қайыңдар мен көктеректерден (3-кесте) басқа орманның барлық түрiне қолданылады.
31. Жуандығы 0,3-1,0 байырғы қайыңдар мен көктеректi ормандарда, жас шыбықтарының болуына қарамастан, сондай-ақ өндiрiстiк ағаштарда қарағай шыбықтары болмаса, Ереженiң 20, 21, 23 тармақтарына сәйкес жаппай алқаптық кесу жүргiзiледi. Ағаш кесу алқабының ең үлкен көлемi тiк қия беткейдiң және шоқ қайыңның мөлшерiн ескеру негiзiнде анықталады. Тiк қиялығы 10 градустан астам беткейде олар ұзын жағы көлденең отырғызылады, ағаш кесу бағыты беткейдiң жоғары жағынан төмен қарай атқарылады. Кесуден кейiнгi алғашқы жылда өндiрiстiк ормандарда қарағай дақылы өсiрiледi. Оларды отырғызудан кейiнгi жанасу мерзiмi 3-5 жыл.
32. Жуандығы 0,7-1,0 өндiрiстiк қарағайлы қайың және көктеректi ормандарда, түлеп өсу күйiне қарамастан, сондай-ақ жуандығы 3 Кесте Қазақтың шағын адырлы жапырақты ормандарда ағашты басты мақсатта кесу ----------------------------------------------------------------- Кесiлетiн ағаштардың | Беткейдiң | Кесу | Кесуге дейiнгi сипаттамасы |экспозиция-| тәсiлi |жалпы жуандығы |мен қиялығы| мен | | градус |кезектi-| | | лiгi | ------------------------------------------------------------------ Жас шыбықтарының болуына С-О ЖК 0,3-1,0 қарамастан байырғы қайыңдар 0-20 мен көктеректер,5 га астам С-О ЖК 0,3-1,0 шоқ ағаштар 21-30 көлемi 5 га және одан төмен С-О ЖК 0,3-1,0 шоқ ағаштар 0-30 Қарағайларының түлеп өсуi қанағаттанарлық өндiрiстiк таза қайың және көктерек: көлемiне қарамастан барлық С-О ӨК-1 0,7-1,0 ағаштар 0-30 БК-2 0,7-1,0 көлемi 5 га астам шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-0,6 0-20 С-О ЖК 0,3-0,6 21-30 5 га және одан кем шоқ C-О ЖК 0,3-0,6 ағаштар 0-30 Қарағайларының түлеп өсуi қанағаттанғысыз: көлемi 5 га астам шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-1,0 0-20 C-О ЖК 0,3-1,0 21-30 5 га және одан кем шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-1,0 Қарағаймен аралас өндiрiстiк 0-30 қайың және көктерек. Қарағайының түлеп өсуi қанағаттанарлық: көлемiне қарамастан барлық С-О БК-1 0,7-1,0 ағаштар 0-30 БК-2 0,7-1,0 көлемi 5 га астам шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-0,6 0-20 С-О ЖК 0,3-0,6 21-30 5 га және одан кем шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-0,6 0-30 Қарағайларының түлеп өсуiнiң қанағаттанғысыз: көлемiне қарамастан барлық С-О БК-1 0,7-1,0 ағаштар 0-30 БК-2 0,7-1,0 көлемi 5 га астам шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-0,6 0-20 С-О ЖК 0,3-0,6
21-30
5 га және одан кем шоқ ағаш С-О ЖК 0,3-0,6
0-30
Өзендер мен көлдер және су
қоймалары жағалары бойындағы
тыйым салынған орман
белдеулерi
Қарағайлардың түлеп өсуi С-О ЖК 0,3-10,
қанағаттандырғысыз байырғы, 0-30
өндiрiстiк таза жапырақты
ағаштар
Қанағаттанарлық жас қарағай С-О ЕIК 0,6-10,
шыбықтары болғандағы 0-30
қарағаймен аралас және таза
өндiрiстiк ағаштар
---------------------------------------------------------------------
Қор бойынша iрiктеу |Кезектiң|Алқаптың |Алқаптың| Ескерту
