(b) егер жиһаздалған кеңсе жалға өткізілетін болса, әдетте, кеңсенің әділ құнына жиһаздың әділ құны қосылады, өйткені жалдық ақы жиһаздалған кеңсе үшін алынады. Жиһаздың құны инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнына қосылған жағдайда, ұйым жиһазды жеке актив түрінде танымайды;
(c) инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнына операциялық жалдау шарты бойынша алдын-ала төлем немесе есептелген кіріс қосылмайды, өйткені ұйым бұл баптарды жеке міндеттемелер немесе активтер ретінде таниды;
(d) жалдау шарты бойынша иелікте тұрған инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құны ақша қаражаттарының күтілетін қозғалыстарын көрсетеді (өтелетін болады деп күтілетін шартты жалдық төлемді қоса алғанда). Тиісінше, егер жылжымайтын мүліктің алынған бағалауы жүзеге асырылуы күтіліп отырған барлық төлемдер шегеріле отырып анықталса, әділ құн бойынша есеп үлгісі бойынша инвестициялық жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік көрсеткішін табу үшін, танылған жалдық міндеттемені кері қосу қажет.
51. [Жойылған]
52. Кейбір жағдайларда ұйым инвестициялық жылжымайтын мүлік байланысты келтірілген төлемдер құны (қаржы есептілігінде көрсетілген міндеттемелер бойынша төлемдерден басқа) тиісті ақшалай түсімдердің келтірілген құнынан асып түсетінін күтеді. Ұйым осындай міндеттемені тану немесе танымау туралы, сондай-ақ оларды бағалау әдістері туралы шешім қабылдаған кезде 37 Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер ХҚЕС-ын (IAS) қолданады.
Әділ құнды сенімді анықтаудың мүмкін еместігі
53. Ұйым инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын әрдайым жеткілікті түрде сенімділік дәрежесінде анықтай алады деген теріске шығаруға болатын жорамал бар. Алайда, ерекше жағдайларда, инвестициялық жылжымайтын мүлікті бірінші рет сатып алған кезде (не қолда бар жылжымайтын мүлік қолданылу мақсаты өзгергеннен кейін алғаш рет инвестициялық жылжымайтын мүліктің мәртебесіне ие болған кезде) инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын ұйымның әрдайым сенімді түрде анықтай алмайтыны белгілі болатын жағдайлар болады. Бұл жағдай салыстырмалы нарықтық операциялар сирек жүзеге асырылатын және әділ құнның басқа (мысалы, дисконтталған ақша ағыны жоспарларына негізделген) бағаларына қол жеткізу мүмкін болмағанда ғана, және тек осы жағдайда ғана орын алады. Егер ұйым құрылысы жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүлік әділ құны сенімді түрде анықтау мүмкін еместігін анықтаса, бірақ жылжымайтын мүліктің әділ құнын құрылыс аяқталғанда сенімді түрде анықтауға болады деп күтсе, ұйым сол құрылысы жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүлік, оның әділ құнын сенімді түрде анықтау мүмкін болғанша немесе құрылыс аяқталғанша (қайсысы ертерек), өзіндік құны бойынша бағалауы тиіс. Егер ұйым инвестициялық жылжымайтын мүлік (құрылысы жүріп жатқаннан басқасының) әділ құнын әрдайым сенімді түрде анықтау мүмкін емес екендігін анықтаса, ұйым сол инвестициялық мүлікті 16 ХҚЕС-ындағы (IAS) құнның есеп үлгісін қолданып бағалауы тиіс. Инвестициялық жылжымайтын мүлік қалдық шамасы нөл болады деп болжамдалуы тиіс. Ұйым 16 (IAS) ХҚЕС-ын инвестициялық жылжымайтын мүлік нвестициялық жылжымайтын мүлік сатылғанға дейін қолдануы тиіс.
53А Бұрын өзіндік құны бойынша бағаланған, құрылыс жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын сенімді түрде бағалау мүмкін болғанда, ұйым сол мүлікті оның әділ құнымен бағалауы тиіс. Сол мүліктің құрылысы аяқталғанда, оның әділ құны сенімді түрде анықталады деп саналады. Егер бұлай болмаған жағдайда, 53 тармаққа сәйкес, мүлік жөнінде 16 ХҚЕС-ындағы (IAS) құнның есеп үлгісін қолданып есеп беріледі.
