36-шы Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS 36)
Активтердің құнсыздануы
1. Осы Стандарттың мақсаты ұйым өз активтерін олардың өтелетін сомасынан аспайтын өлшем бойынша есепке алу үшін қолданатын рәсімдерді белгілеуден тұрады. Егер активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны осы активті пайдалану немесе сату есебінен өтелетін сомадан асатын болса, актив оның өтелетін сомадан асатын өлшемі бойынша есептеледі. Ондай жағдайда актив құнсызданған актив ретінде сипатталады, және Стандарт құнсызданудан болған шығынды ұйымның тануын талап етеді. Стандартта сондай-ақ ұйым құнсызданудан болған шығынды қашан қайта топтастыратыны көрсетіледі және ақпаратты ашып көрсету тәртібі белгіленеді.
2. Осы Стандарт мыналардан басқа барлық активтердің құнсыздануын есепке алу үшін қолданылуы тиіс:
(a) босалқыларды (2 Босалқылар ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(b) құрылыс салуға жасалған шарттардан туындайтын активтерді (11 Құрылысқа жасалған келісімшарттар ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(c) кейінге қалдырылған салық активтерін (12 Пайдага салынатын салықтар ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(d) қызметкерлерге төленетін сыйақылардан туындайтын активтерді (19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(e) 9 Қаржы құралдары ХҚЕС-тың (IFRS) қолдану саласындағы қаржы активтерін;
(f) әділ құны бойынша бағаланатын инвестициялық жылжымайтын мүлікті (40 Инеестициялық жылжымайтын мүлік ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(g) сатуға жұмсалатын шығындары шегерілген әділ құны бойынша бағаланатын ауылшаруашылық қызметіне байланысты биологиялық активтер (41 Ауылшаруашылығы ХҚЕС-ын (IFRS) қараңыз);
(h) кейінге қалдырылған аквизицияланған шығындарды және 4 Сақтандыру келісімшарттары ХҚЕС (IFRS) қолданылатын саладағы сақтандырушының сақтандыру шарттары шеңберіндегі шарттық құқықтарынан туындайтын материалдық емес активтерді; және
(i) 5 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылган қызмет ХҚЕС-ына (IFRS) сәйкес сатуға арналғандар ретінде сыныпталған ұзақ мерзімді активтерді (немесе шығып қалу топтарын).
3. Осы Стандарт босалқыларға, құрылыс шарттарынан туындайтын активтерге, кейінге қалдырылған салық активтеріне немесе қызметкерлерге төленетін сыйақылардан туындайтын активтерге немесе сатуға арналғандар ретінде сыныпталған активтерге (немесе сатуға арналғандар ретінде сыныпталған шығып қалу топтарына) қолданылмайды, себебі осы активтерге қолданылатын қазір бар Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарында оларды тану және бағалау үшін арнайы талаптар бар.
4. Осы Стандарт мыналар ретінде жүйеленген қаржы активтеріне қолданылады:
(a) 10 Шогырландырылган және жеке қаржы есептілігі ХҚЕС-тағы (IAS) анықтамаға сәйкес еншілес ұйымдарға;
(b) 28 Қауымдасқан үйымдарга салынган инвестициялар ХҚЕС-тағы (IAS) анықтамаға сәйкес қауымдастырылған ұйымдарға; және
(c) 11 Бірлескен кәсіпкерлікке қатысу ХҚЕС-тағы (IAS) анықтамаға сәйкес бірлескен қызметке.
Басқа қаржы активтерінің құнсыздануы 39 ХҚЕС-нда (IAS) қаралады.