-----------------------|қайтала-| енi, м |жалпы |
жуандығы | iрiктеу |нуы, | |аумағы, |
кезiнде | % |алқаптың| | га |
| |жанасу, | | |
| |мерзiмi,| | |
| | ж. | | |
--------------------------------------------------------------------
0,3-1,0 100 2 50 5 Жуандығы 0,3-0,4
ағашы кесiлген
0,3-1,0 100 2 50 3 алқаптарда орман
дақылдары егiледi
0,3-1,0 100 ** * 2,5 * Шоқ ағаш екi
кезекпен кесiледi:
бiрiншiде - оның
жел өтіндегі
жартысы
** екiншiде -
ағаштың биiктiгi
1,5 м кезеңде, ал
орман дақылдарын
егуден жылдан
кейiн
0,7-1,0 30-50 - - 10
0,5 100 5-7 - - 0,3-0,6 100 3 50 5 Табиғи немесе өткен жылда да кесу 0,3-0,6 100 3 50 3 нәтижесiнде қалып- тасқан ағаштар 0,3-0,6 100 5 * 2,5 * Шоқ ағаш екi кезекпен кесiледi: бiрiншi - оның жел өтіндегі жартысы 0,3-1,0 100 3 50 5 Кесуден кейiн қарағай дақылы құралады 0,3-1,0 100 3 50 3 Шоқ ағаш екi кезекпен кесiледi: бiрiншiсi-оның жел өтіндегі жартысы 0,3-1,0 100 5 * 2,5 0,7-1,0 30-50 - - 10 0,5 100 5-7 - 0,3-0,6 100 3 50 5 Табиғи немесе өткен жылдардағы кесу 0,3-0,6 100 3 50 3 нәтижесiнде қалып. тасқан ағаштар 0,3-0,6 100 5 * 2,5 * Шоқ қайыңдар екi кезекпен кесiледi: бiрiншi-оның жел өтіндегі жартысы 0,7-1,0 20-40 - - 10 Бiрiншi кезектен кейiн 4-5 жылдан 0,6 100 8-10 - - соң қарағайдың түлеп өсуi қанағаттанғысыз болса, онда жәр- демдесу шарасы жүргiзiледi. Соңғы кесуден кейiн шыбықтары нашар өссе, қарағай дақылдары егiледi. 0,3-0,6 100 3 50 5 Кесуден кейiн -
қарағай дақылы
0,3-0,6 100 3 50 3 егiледi
0,3-0,6 100 5 * 2,5 * Шоқ ағаштар екi
кезекпен кесiледi:
бiрiншi-оның жел
өтіндегі жартысы
0,3-1,0 100 2 25 1,5 Өндiрiстiк ағаш.
тарды кесiп алған
соң-қарағай дақыл.
дары, жуандығы
0,3-0,4 байырғы.
0,9-1,0 20 15 - 25 ларын кесiп алған
0,6-0,8 15 соң қайың дақылдары
немесе олардың
басқа жапырақты
тұқымдары егiледi
Ескерту. ЕIК- ерiктi iрiктеп кесу, БК - бiртiндеп кесу,
ЖК - жаппай кесу.
жоғарыда аталғандай өндiрiстiк таза қайыңды және көктеректi
ормандарда қарағайдың түлеп өсуi қанағаттанарлық болғанда ағаш
кесу бiртiндеп екi кезеңдi әдiспен атқарылады.
Өндiрiстiк таза және қарағаймен аралас өскен қайың мен көктеректер, қарағайдың жас өскiндерiнiң саны қанағаттанарлық болған жағдайда, кесудiң бiрiншi кезеңi орманға жарық түсiру және өсу қасиетiн жақсарту үшiн жүргiзiледi. Сонда өсiп тұрған ағаштардың жуандығы 0,5 дейiн төмендейдi. Кесудiң қорытынды кезеңi 5-7 жылдан соң жүзеге асырылады.
Өндiрiстiк қарағаймен аралас ағаштарда қарағайдың жас өскiндерi аз болған жағдайда алғашқы кесу қарағайдың тұқымдануын және оның қайта өсуiн қамтамасыз етудi жақсарту мақсатында жүргiзiледi. Қайыңдар мен теректер кесiп алынады. Жуандығы 0,6 дейiн кемидi. Егер осы алқаптағы қарағайлардың жас шыбықтары кесуден соң - 4-5 жылдан кейiн шкала бойынша жеткiлiксiз болса, онда оның табиғи қайта түлеп өсуiне жәрдемдесу шаралары жүргiзiледi. Ағашты түпкiлiктi кесу оның түлеп өсуi қанағаттанарлық болғанда - 8-10 жылдан соң атқарылады. Ал оның жас өскiндерi аз болса, өсiп тұрған ағаштарды кескен соң бiрiншi жылы қарағай дақылдары өсiрiледi.