53В Құрылыс жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын сенімді түрде бағалауға болады деген болжамды тек бастапқы тану кезінде жоққа шығаруға болады. Құрылыс жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүлік нысанын әділ құнымен бағалаған ұйым құрылысы аяқталған инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын сенімді түрде анықтау мүмкін емес деген ұйғарымға келе алмайды.
54. Ерекше жағдайларда, ұйым, 53-тармақта айтылған себеппен, инвестициялық жылжымайтын мүлікті 16 ХҚЕС (IAS) бойынша құнның есеп үлгісін қолданып бағалауға мәжбүр болғанда, ол өзінің барлық басқа инвестициялық жылжымайтын мүліктерін, құрылыс жүріп жатқан инвестициялық жылжымайтын мүлікпен қоса, әділ құнымен бағалайды. Осы жағдайларда, ұйым құнның есеп үлгісін тек бір инвестициялық жылжымайтын мүлікке қолдана алса да, ұйым қалған жылжымайтын мүліктердің әрқайсысы жөнінде әділ құн үлгісін қолданып есеп беруді жалғастыруы тиіс.
55. Егер ұйым бұрын инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісін әділ құн бойынша өлшеген ретте, ол осы объектіні әрі қарай да, ол істен шығып қалғанға дейін (немесе осы объект иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік мәртебесіне ие болатын, немесе ұйым объектіні әдеттегі шаруашылық қызмет барысында кейіннен сату мақсатымен қайта құра бастаған кезге дейін), тіпті нарықтағы салыстырмалы операциялардың саны қысқаруына және нарықтық бағаларға қол жетпеуіне қарамастан, әділ құн бойынша өлшегені жөн.
Нақты шығындар бойынша есепке алу үлгісі
56. Бастапқы танудан кейін нақты шығындар бойынша есеп үлгісін таңдаған ұйым жылжымайтын мүлікке инвестициялар объектілерінің барлығын 16 ХҚЕС-ының (IAS) талаптарына сәйкес бағалауы тиіс, бұл есеп үлгісі үшін 5 Сатуға арналган ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылган қызмет ХҚЕС-ына (IFRS) сәйкес сатуға арналған жылжымайтын мүлік ретінде жіктеу өлшемдеріне жауап беретін (немесе сатуға арналған ретінде жіктелген шығып қалу тобына енгізілген) объектілер кірмейді. Сатуға арналғандар ретінде жіктеу өлшемдеріне жауап беретін немесе сатуға арналған ретінде жіктелген шығып қалу тобына енгізілген) жылжымайтын мүлікке инвестициялардың объектілері 5 ХҚЕС-ына (IFRS) сәйкес өлшенуі тиіс.
57. Инвестициялық жылжымайтын мүліктің санатына ауыстыру немесе осы санаттан шығару қолданылу мақсаты өзгерген кезде ғана, және тек осы жағдайда ғана жүргізіледі, атап айтқанда:
(a) инвестициялық жылжымайтын мүлік иеленуші орналасатын жылжымайтын мүлік санатына ауыстырылған кезде жылжымайтын мүлікті иеленуші орналасатын жылжымайтын мүлік ретінде пайдаланудың басталуы;
(b) инвестициялық жылжымайтын мүлікті босалқыға ауыстыру кезінде сату мақсатымен қайта құрудың басталуы;
(c) иеленуші орналасатын жылжымайтын мүлік санатынан инвестициялық жылжымайтын мүлікке ауыстыру үшін иеленуші орналасатын кезеңнің аяқталуы; немесе
(d) босалқылардан инвестициялық жылжымайтын мүлікке ауыстыру үшін, басқа тарапқа операциялық жалға берудің басталуы.