5. Осы Стандарт 9 ХҚЕС-ын (IFRS) шегіндегі қаржы активтеріне, 40 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес әділ құн бойынша бағаланатын инвестициялық жылжымайтын мүлікке немесе 41 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес сатуға жұмсалған шығындары шегерілген әділ құн бойынша бағаланатын ауылшаруашылық қызметіне байланысты биологиялық активтерге қолданылмайды. Алайда, осы Стандарт басқа ХҚЕС-ына (IFRS) сәйкес 16 Жылжымайтын мүлік, гимараттар мен жабдықтар ХҚЕС-ғы (IAS) және 38 Материалдық емес активтер ХҚЕС-ғы (IAS) қайта бағалау үлгісі сияқты, қайта бағаланған өлшем бойынша (яғни әділ құн), ескерілетін активтерге қолданылады. Қайта бағаланған активтің құнсыздану мүмкіндігін анықтау әділ құнды анықтау үшін қолданылған әдіске байланысты болады:
(a) егер активтің әділ құны оның нарықтық құны болып табылса, онда активтің әділ құны мен сатуға жұмсалған шығындар шегерілген оның әділ құны арасындағы бірден-бір айырмашылық активтің шығып қалуына жұмсалған тікелей қосымша шығындар болып табылады;
(b) [жойылған];
(c) егер шығару шығындары маңызды болса, онда сатуға шыққан шығын шегерілген қайта бағаланған активтің әділ құны оның әділ құнынан міндетті түрде төмен болады. Демек, қайта бағаланған актив, егер оны қайта бағалау құны оны қайта бағалау өлшемінен (яғни, әділ құнынан) аз болса, құнсызданды деп есептеледі. Осы жағдайда қайта бағалау жөніндегі талаптар қолданылғаннан кейін, ұйым осы Стандартты активтің құнсыздану фактісін анықтау үшін қолданады.
6. Мынадай терминдер осы Стандартта төменде көрсетілген мағыналарында пайдаланылады:
Қаржылық жағдай туралы есептік құн — жинақталған амортизация және құнсызданудан болған жинақталған шығын сомасы шегерілгеннен кейін актив көрсетілетін сома.
Ақша қаражатын қозгалысқа келтіретін бірлік — бұл басқа активтерден немесе активтер тобынан түсетін ақшалай қаражаттар ағынына едәуір дәрежеде тәуелді емес ақшалай қаражаттардың түсімін қамтамасыз ететін ең аз бірегейлендірілетін активтер тобы.
Корпорациялық активтер — бұл қарастырылатын қозғалысқа келтіретін бірліктер, сол сияқты басқа да қозғалысқа келтіретін бірліктер ретінде ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне салым салатын гудвиллден басқа активтер.
Есептен шығару шыгындары — бұл қаржы шығындарын және, пайдаға салынған салық жөніндегі шығыстарды қоспағанда, активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктердің шығарылуына тікелей байланысты қосымша шығындар.
Амортизацияланатын құн — актив сатып алуға шыққан нақты шығындар немесе өзіндік құн шегеріліп, қаржы есептілігінде нақты шығындардың орнына көрсетілген басқа өлшем.
Амортизация — бұл активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде жүйелі түрде бөлу.[1]
Сатуға жұмсалған шыгындар шегерілген әділ құн — бұл жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-біріне тәуелді емес тараптардың арасында мәміле жасалған кезде, есептен шығару шығындары шегеріліп, активті немесе қозғалысқа келтіретін бірліктерді сату жолымен алуға болатын сома.
Құнсызданудан болған шығын - бұл активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнының немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің оның өтеу сомасынан асатын сомасы.
Активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің өтеу сомасы екі өлшемнің ең үлкені: оны сатуға шыққан шығындар немесе шегерілген оның әділ құны немесе оны пайдалану құндылығы болып табылады.
Пайдалы қызмет мерзімі — бұл не:
(a) ұйым активті пайдалануды көздейтін уақыт кезеңі; не
(b) өндіріс бірліктерінің немесе ұйым активті пайдаланудан алуды күтетін сол сияқты бірліктердің саны.
Пайдалану цұндылыгы — бұл активтен немесе қозғалысқа келтіретін бірліктен алынуы күтілетін ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының дисконтталған құны.
| Құны кемуі мүмкін активті идентификациялау |
7. 8-17-тармақтар өтелетін сома қашан бірегейлендіруі тиіс екендігін белгілейді. Осы талаптарда «актив» термині пайдаланылады, бірақ ол жеке активке де, ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дәрежеде қолданылады. Осы
Стандарттың қалған бөлігі былайша құрылған:
(a) 18-57-тармақтарда өтелетін соманы бағалауға талаптар белгіленеді. Бұл талаптарда сондай-ақ «актив» термині де пайдаланылады, бірақ олар жеке активке де, ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дәрежеде қолданылады.