33. Ереженiң 32-тармағында аталған ағаштарда, бiрақ, алғашқы жуандығы 0,3-0,6 болса, табиғи және өткен жылдарда кесудiң басқаша түрi нәтижесiнде қалыптасқан ормандарда жаппай алқаптық кесу қолданылады. Жуандығы 0,5-0,6 бұрын бiртiндеп кесу жүргiзiлген өсiп тұрған ағаштарда соңғы кесу жүзеге асырылады.
Алқаптардың көлемi мен орналастыру жөніндегі нормативтерi Ереженiң 20-21 тармақтарына сәйкес, ал кесудiң бағыты - тiк қия беткейлерде, олардың ең үлкен көлемi Ереженiң 31-тармағына сәйкес белгiленедi. Қарағайлардың түлеп өсуi қанағаттанғысыз болған ормандарында кесуден кейiнгi бiрiншi жылда осы тұқым дақылдары өсiрiледi. Оларды отырғызғаннан кейiнгi жанасу мерзiмi 3-5 жыл, кесiлген жылды санамағанда табиғи жолмен түлеу кезiнде 3 жыл.
34. Байырғы жапырақты ормандардағы өзендер, көлдер және су объектiлерi жағаларындағы тыйым салынған орман белдеулерiнде, сондай-ақ өндiрiстiк ағаштарда қарағайлардың түлеп өсуi қанағаттанғысыз болғанда Ереженiң 22-тармағына сәйкес алқаптық жаппай кесу жүргiзiледi. Өндiрiстiк ағаштар кесiлген жерлерде Ереженiң 21-тармағына сәйкес қарағай дақылдары егiледi. Қарағай аралас өндiрiстiк ағаштарда және қанағаттанарлықтай қарағай шыбықтары бар және таза жапырақты ағаштарда Ереженiң 25-тармағында көзделген технологияға сәйкес ерiктi-iрiктеп кесу белгiленедi. Бұл орайда ағаштың жапырақты тұқымын қылқан жапырақты тұқымға алмастыру мақсаты көзделген.
Шағын адырлардағы шоқ ағашты ормандардың
оңтүстiк шетi
35. Шағын адырлардағы шоқ ағашты ормандардың оңтүстiк шетіндегі барлық ағаштарды басты мақсатқа пайдалану үшiн кесу жүргiзiлмейдi, өйткенi олардың өмiрлiк ролi жоғары және қайта қалпына келтiру қиын. Оларда тек орманды күтiп-баптау үшiн және санитарлық кесу белгiленедi. Жаппай алқапта санитарлық тұрғыда кесу жүргiзiлген жерлерде ол кесiлгеннен кейiнгi бiрiншi жылда орман дақылдары өсiрiледi.
Ұзына бойы созылған қарағайлы ормандарда ағаш кесу
36. Ертіс өңiріндегі қарағайлы ормандарда ерiктi-iрiктеп, бiртiндеп және жаппай алқаптық кесу жүргiзiледi (4-кесте). Таза бiрыңғай жастағы қарағайларда белдеулi-бiртiндеп кесу жүргiзiлуi мүмкiн.
Ерiктi-iрiктеп кесу жуандығы 0,6-1,0 қарапайым және күрделi таза да аралас бiрыңғай жастағы қарағайлы ормандарда жүргiзiледi.
Кесудiң әрбiр кезегiнде, бiрiншi кезекте, өсiп-жетiлу мерзiмi өткен және өсiп-жетiлгендерiнiң бiр бөлiгi белгiленедi. Жасы 150 жылдан асқан қарағай ағаштарын кесудiң келесi кезегiне дейiн түбiрiнде қалдырудың қажетi жоқ, өйткенi олардың шiруге ұшырап, бүлiну қаупi арта түседi, сапасы төмендейдi. Ал дымқыл жердегi қарағайлы тоғайларда сау қайың ағаштарын қоспаларымен 10 процентiне дейiн түбiрiнде қалдыруға болады.
Аталған тоғайларда ерiктi-iрiктеп кесудi жүргiзу кезiнде ағаштың жуандығы 0,5-тен кем төмендемейдi.
Осыдан кейiнгi кесу жұмысы жуандығы 0,6 және одан көп деңгейге жеткенде немесе алғашқы қабатындағы жуандығы 0,3 және одан жоғары күрделi ағаштар қалыптасқанда және жас шыбықтардың екiншi қабаттағы жуандығы кемiнде - 0,4 орташа жастағыларынiкi - 0,3 болғанда жүргiзiледi.
37. Бiртiндеп, екi-үш кезектi кесу әдiсi ереженiң 26-тармағына сәйкес (4-кесте) жуандығы 0,8-1,0 таза, аралас бiрыңғай жастағы құрғақ, жас және дымқыл қарағайларда жүргiзiледi.
Алғашқы жуандығы - 0,6-0,7 ағаштарда екi кезектi бiртiндеп кесу атқарылады.
38. Белдеулi-бiртiндеп кесу тәжiрибе ретiнде ағаштар тығыз өскен бөлiктерде кесу салдарынан қалпы бұзылмаған құрғақ қарағайлы ормандардағы жуандығы 0,5-0,7 бiрыңғай жастағы таза, аралас ағаштарда Ереженiң 29-тармағына сәйкес алаңдар бойынша ағаштар мен жас шыбықтарды бiркелкi орналастыруға қатысты қарағайлардың қанағаттанарлық өсiп-жетiлуi барысында жүзеге асырылады.
39. Жаппай кесу қарағайлардың жас шыбықтарының болуына қарамастан жуандығы 0,3-0,5 таза және аралас түрлi жастағы
4-Кесте
Ұзына бойы созылған қарағайлы тоғайларда ағашты
басты мақсатқа пайдалану үшiн кесу
------------------------------------------------------------------
Кесiлген ағаштардың | кесу | Кесуге | Қор бойынша
сипаттамасы | тәсiлi|дейiнгi | iрiктеп алу
| |жалпы |--------------------
| |жуандығы| жуандығы | iрiктеп
| | | кезiнде | алу, %
--------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
--------------------------------------------------------------------
Жуандығы 0,6 және одан да ЕIК 0,6-1,0 0,8-1,0 25
жоғары жас шыбықтарының 0,7 20
болуына қарамастан, таза 0,6 15
және қарапайым, аралас
әртүрлi жастағы ағаштар
(3 және 4 кестелерде
күрделi ағаштар үшiн
жуандығы жиынтығы
көрсетiлген)
Таза, аралас, бiрыңғай БК 0,6-1,0
жастағылары
Жас шыбықтарының болуына БК-1 0,8-1,0 0,8-1,0 20-30
қарамастан
Өсiп жетiлуi қанағаттанарлық БК-2 0,6-0,7 0,6-0,7 20-30
Қарағайлары жақсы өсiп-жетiлген БК-3 0,3-0,5 0,3-0,5 100
Қарағайларының өсiп-жетiлуi ББК 0,5-0,7 0,5-0,7
қанағаттанарлық, таза және
аралас бiркелкi жастағылары
Соның iшiнде:
енi 15-20 м жаппай кесу 0,5-0,7 0,5-0,7 100
белдеуi
енi 30-40 м бiртiндеп кесу 0,5-0,7 0,5-0,7 20-30
белдеуi
Жас шыбықтарының болуына 0,3-0,5 100
қарамастан, жуандығы 0,3-0,5
таза және аралас әртүрлi
жастағылары, қарағайларының өсуi
нашар және қанағаттанарлық
жуандығы 0,3-0,5 таза, аралас
бiркелкi жастағылары
------------------------------------------------------------------
Қайталанылуы, | Алқаптың ең | Ескерту
алқаптың жанасу | үлкен көлемi, |
мерзiмi, жыл | га |
-------------------------------------------------------------------
6 7 8
-------------------------------------------------------------------
10 25 Күрделi ағаштардағы iрiктеп
алу процентi екi қабаттың
жиынтық қорынан көзделедi
5
10-12 Жас шыбықтар жеткiлiксiз
болған жағдайда, кесумен бiр
мерзiмде табиғи түлеп өсуге
жәрдем көрсетiледi
Жас шыбықтар аз болған кезде
Ереженiң 39-тармағына сәйкес
жаппай кесу жүргiзiледi
10 Тек қана құрғақ жердегi
ормандар түрiнде
Жақсы өсiп-жетiлуi болмаған
жағдайда екi белдеуде кесу
мерзiмi кейiнге қалдырылады
немесе орман дақылдары
егiледi
7-10
5-тен Түрлi жастағы ағаштардан тек
кем өсiп-жетiлгендерi мен мерзiмi
емес асқандары кесiледi. Жеткiлiктi
өсiп-жетiлуi немесе жанасатын
алқапқа орман дақылдары
болмағанда одан ары алқаптық
кесуге жол берiлмейдi. Алқапты
үшiншi және одан арғы кесуге
орман дақылдары жерлерiн ағаш
немесе алғашқы алқапқа табиғи
жас шыбықтарды отырғызуға
бергеннен кейiн рұқсат етiледi
Ескерту. ЕIК - ерiктi iрiктеп кесу. БК - бiртiндеп кесу.
ББК - белдеулi бiртiндеп кесу. ЖК - жаппай кесу.
5 Кесте
Аралды қарағайлы ормандарда басты мақсатта
пайдалану үшiн кесу
------------------------------------------------------------------
Кесiлетiн ағаштардың |Кесу | Кесуге | Қор бойынша
сипаттамасы |тәсiлi| дейiнгi | iрiктеп алу
| | жалпы | --------------------
| |жуандығы | жуандығы | iрiктеп
| | | кезiнде | алу, %
-------------------------------------------------------------------
1 2 3 4 5
-------------------------------------------------------------------
Жас шыбықтарының болуына ЕIК 0,6-1,0 0,8-1,0 25-30
қарамастан, қарапайым таза, 0,6-0,7 15-20
аралас бiрыңғай және түрлi
жастағылары
Қарағайдың екiншi қабатымен ЕIК 0,6-1,0 0,8-1,0 25
қоса күрделi, таза, аралас 0,7 20
ағаштар (3 және 4 кестеде 0,6 15
қабат жуандығының жиынтығы
көрсетiлген)
Қарапайым, таза, аралас БК 0,6-1,0
бiркелкi және түрлi
жастағылары
Шыбықтарының болуына БК-1 0,8-1,0 0,8-1,0 25-35
қарамастан
Қарағайлары қанағаттанар. БК-2 0,6-1,0 0,6-0,7 20-40
лықтай өсiп-жетiлген
Қарағайлары жақсы БК-3 0,6-1,0 0,3-0,5 100
өсiп-жетiлген
Қарағайдың екiншi БК-1 0,5- 0,5- 30-40
қабатымен қоса күрделi, одан одан
таза және аралас ағаштар көп көп
(4 және 5 кестеде бiрiншi
қабат жуандығы
көрсетiлген) БК-2 0,3-0,4 0,3-0,4 100
Жас шыбықтарының болуына ЖК 0,3-0,5 0,3-0,5 100
қарамастан, қарапайым таза
және аралас бiркелкi,
әртүрлi жастағылары
------------------------------------------------------------------
Қайталануы, | Алқаптың ең | Ескерту
алқаптың жанасу | үлкен көлемi, |
мерзiмi, жыл | га |
------------------------------------------------------------------
6 7 8
------------------------------------------------------------------
20 25 Орманның тек құрғақ түрiнде
20 25 Орманның тек құрғақ түрiнде,
iрiктеу процентi қабат қоры
жиынтығынан көзделедi. Екiншi
қабатының жуандығы 0,4 одан
көп жағдайда бiрiншiден оның
қорының 50%-ке дейiнi iрiктеледi,
ал жуандығы 0,3 болғанда- 30%-i.
10 Орманның тек жас және ылғал түрi.
10-12 Шыбықтары жеткiлiксiз болса,
кесумен бiр мезгiлде табиғи
өсуге көмектесу шарасы
жүргiзiледi.
8-10 Шыбықтары аз болса, орман
дақылдары егiледi.
10 Екiншi қабат жуандығы 0,3-0,4
және бiрiншi қабатты кесуден
кейiн өсiп-жетiлу жеткiлiксiз
болғанда iшiнара қарағай
10 дақылы егiледi.
3 5 Орманның барлық түрi. Қарағай
шыбықтарының жеткiлiксiз
жағдайында орман дақылдары
егiледi.
Ескерту. 1. ЕIК - ерiктi iрiктеп кесу. БК - бiртiндеп кесу
(1,2,3 кезекпен), ЖК -жаппай кесу.
2. Құр. - құрғақ, Жас - жас, ыл.- ылғалды қарағайлар.
3. 3 кестенiң барлық жолына кесудiң барлық түрiне
(кезегiне) дейiнгi ағаштардың жуандығы көрсетiлген.
4. Бiртiндеп кесудiң соңғы кезегiнде (БК-3) және
түрлi жастағы қарағайлы тоғайда жаппай кесу (ЖК)
кезiнде тек орманның өсiп-жетiлген және одан асқан
ағаштарының жиынтығы кесiледi.
қарағайлы орманда, сондай-ақ кескеннен кейiнгi алғашқы екi жылда