(e) [жойылған]
58. 57 (b)-тармағына сәйкес ұйым объектіні оның арналу мақсаты өзгерген жағдайда ғана жылжымайтын мүлікке инвестициялардан босалқыларға ауыстыруға міндетті, объектіні сату мақсатымен оны қайта құра бастау бұған дәлел болады. Егер ұйым жылжымайтын мүлікке инвестициялар объектісінен оны қайта құрмай шығарып тастауға шешім қабылдаса, ұйым ол тану тоқтатылғанға (қаржылық жағдай туралы есептен шығарылғанға) дейін объектіні инвестициялық жылжымайтын мүліктің құрамында көрсете береді және оны босалқылардың құрамында көрсетпейді. Сөйтіп, егер ұйым жылжымайтын мүлікке инвестициялардың бар объектісін жылжымайтын мүлікке инвестициялар ретінде одан әрі пайдалану үшін қайта құра бастаса, объекті жылжымайтын мүлікке инвестициялар мәртебесін сақтайды және қайта құру кезінде иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік ретінде сыныпталмайды.
59. 60-65-тармақтарды ұйым жылжымайтын мүлікке инвестицияларға қатысты әділ құн бойынша есеп үлгісін пайдаланған кезде туындайтын тану және бағалау мәселелеріне пайдаланады. Егер ұйым нақты шығындар бойынша есеп үлгісін пайдаланса, объектілерді жылжымайтын мүлікке инвестициялар, иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік және босалқылар санаттары арасында ауыстыру ақпаратты бағалау және ашып көрсету мақсаттары үшін ауыстырылатын объектілердің қаржылық жағдай туралы есептік құнын, сондай-ақ осы объектілердің құнын өзгертуге әкеп соқтырмайды.
60. Объектіні әділ құн бойынша көрсетілетін инвестициялық жылжымайтын мүлікке иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік немесе босалқылар санатына ауыстырған кезде, 16 ХҚЕС-ына (ІAS) немесе 2 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес кейіннен есепке алу үшін оның арналу мақсатын өзгерту күнгі жағдай бойынша оның әділ құны осы объектіге шыққан нақты шығындар ретінде қаралуы тиіс.
61. Егер иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік әділ құн бойынша көрсетілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына ауысса, ұйым объектінің арналу мақсаты өзгеретін күнге дейін 16 ХҚЕС-тын (IAS) ережелерін қолдануы керек. Ұйым 16 ХҚЕС (IAS) бойынша жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құны мен жоғарыда аталған күнгі жағдай бойынша оның әділ құны арасындағы айырманы 16 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес қайта бағалау сияқты ескеруі керек.
62. Иесі-орналасқан жылжымайтын мүлік әділ құны бойынша сақталған инвестициялық жылжымайтын мүлікке айналған күнге дейін ұйым жылжымайтын мүлікті амортизациялайды және кез келген құнсызданудан болған залалдарды таниды. Ұйым сол күнгі 16 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құны мен оның әділ құны арасындағы айырманы 16 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес қайта бағалауды қарастырғандай қарайды. Басқаша айтқанда:
(a) Нәтижесіндегі жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнының кез келген азаюы пайда немесе шығын арқылы танылады. Дегенмен, сома сол жылжымайтын мүлікті қайта бағалау кірісіне жатқызылған дәрежеде, азаю басқа толық табыс арқылы танылады және үлес ішіндегі қайта бағалау кірісін азайтады.
(b) Нәтижесіндегі жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнының кез келген көбеюі төмендегідей қарастырылады:
(і) Көбеюдің сол жылжымайтын мүліктің алдыңғы құнсыздану залалын өзгертуінің дәрежесіне қарай, көбею пайда немесе шығын арқылы танылады. Пайда немесе шығын арқылы танылған сома, ешқандай құнсыздану залалы танылмағанда, анықталар (амортизация шегерілген) қаржылық жағдай туралы есептік құнды қайта қалыптастыруға қажет сомадан аспайды.
(іі) Көбеюдің кез келген қалған бөлігі басқа толық табыс арқылы танылады және үлес ішіндегі қайта бағалау кірісін көбейтеді. Кейін инвестициялық жылжымайтын мүлік шығарылып тасталғаннан соң, үлеске кіргізілген қайта бағалау кірісі таратылмаған табысқа өтуі мүмкін. Қайта бағалау кірісінен таратылмаған табысқа өткізу пайда немесе шығын арқылы жасалмайды.