(b) 58-108-тармақтарда құнсызданудан болған шығындарды тануға және бағалауға талаптар белгіленеді. Гудвиллден өзгеше жекелеген активтердің құнсыздануынан болған шығындарды тану және бағалау мәселелері 58-64-тармақтарда қаралады. 65-10-тармақтарда ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірліктің және гудвиллдің құнсыздануынан болған шығындарды тану және бағалау мәселелері қаралады.
(c) 109-116-тармақтарда активтердің немесе ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірліктің құнсыздануынан болған алдыңғы кезеңдерде танылған шығындарды қайта топтастыруға қойылатын талаптар айтылған. Сол сияқты, бұл талаптарда «актив» термині пайдаланылады, бірақ олар жеке активке де, ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дәрежеде қолданылады. 117-121-тармақтарда жеке активке, 122 және 123-тармақтарда ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлікке, ал 124 және 125-тармақтарда гудвиллге қосымша талаптар белгіленген.
(d) 126-133-тармақтарда қандай ақпарат құнсызданудан болған шығындарға қатысты ашып көрсетілуге және активтер мен ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлікке қатысты шығындар қайта топтастырылуы тиіс екендігі ашып көрсетілді. 134-137-тармақтарда құсыздану мәніне сынақтама жасау мақсаттарында гудвилл немесе пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз материалдық емес активтер бөлінген ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірліктер туралы ақпаратты ашып көрсетуге қосымша талаптар бар.
8. Активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны өтелетін сомадан асқан кезде, ол құнсызданды деп есептеледі. 12-14-тармақтарда активтің құнсыздануынан шығынның туындау мүмкіндігін көрсететін кейбір белгілер сипатталған. Осы белгілердің кез келгені анықталған жағдайда, ұйым өтелетін соманың ресми есебін жасауы тиіс. Осы Стандарт құнсызданудан болатын шығын белгілері жоқ болса, ұйымның өтелетін сомаға ресми есеп жасауын талап етпейтін 10-тармақта көзделген жағдай бұған кірмейді.
9. Ұйым әрбір есепті күні активтің мүмкін болатын құнсыздану белгілерінің болуын анықтауға міндетті. Кез келген осындай белгі анықталған жағдайда ұйым активтің өтелетін сомасын бағалауы тиіс.
10. Бұған қоса, қандай да болсын құнсыздану белгісінің бар-жоғына қарамастан, ұйым:
(а) пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз материалдық емес активті немесе пайдалану үшін әлі қол жетпейтін материалдық емес активті оның қаржылық жағдай туралы есептік құнын оның өтелетін сомасымен салыстыру арқылы құнсыздану мәніне жыл сайын сынақтауға міндетті. Құнсыздануға ондай сынағы жылдық кезең ішінде кез келген уақытта, ол жыл сайын тап сондай уақытта қайталанып отырған жағдайда, орындалуы мүмкін. Әр түрлі материалдық емес активтер әртүрлі уақытта құнсыздануға сынақталуы мүмкін. Алайда, егер мұндай материалдық емес актив бастапқыда ағымдағы жылдық кезеңнің ішінде танылған болса, ол осы ағымдағы жылдық кезеңнің соңына дейін құнсыздануға сынақталуы тиіс.
(b) 80-99-тармақтарға сәйкес ұйымдар біріккен кезде сатып алынған гудвиллді құнсыздануға сынақтауға міндетті.