63. Объектіні босалқылардан әділ құн бойынша көрсетілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік санатына ауыстырған кезде, аталған күнгі жағдай бойынша объектінің әділ құны мен оның қаржылық жағдай туралы есептік құны арасындағы айырма пайда немесе шығын құрамында танылуы тиіс.
64. Объектіні босалқылардан әділ құн бойынша көрсетілетін инвестициялық жылжымайтын мүліктің санатына ауыстырған кездегі есеп тәртібі босалқыларды сатудың есеп тәртібіне сәйкес келеді.
65. Ұйым өз бетінше салынған әділ құн бойынша көрсетілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісінің құрылысы немесе қайта құрылуы аяқталған кезде, аталған күнгі жағдай бойынша жылжымайтын мүліктің әділ құны мен оның қаржылық жағдай туралы есептік құны арасындағы айырма пайда немесе шығын құрамында танылуы тиіс.
66. Объект істен шығып қалғаннан кейін оған байланысты экономикалық пайда алу болжанбайтындай болып істен шығып қалған немесе пайдаланудан біржола алып тасталған жағдайда, инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісін тану тоқтатылуы тиіс (ол қаржылық жағдай туралы есептен шығарылады).
67. Инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісінің істен шығуы сату немесе қаржылық жалға беру арқылы жүзеге асырылады. Инвестициялық жылжымайтын мүлік істен шыққан күнін анықтау үшін ұйым 18 ХҚЕС-та (IAS) баяндалған тауарлар сатудан алынған кірісті тану өлшемдерін басшылыққа алуы және 18 ХҚЕС-ына (IAS) көрнекі мысалдардағы тиісті ұсынымдарды ескеруі керек. 17 ХҚЕС (IAS) қаржылық жалгерлікке беру және кері жалгерлік шартымен сату жолымен істен шығуына қатысты қолданылады.
68. Егер 16-тармақта баяндалған тану принципіне сәйкес ұйым жылжымайтын мүлікке инвестициялар объектісінің бір бөлігін өтеу құнын активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнында таныса, ол алмастырылған бөліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнын тануды тоқтатады. Нақты шығындар бойынша есеп үлгісін пайдалана отырып ескерілетін инвестициялық жылжымайтын мүлік жағдайларда алмастырылған бөлік жеке амортизацияланған бөлік бола алмайды. Егер ұйым үшін алмастырылған бөліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнын анықтау мүлдем мүмкін болмаса, онда ол алмастыратын бөліктің құнын ол сатып алынған немесе салынған кездегі алмастырылған бөліктің құнының көрсеткіші ретінде пайдалана алады. Әділ құн бойынша есеп үлгісіне сәйкес инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісінің әділ құны алмастырылуы тиіс объектінің бір бөлігі өз құнын жоғалтып алу фактісін көрсетеді. Кейбір жағдайларда объектінің бір бөлігі ауыстырылған кезде оның әділ құнын қай сомаға кеміту қажет екенін анықтау қиынға соғады. Объектінің бір бөлігін алмастырған кезде оның әділ құнын кемітудің баламасы, егер мұндай қадам мүлдем мүмкін болмаса, алмастыру құнын активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнына енгізу, содан кейін объектінің бөліктерін алмастыруды талап етпейтін жаңа сатып алулар үшін талап етілгендей әділ құнды қайта бағалауды жүргізу болып табылады.
69. Инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісін есептен шығару немесе істен шығару нәтижесінде туындайтын өзге пайдалар немесе шығындар активтің істен шығуы мен қаржылық жағдай туралы есептік құнынан таза түсімдердің арасындағы айырма ретінде анықталуға және есептен шығару немесе шығып қалу орын алған кезеңде пайда немесе шығын құрамында танылуы тиіс (кері жалгерлікпен сатуға қатысты 17 ХҚЕС (IAS) өзге қадамды талап ететін жағдайды қоспағанда).
70. Инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісі істен шыққан жағдайда алынуы тиіс өтем бастапқыда әділ құн бойынша танылады. Атап айтқанда, инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісі үшін ақы төлеу мерзімі ұзартылған жағдайда, алынуы тиіс өтем алдымен объектінің төлем мерзімі ұзартылмай ақшалай қаражатты төлеу кезіндегі бағасы бойынша көрсетіледі. Өтемнің атаулы сомасы мен объектінің төлем мерзімі ұзартылмай ақшалай қаражатты төлеу кезіндегі баға арасындағы айырма пайыздың тиімді мөлшерлемесі әдісін пайдалана отырып 18 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес пайыздық кіріс ретінде танылады.
71. Инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісі істен шыққаннан кейін ұйымда қалған міндеттемелерді есепке алу үшін ұйым 37 ХҚЕС-ты (IAS) немесе басқа Стандарттардың тиісті ережелерін қолданады.
72. Құнсызданған, жоғалтылған немесе берілген инвестициялық жылжымайтын мүлік объектілері үшін үшінші тұлғалардан алынған өтемдер мұндай өтем алынуы тиіс болған кезде пайда немесе шығын құрамында танылуы тиіс.
73. Инвестициялық жылжымайтын мүлік объектілерінің құнсыздануы немесе жоғалуы, өтемді төлеу туралы талаптар немесе үшінші тұлғаларға төлеу және алмастырушы активтерді кейінгі сатып алу немесе құрылысын салу жеке экономикалық оқиғалар болып табылады және төменде көрсетілгендей бөлек ескеріледі:
(a) инвестициялық жылжымайтын мүліктің құнсыздануы 36 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес танылады;
(a) инвестициялық жылжымайтын мүліктің есептен шығарылуы немесе шығып қалуы осы стандарттың 66-71-тармақтарына сәйкес танылады;
(b) құнсызданған, жоғалтылған немесе берілген жылжымайтын мүлікке инвестициялар объектілері үшін үшінші тұлғалардан түскен өтемдер өтем алынуы тиіс болған кезде пайданың немесе шығынның құрамында танылады; және
(c) алмастыру ретінде қалпына келтірілген, сатып алынған немесе салынған активтердің құны осы Стандарттың 20-29-тармақтарына сәйкес танылады.
Әділ құн бойынша есеп үлгісі және нақты шығындар бойынша есеп үлгісі
74. Төменде ақпаратты ашып көрсетуге қойылатын талаптар 17 ХҚЕС (IAS) көзделгендерге қосымша қолданылады. 17 ХҚЕС (IAS) сәйкес инвестициялық жылжымайтын мүлік иесі операциялық жасалған жалдау шарттары туралы ақпаратты жалға берушінің ашып көрсетуге қойылатын талаптарына сәйкес ашып көрсетеді инвестициялық жылжымайтын мүлік қаржылық және операциялық жалдау шартының талаптары бойынша иелік ететін ұйым жасалған жалдау шарты туралы ақпаратты жалға алушының ақпаратты ашып көрсетуге қоятын талаптарына сәйкес - қаржылық жалдау үшін және жалға берушінің - операциялық жалгерлік үшін қойылатын талаптарына сәйкес ашып көрсетеді.
75. Ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуі керек:
(a) оның әділ құн бойынша немесе нақты шығындар бойынша есепке алу үлгісін қолдануын;
(b) егер ол әділ құн бойынша есеп үлгісін қолданатын болса, оның иелігінде операциялық жалдаудың шарты бойынша тұрған жылжымайтын мүліктің үлесін жылжымайтын мүлікке инвестиция ретінде жіктей ме және ескере ме және қандай жағдайларда;
(c) объектіні сыныптау қиын болып көрінген жағдайларда (14-тармақты қараңыз), инвестициялық жылжымайтын мүлік және иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлікті, сондай-ақ әдеттегі шаруашылық қызмет барысында сатуға арналған жылжымайтын мүлікті шектеу мақсаттарында ұйым пайдаланатын өлшемдер;
(d) [жойылған];
(e) инвестициялық жылжымайтын мүліктің объектісінің әділ құны (қаржы есептілігінде өлшенген немесе ашып көрсетілген) танымал әрі тиісті кәсіпкерлік біліктілікті меңгерген, сондай-ақ осындай санаттағы инвестициялық жылжымайтын мүлікті бағалау жасау тәжірибесі бар және тап сол аумақта орналасқан тәуелсіз бағалаушының бағалауы негізінде, анықтауына негізделген. Мұндай ашып көрсетудің болмау фактісі қаржы есептілігіне ескертулерде ашып көрсетіледі;
(a) пайда немесе залал құрамында танылған:
(i) инвестициялық жылжымайтын мүліктің жалгерлік кірісі;
(ii) кезең ішінде жалгерлік кіріс келтіретін инвестициялық жылжымайтын мүлікке қатысты тікелей операциялық шығыстар (оның ішінде жөндеуге және ағымдағы қызмет көрсетуге арналған шығыстар);
(iii) кезең ішінде жалгерлік кіріс келтірмейтін инвестициялық жылжымайтын мүлікке қатысты тікелей операциялық шығыстар (оның ішінде жөндеуге және ағымдағы қызмет көрсетуге арналған шығыстар); және
(iv) инвестициялық жылжымайтын мүлікте нақты шығындар бойынша есеп үлгісі пайдаланылатын активтер қорынан әділ құн бойынша есеп үлгісі пайдаланылатын қорға сатқан кезде пайдада немесе шығында танылған әділ құнның жинақталған өзгерісінің сомасы (32С-тармағын қараңыз);
(g) инвестициялық жылжымайтын мүлікті сату немесе істен шығып қалудан кіріс пен түсімдерді бөлу мүмкіндігіне қатысты шектеулердің болуы және сомалары;
(h) инвестициялық жылжымайтын мүлікті сатып алу, салу немесе қайта құру не жылжымайтын мүлікті жөндеу, ағымдағы қызмет көрсету немесе жақсарту бойынша келісімшарттық міндеттемелер.
Әділ құн бойынша есеп үлгісі
76. 75-тармаққа сәйкес ашып көрсетілетін ақпаратқа қосымша, 33-55-тармақтарда айтылған әділ құн бойынша есеп үлгісін қолданатын ұйым сондай-ақ есепті кезеңнің басындағы инвестициялық жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнын есепті кезеңнің соңындағы қаржылық жағдай туралы есептік құнмен салыстыруды ашып көрсетіп, мыналарды көрсетуі керек:
(a) объектілер сатып алу нәтижесінде және активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнында танылатын келесі шығындарды капиталдандыру нәтижесінде ұлғаюы жеке ашып көрсетілетін ұлғаюлар;
(b) бизнесті біріктіру арқылы сатып алу нәтижесіндегі өсімін;
(c) сатуға немесе шығып қалуға арналған топқа енгізілген ретінде жіктелген, 5 ХҚЕС (IFRS) сәйкес сатуға арналған ретінде жіктелген активтер мен басқа шығып қалулар;
(d) әділ құнды түзету нәтижесіндегі басқа таза табыстар немесе шығындар;
(e) қаржы есептілігін тапсырудың басқа валютасына көшіру кезінде және шетелдік қызметті есеп беруші ұйымның табыстау валютасына көшуі кезінде туындайтын таза бағамдық айырманы;
(f) инвестициялық жылжымайтын мүліктің объектілерін босалқылар мен иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік санаттарына, және керісінше ауыстыру; және
(g) басқа да өзгерістерді.
77. Егер инвестициялық жылжымайтын мүлік үшін алынған бағалаулар едәуір шамада қаржы есептілігінің мақсаттары үшін, мысалы, 50-тармақта сипатталғандай жеке активтер мен міндеттемелер ретінде танылатын активтерді немесе міндеттемелерді қайта есепке алуды болдырмас үшін түзетілсе, онда ұйым бұрын қосылып, танылған жалдық міндеттемелерде танылған жиынтық соманы бөлек көрсете отырып қаржы есептілігіне енгізілген алынған бағалау мен түзетілген бағалау арасындағы салыстырманы және басқа елеулі түзетулерді ашып көрсетуі тиіс.