11. Материалдық емес активтің өз қаржылық жағдай туралы есептік құнын өтеу үшін жеткілікті болашақ экономикалық пайдалар іздестіру қабілеті, әдетте, актив пайдалануға қол жеткізілгеннен кейінге қарағанда, ол пайдалануға қол жеткізілгенге дейін неғұрлым жоғары шектеусіздік дәрежесімен сипатталады. Сондықтан осы Стандарт ұйымнан, ең болмағанда, пайдалану үшін әлі қол жеткізілмеген материалдық активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнын құнсыздануға жыл сайын сынақтауды талап етеді.
12. Активтің құнсыздануы мүмкіндігінің көрсеткіш болу-болмауын анықтағанда, ұйым, ең кемінде, төмендегі көрсеткіштерді, қарастыруы тиіс:
Ақпараттың сыртқы көздері:
(a) кезең ішінде активтің нарықтық құны уақыт өткеннен кейін немесе қалыпты пайдаланылғаннан кейін күтуге болатынға қарағанда айтарлықтай елеулі өлшемге азайған;
(b) ұйым үшін теріс әсер ететін елеулі өзгерістер кезең ішінде болған немесе таяу болашақта ұйым жұмыс істейтін технологиялық, нарықтық, экономикалық немесе заңдық жағдайларда немесе актив арналған нарықта күтіледі;
(c) кезең ішінде инвестициялар кірістілігінің нарықтық пайыздық мөлшерлемелері немесе басқа нарықтық көрсеткіштері ұлғайған және осы ұлғаюлар, бәлкім, активті пайдалану құнын есептеген кезде дисконттау мөлшерлемесіне әсер етуі және оның өтелетін сомасын елеулі түрде азайтуы мүмкін;
(d) ұйымның таза активтерінің қаржылық жағдай туралы есептік құны оның нарықтық капиталдандыруынан асып түседі.
Ақпараттың ішкі көздері:
(e) активтің тозуының немесе табиғи бүлінуінің дәлелдері бар;
(f) ұйым үшін теріс ықпал ететін елеулі өзгерістер кезең ішінде жасалды немесе активті ағымдағы немесе болжамды пайдалану дәрежесінде немесе тәсілінде таяу болашақта күтіледі. Ондай өзгерістердің қатарына: қарапайым актив, актив пайдаланылатын қызметті тоқтату немесе қайта құрылымдау жоспарлары, бұрын болжанған шығу күні басталғанға дейін активті өткізу жоспарлары, сондай-ақ активтің қызмет мерзімін -шектеусіз мерзімнен уақыты жағынан шектеулі мерзімге қайта қарау жатады.[2]
(g) ішкі есептілік активті пайдаланудың ағымдағы немесе болашақ нәтижелерінің болжанғаннан нашар екенін көрсетеді.
Еншілес ұйымға, бірлесіп басқарылатын ұйым немесе ортақтас ұйымдардан түсетін дивиденд
(h) Еншілес ұйымға, бірлесіп басқарылатын ұйым немесе ортақтас ұйымдарға инвестициялау үшін, инвестор инвестициядан дивидендті және төмендегі жөнінде мүмкіншілікті дәлелді таниды: Актив сатылу
(i) бөлек қаржылық есептердегі инвестицияның қаржылық жағдай туралы есептік көрсеткіші, ортақтастық гудвиллді қоса алғанда, инвестиция нысанының нетто-активтерінің шоғырландырылған қаржылық есебіндегі қаржылық жағдай туралы есептік көрсеткіштен артық болатындығы; немесе
(ii) дивиденд хабарланған кезеңде еншілес ұйымның, бірлесіп басқарылатын ұйым немесе ортақтас ұйымдардың жалпы толық табысынан дивиденд артық болатындығы.
13. 12-тармақта келтірілген тізбе түпкілікті болып табылмайды. Ұйым активтің мүмкін болатын құнсыздануының басқа белгілерін де анықтауы мүмкін, ол да ұйымнан осы активтің өтелетін сомасын немесе гудвиллге қатысты анықтауды, 80-99-тармақтарға сәйкес құнсыздануға сынақтаманың орындалуын талап етеді.
14. Мыналардың болуы активтің мүмкін болатын құнсыздануының ішкі есептіліктен алынған дәлелі болып табылады:
(a) актив сатып алуға арналған ақшалай қаражаттар ағындарының немесе оны пайдалану және қызмет көрсету үшін бюджетте бұрын көзделгеннен едәуір жоғары ақшалай қаражаттарға деген келесі қажеттіліктердің;
(b) ақшалай қаражаттардың нақты таза ағындарының немесе осы активке байланысты, бюджетке салынғаннан едәуір төмен операциялық пайданың немесе шығынның;
(c) ақшалай қаражаттардың бюджетте көзделген таза ағындарының немесе операциялық пайданың едәуір төмендеуінің, немесе осы активтен шығатын бюджетте көзделген шығындардың едәуір ұлғаюының; немесе
(d) операциялық шығындардың немесе актив бойынша ақшалай қаражаттардың ағымдағы кезеңнің көрсеткіштерін болашақ кезеңдерге арналған бюджеттік көрсеткіштермен біріктіру кезінде туындайтын таза жылыстаулардың болуы.
15. 10-тармақта көрсетілгендей, осы Стандарт пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз, немесе пайдалану үшін әлі қол жетпейтін материалдық емес актив, сондай-ақ гудвилл, кем дегенде, құнсыздану мәніне жыл сайын сынақталуын талап етеді. 10-тармақтың талаптарын қолдану уақытына қарамастан, активтің өтелетін мөлшерін бағалау қажеттілігін анықтау кезінде маңыздылық принципі қолданылады. Мысалы, егер бұрын жүргізілген есептеулер активтің өтелетін сомасы оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан елеулі түрде көп екенін көрсетсе, онда, егер осы айырманы жоятын ешқандай оқиғалар болмаса, активтің өтелетін сомасын ұйымның қайта бағалауының қажеті жоқ. Осылайша, алдыңғы талдау активтің өтелетін сомасының 12-тармақта аталған көрсеткіштердің біріне (немесе көбіне) әсер етпейтінін көрсете алады.
16. 15-тармақтың ережелерін көрнекілендіретін мысал: нарықтық пайыздық мөлшерлемелері немесе басқа нарықтық көрсеткіштері кезеңінің ішінде инвестициялардың кірістілігі ұлғайған жағдайда, ұйымнан активтің өтелетін сомасын ресми бағалау мынадай жағдайларда талап етілмейді:
(а) егер активті пайдалану құндылығын есептеу кезінде пайдаланылатын дисконттау мөлшерлемесі осы нарықтық көрсеткіштердің ұлғаюына тәуелді болатыны күмәнді болса. Мысалы, қысқа мерзімді пайыздық мөлшерлемелердің ұлғаюы пайдалы қызметтің қалған ұзақ мерзімді активке
(b) егер активті пайдалану құндылығын есептеу кезінде пайдаланылатын дисконттау мөлшерлемесі осы нарықтық мөлшерлемелер ұлғаюының әсеріне ұшырауы ықтимал екендігі, бірақ өтелетін соманың әсерлілігін алдыңғы талдау мынаны дәлелдесе:
(i) өтелетін соманың елеулі түрде біршама азаятыны ақшалай қаражаттардың болашақ ағындары да ұлғаюы мүмкін болғандықтан, күмәнді (мысалы, кейбір жағдайларда ұйым өз кірістерін нарықтық мөлшерлемелердің кез келген ұлғаюына түзете алатынын көрсетеді); немесе
(ii) өтелетін өлшемнің азаюы құнсызданудан болатын елеулі шығынға алып келетіні екіталай.
17. Егер активтің құнсыздануы мүмкін болатын белгілер бар болса, онда бұл пайдалы қызметтің қалған мерзімін, амортизациялау әдісін немесе активтің жойылу құнын осы активке қолданылатын Халықаралық қаржы есептілігі стандартына сәйкес, тіпті егер ол жөнінде қандай да болсын құнсызданудан болатын шығын танылмаса да, қайта қарау және түзету керек екендігін дәлелдейді.
18. Осы Стандарт өтелетін соманы активтің әділ құнының немесе сатуға және оны пайдалану құндылығына шыққан шығындарды шегере отырып, қозғалысқа келтіретін бірліктің ең үлкен өлшемі ретінде анықтайды. 19-57-тармақтарда өтелетін сомаға талаптар белгіленеді. Осы талаптарда «актив» термині пайдаланылады, бірақ олар жеке активке де, және ақша қаражатын қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дәрежеде қолданылады.
19. Сатуға шыққан шығындарды шегеріп активтің әділ құнын да, және оның пайдалану құндылығын да барлық жағдайларда анықтау міндетті емес. Егер осы сомалардың кез келгені активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асатын болса, онда бұл актив құнының азаймағандығын және басқа соманы бағалау қажет еместігін білдіреді.
20. Егер актив тіпті белсенді нарықта айналыста болмаған ретте де, сатуға шыққан шығын шегеріліп әділ құн анықталуы мүмкін. Алайда, сатуға шыққан шығын шегерілген әділ құнды кейде жақсы хабардар, осындай операцияны жасағысы келетін тараптардың арасында мәміле жасалған кезде активті сатудан алынуы мүмкін соманы сенімді бағалау үшін негіздің болмауына байланысты анықтау мүмкін болмайды. Бұл жағдайда ұйым активті пайдалану құндылығын оның өтелетін сомасы үшін қабылдауға құқылы.
21. Активті пайдалану құндылығы сату құнына шыққан шығындарды шегергендегі оның әділ құнынан елеулі түрде асады деп есептеуге негіз болмаса, онда бұл соңғы өлшемді оның өтелетін сомасы үшін қабылдауға болады. Көп жағдайларда шығып қалуға арналған активтерге қатысты тап осындай жағдай орын алады. Бұл шығып қалуға арналған активті пайдалану құндылығының негізінен оны шығарудан таза түсімнен тұратынына негізделген, себебі актив өткізілгенге дейін оны пайдалануды жалғастырудан ақшалай қаражаттардың болашақ ағындары елеулі бола қоймас.
22. Өтелетін сома жеке актив үшін анықталады, бұған басқа активтерге немесе активтер тобына байланысты туындайтындардан тәуелсіз ақшалай қаражаттардың ағындарын қамтамасыз етпейтін жағдайлар кірмейді. Бұл жағдайда өтелетін сома құрамына актив кіретін ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлік үшін анықталады (65-103-тармақтарды қараңыз), оған мынадай жағдайлар кірмейді, не:
(а) сатуға шыққан шығындар шегерілген активтің әділ құны оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асатын болса; не
(b) активтің пайдалану құндылығы сатуға шыққан шығындарды шегергендегі оның әділ құнына жақын болса, және сатуға шыққан шығындар шегерілген бұл әділ құн анықталуы мүмкін болса.
23. Кейбір жағдайларда бағалар, орташа көрсеткіштер және қысқартылған есептеулер сатуға шыққан шығындар шегерілген әділ құнға немесе пайдалану құндылығына қатысты осы Стандартта келтірілген егжей-тегжейлі есептеулер нәтижелеріне жақындастырылған жеткілікті түрдегі сенімді деректерді қамтамасыз етеді.
Пайдалы қызмет мерзімі белгісіз материалдық емес активтің өтелетін сомасын бағалау
24. 10-тармаққа сәйкес пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз материалдық емес актив, оның мүмкін болатын құнсыздану белгілерінің бар-жоғына қарамастан, оның қаржылық жағдай туралы есептік құнын өтелетін сомасымен салыстыру арқылы жыл сайынғы негізде құнсыздануға сынақталуы тиіс. Алайда, ондай активтің өтелетін сомасына алдыңғы кезеңде жасалған ең соңғы есептеулер, төменде келтірілген өлшемдердің барлығы қанағаттандырылған жағдайда, ағымдағы кезеңде құнсыздануға сынақталған кезде пайдаланылуы мүмкін:
(а) егер материалдық емес актив басқа активтер немесе активтер тобы қозғалысқа келтіретін ақшалай қаражаттардан әдәуір дәрежеде тәуелсіз болатын пайдалануды жалғастырудан ақшалай қаражаттардың ағындарын қозғалысқа келтірмесе, және сондықтан да өзі жатқызылған қозғалысқа келтіретін бірліктің бір бөлігі ретінде құнсыздануға сынақталса, және, егер мұндай бірлікті құрайтын активтер мен міндеттемелер өтелетін соманы соңғы есептеген кезден бастап елеулі өзгерістерге ұшырамаса;
(b) өтелетін соманы ең соңғы есептеу нәтижесі активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан әжептеуір асатын өлшем болса; және
(c) өтелетін соманы соңғы есептеген кезден бастап болған оқиғалар мен өзгерген міндеттемелерді талдау ағымдағы кезге анықталған өтелетін соманың активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан аз болатыны неғайбіл екендігін дәлелдейді.
Сатуға кеткен шығындар шегерілген әділ құн
25.-
27. [Жойылған]
28. Міндеттемелер ретінде танылатындардан өзгеше шығаруға шыққан шығындар әділ құнды анықтаған кезде сатуға шыққан шығындар шегеріліп шығарылады. Ондай шығындардың қатарына заң қызметін көрсету шығындары, мөр алымдары және операциялар бойынша осындай салықтар, активтік бөлшектеу шығындары және активті сатуға алдын-ала дайындаудың тікелей қосымша шығындары жатады. Алайда жұмыстан босату жәрдемақылары (19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар ХҚЕС-тағы (IAS) анықтамаға сәйкес) және қысқартуға немесе актив шығып қалғаннан кейін ұйымды қайта ұйымдастыруға байланысты шығындар активті шығаруға тікелей қосымша шығындар болып табылмайды.
29. Кейде активтің шығып қалуы сатып алушының өзіне міндеттеме қабылдауын талап етеді, сондықтан актив үшін де, міндеттеме үшін де сатуға шығын шегерілген әділ құнның бір ғана маңызы бар. 78-тармақта осындай жағдайларда не істеу керек екендігі түсіндіріледі.
Пайдалану құндылығы
30. Активті пайдалану құндылығын есептеу кезінде мынадай элементтерді көрсету керек:
(а) ұйым актив алуды күтетін ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарын бағалау;
(b) ақшалай қаражаттардың осы ағындарының келіп түсу мөлшері мен мерзімдеріндегі мүмкін болатын түрлендірмелерге қатысты күтілімдер;
(c) ағымдағы нарықтық тәуекелсіз пайыздық мөлшерлеме ұсынған ақшаның уақытша құны;
(d) осы активке тән белгісіздік үшін үстеме ақы; және
(e) ұйым активтен алуды күтіп отырған ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының өлшемін белгілеген кезде нарыққа қатысушылар көрсеткен өтемсіздік сияқты басқа да факторлар.
3. 1 Активті пайдалану құндылығын бағалау мынадай кезеңдерді қамтиды:
(а) активті пайдалануды жалғастыруға және оның біржола шығып қалуына байланысты болашақ түсімдерді бағалау және ақшалай қаражаттардың жылыстауы; және
(b) ақшалай қаражаттардың осы болашақ ағындарына дисконттың тиісті мөлшерлемесін қолдану.
32. 30(b), (d) және (e)-тармақтарында көрсетілген элементтер не ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарын түзету, не дисконт мөлшерлемесін түзету ретінде көрсетілуі мүмкін. Ұйым ақшалай қаражаттардың болашақ ағынын мүмкін болатын өлшем түрлері мен мерзімдерін көрсету үшін қандай тәсілдеме қолданатынына қарамастан, нәтиже ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының күтілетін дисконтталған құнын көрсету, яғни мүмкін болатын барлық нәтижелерден орташа өлшенген нәтиже болып табылады. А Қосымшада активті пайдалану құндылығын анықтау кезінде дисконтталған құнның негізінде бағалау әдісін пайдалануға қатысты қосымша ұсынымдар келтіріледі.
Ақшалай қаражаттардың болашақ ағынын бағалау үшін негіз