78. Ұйым жылжымайтын мүлікке инвестицияларды 16 ХҚЕС-та (IAS) айтылған негізгі есеп тәртібін пайдалана отырып өлшейтін, 53-тармақта сипатталған айрықша жағдайларда, 76-тармақта талап етілетін салыстыру инвестициялық жылжымайтын мүлік осы объектісіне қатысты сомаларды инвестициялық жылжымайтын мүліктің басқа объектілеріне қатысты сомалардан бөлек ашып көрсетуі тиіс. Бұдан басқа, ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:
(a) инвестициялық жылжымайтын мүліктің сипаттамасы;
(b) әділ құн жеткілікті сенімділік деңгейінде өлшене алмайтын себептерді түсіндіру;
(c) мүмкіндігінше инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнының өлшемі болжамды түрде тұрған шекараны; және
(d) әділ құн бойынша инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісі істен шығып қалған кезде:
(i) әділ құн бойынша көрсетілмейтін инвестициялық жылжымайтын мүлік объектісінің істен шығып қалу фактісін;
(ii) инвестициялық жылжымайтын мүлік мұндай объектісінің сату кезіндегі қаржылық жағдай туралы есептік құнын; және
(iii) танылған табыс немесе шығын сомасын.
Өзіндік құн бойынша есеп моделі
79. 75-тармақ талап ететін ақпаратты ашып көрсетуге қосымша 56-тармақта айтылған нақты шығындар бойынша есеп үлгісін қолданатын ұйым сондай-ақ мынадай ақпаратты ашып көрсетеді:
(a) амортизация есептеудің қолданылатын әдістері;
(b) пайдалы қолданудың қолданылатын мерзімдері немесе амортизация нормалары;
(c) есепті кезеңнің басындағы және соңындағы жылдық қаржылық жағдай туралы есептік құн мен жинақталған амортизация (құнсызданудан болған жинақталған залалдармен қоса);
(d) мыналарды көрсететін есепті кезеңнің басындағы және соңындағы инвестициялық жылжымайтын мүліктің қаржылық жағдай туралы есептік құнын салыстырып тексеру:
(i) объектілер сатып алу нәтижесіндегі және актив ретінде танылатын келесі шығындарды капиталдандыру нәтижесіндегі өсім жеке ашып көрсетіп, ұлғаюды;
(ii) бизнесті біріктіру арқылы сатып алу нәтижесіндегі өсімін;
(iii) сатуға арналған ретінде жіктелген немесе 5 ХҚЕС (IFRS) сәйкес сатуға арналған ретінде жіктелген топқа енгізілген активтер мен өзге шығып қалуларды;
(іv) амортизацияны;
(v) 36 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес есептілікте құнсызданудан болған залалдар деп танылған соманы және есепті кезең ішінде құнсызданудан болған қалпына келтірілген соманы;
(vі) қаржы есептілігін берудің басқа валютасына ауыстырған кезде және шетелдік қызметті есеп беретін ұйымның валютасына ауыстыру кезінде туындайтын таза бағамдық айырманы;
(vіі) инвестициялық жылжымайтын мүлік объектілерін босалқылар және иеленуші орналасқан жылжымайтын мүлік санаттарына, және керісінше ауыстыруды; және
(vііі) басқа да өзгерістерді; және
(е) инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнын. Ұйым инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнының сенімділігін жеткілікті дәрежеде анықтай алмайтын, 53-тармақта айтылған айрықша жағдайларда, ол мынадай ақпаратты ашып көрсетуі керек:
(i) инвестициялық жылжымайтын мүліктің сипаттамасын;
(ii) әділ құн жеткілікті сенімділік деңгейінде есептеле алмайтын себептерді түсіндіруді; және
(iii) мүмкіндігінше инвестициялық жылжымайтын мүліктің әділ құнының өлшемі болжамды түрде тұрған шекараны.
Әділ құн бойынша есеп үлгісі
80. Бұрын 40 ХҚЕС-ын (IAS) қолданған (2000 жылғы редакция) және операциялық жалгерлік шарты бойынша оның иелігіндегі жылжымайтын мүліктің тиісті критерийлерінің кейбірін немесе барлығын қанағаттандыратын объектілерін инвестициялық жылжымайтын мүлік ретінде жіктеуге және ескеруге шешім қабылдаған ұйым осы таңдаудың ықпалын осы таңдау бірінші рет жасалған кезеңнің басында бөлінбеген пайданың сальдосын түзету ретінде тануы тиіс. Бұған қоса:
