Еншілес, қауымдасқан және бірлескен ұйымдарға салынатын инвестициялар
37. Есепке алу үлестік қатысу əдісі немесе нақты шығындар жөніндегі есеп əдісі бойынша жүргізілетін қауымдасқан немесе еншілес ұйымға инвестицияларды есепке алу кезінде инвестор ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте өзара (инвестор) жəне инвестициялау объектісі, мысалы, дивидендтер мен аванстар арасындағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратпен шектеледі.
38. Үлестік қатысу əдісінің көмегімен өзінің үлесі туралы есеп беретін ұйым өзінің ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебіне бірлесіп бақыланатын ұйымға беретін оның инвестициясына байланысты ақша түсімдері мен төлемдерін, оның жəне бірлесіп бақыланатын ұйым арасындағы бөлуді жəне басқа да ақша түсімдерін немесе төлемдерін жатқызады.
Еншілес ұйымдардың және бизнестің басқа құрылымдық ұйымдарының меншік үлесіндегі өзгерістері
39. Еншілес ұйымдар мен басқа құрылымдық ұйымдарды бақылауға алу жəне одан айырылу нəтижесінде туындайтын ақша қаражаттарының агрегатталған ағындары бөлек берілуі жəне инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі тиіс.
40. Ұйымның кезең ішінде еншілес ұйымдарды, басқа да құрылымдық ұйымдарды бақылауға алу жəне одан айырылу мына төмендегі тұтас мəліметтің əрқайсысына байланысты:
(a) сатып алу немесе сату кезіндегі сомалық өтеуге;
(b) сатып алу немесе сату кезінде ақша қаражаттарымен немесе олардың баламаларымен өтеудің бір бөлігіне;
(с) сатып алынған немесе сатылған еншілес ұйымдағы немесе бизнестің құрылымдық бірлігіндегі ақша қаражаттарының немесе олардың баламаларының сомасына; жəне
(d) ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын қоспағанда, сатып алынған немесе сатылған еншілес ұйымдағы немесе бизнестің құрылымдық бірлігіндегі активтер мен міндеттемелердің негізгі санаттары бойынша жиынтықталған сомасын ашуы тиіс.
40A Инвестициялық ұйым 10-шы ХҚЕС Шоғырлнадырылған қаржы есептілігінде көрсетілгендей еншілес компаниядағы инвестицияларды пайда мен залал арқылы әділ құнмен есептеу талап ететін 40(с) немесе 40(d) тармақтарын қолданбауы мүмкін.
41. Еншілес ұйымдар мен бизнестің басқа құрылымдық бөлімшелерінің сатып алулары жəне сатуларынан түскен ақша қаражаттарының қозғалысына əсер ету туралы ақпаратты жеке ұсыну жəне сатып алынған немесе сатылған активтер мен міндеттемелер сомаларын жеке ашу басқа операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінің нəтижесінде туындайтын ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінен бөлуге көмектеседі. Сатудан түскен ақша қаражаттары қозғалысының нəтижелері сатып алудан түскен ақша қаражаттары қозғалысының нəтижелерінен шегерілмейді.
42. Сатып алу немесе сату кезінде өтем ретінде төленген немесе алынған ақша қаражаттарының агрегатталған сомасы сатып алынған немесе шығынға жазылған ақша қаражаттары мен олардың баламалары шегеріле отырып ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте беріледі.
42A Еншілес ұйымының үлесіндегі өзгерістер нəтижесінде пайда болған жəне бақылауды жоғалтуға алып келмейтін болса, онда ақша қаражаттары қозғалысы пайда болып, ол сатылуға алып келмесе, онда бұл қаржы қызметіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы деп жіктелуі тиіс, егер 10-шы ХҚЕС(IFRS) анықталғандай, инвестициялық ұйыммен бақыланатын еншілес компанияға пайда мен залал арқылы әділ құнмен өлшеу талап қойылмаса.
42B Басты ұйымның кейіннен еншілес ұйымның үлестік құралын сатып алу немесе сату сияқты бақылауды жоғалтуға алып келмейтін еншілес ұйым үлесіндегі өзгерістер меншікті үлес операциялары деп есептеледі(10 ХҚЕС (IFRS)), инвестициялық ұйыммен бақыланатын еншілес компанияға пайда мен залал арқылы әділ құнмен өлшеу талап қойылмаса. Соның нəтижесінде 17-тармақта көрсетілген ақша қаражаттарының қозғалысы иеленушілерге қатысты басқа да қызметтер сияқты жүйеленеді.
43. Ақша қаражаттарын немесе олардың баламаларын пайдалануды талап етпейтін инвестициялық жəне қаржы операциялары ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептерден алынып тасталуы тиіс. Мұндай операциялар қаржылық есептілікте олар осындай инвестициялық жəне қаржы қызметі туралы барлық маңызды ақпаратты беруді қамтамасыз ететіндей түрде ашылуы тиіс.
44. Инвестициялық жəне қаржы қызметінің едəуір бөлігі, олар ұйым капиталының құрылымына жəне активтеріне ықпал жасағанымен де, ақша қаражаттарының ағымдағы қозғалысына тікелей əсерін тигізбейді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептен ақшалай емес операцияларды алып тастау осы есептің мақсатына сай келеді, өйткені бұл баптар ағымдағы кезеңдегі ақша қаражаттарының қозғалысын туғызбайды. Ақшалай емес операциялар мысалдары мыналар болып табылады:
(a) не тікелей тиісінше міндеттемелер қабылдау, не қаржыны жалға алу арқылы активтерді сатып алу;
(b) акциялар шығару көмегімен ұйымды сатып алу; жəне
(с) борыштық міндеттемелерді акцияларға конвертациялау.
Ақша қаражаттарының және ақша баламаларының құрамдас бөліктері
45. Ұйым ақша қаражаттартарының жəне олардың баламаларының құрамын ашуы жəне оның қаржылық жағдай туралы есепте берілген баламалы баптарын бар ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебіндегі сомаларды салыстыруын ұсынуы тиіс.
46. Əлемнің əртүрлі елдеріндегі ақша қаражаттарын басқару практикасының жəне банк ережелерінің сан алуандығын ескере отырып жəне 1 Қаржы есептілігін ұсыну ХҚЕС-ын (IAS) сақтау үшін ұйым ақша қаражаттарының жəне ақша қаражаттары баламаларының құрамын анықтау үшін қабылданған əдісті ашады.
47. Ақша қаражаттарының жəне ақша қаражаттары баламаларының құрамдас бөліктерін анықтау əдісіндегі кез келген өзгерістің, мысалы, бұрын ұйымның инвестициялық портфелінің бір бөлігі деп есептелген қаржы құралдарын жіктеудегі өзгерістің ықпалы есептілікте 8 Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларындағы болатын өзгерістер мен қателер ХҚЕС-ына (IAS) сəйкес беріледі.
Басқа ақпаратты ашып көрсету
48. Ұйым өзінде бар, топтың пайдалануы үшін қол жеткізілмейтін ақша қаражаттары мен ақша қаражаттары баламаларының елеулі қалдықтарының сомасын басшылықтың түсіндірмесімен бірге ашуы тиіс.
49. Ұйымның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттары баламаларының қалдықтарын топтың пайдалануы үшін қол жетпейтін түрлі жағдайлар бар. Мұның мысалы – валюталық бақылау немесе осы қаражаттарды бас ұйымның немесе басқа да еншілес ұйымдарының жалпы пайдалануына жол бермейтін басқа да заңдық шектеулер қолданылатын елде жұмыс істейтін еншілес ұйымындағы ақша қаражаттары мен ақша баламаларының қалдықтары.
50. Қосымша ақпарат ұйымның қаржы жағдайы мен өтімділігін түсіну тұрғысынан алғанда пайдаланушылар үшін маңызды болуы мүмкін. Басшылықтың түсіндірмелерімен бірге осы ақпаратты ашу мақұлданады жəне оларға мыналар жатуы мүмкін:
(a) осы несиелерді пайдалану бойынша орын алған шектеулерді көрсете отырып, болашақтағы операциялық қызметке жəне инвестициялық міндеттемелерді реттеуге бағытталуы мүмкін іріктелмеген несиелердің сомасы;
(b) [жойылған]
(с) ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінің жалпы өлшемі, ол операциялық мүмкіндіктерді қолдау үшін қажетті ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінен бөлек операциялық мүмкіндіктердің ұлғаюын білдіреді;
(d) есептерде көрсетілген əрбір саланың немесе географиялық сегменттің операциялық, инвестициялық жəне қаржы қызметінен туындаған ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінің сомасы (8 Операциялық бөлімдер ХҚЕС (IFRS) қараңыз).
51. Операциялық мүмкіндіктердің ұлғаюын білдіретін ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері жəне операциялық мүмкіндіктерді қолдау үшін қажетті түсімдері мен төлемдер туралы деректерді бөлек ашу пайдаланушыларға ұйымның өздерінің операциялық мүмкіндіктерін қолдауына жеткілікті қаражаттар жұмсағанын анықтауға мүмкіндік береді. Өзінің операциялық мүмкіндіктерін қолдауға жеткілікті қаражаттар бөлмейтін ұйым ағымдағы өтімділік жəне иеленушілердің арасында қаражаттар бөлу үшін өзінің болашақ пайдаларын қиюы мүмкін.
52. Сегменттер бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді ашу пайдаланушыларға тұтастай алғанда ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысы жəне оның құрамдас бөліктері арасындағы өзара байланысты, сондай-ақ сегменттердің ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерінің болуы жəне өзгермелілігін жақсы түсінуге мүмкіндік береді.
53. Осы Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарты 1994 жылдың 1 қаңтарынан немесе аталған күннен кейін басталатын кезеңдерді қамтитын қаржы есептілігі үшін күшіне енеді.
54. 27 ХҚЕС (IAS) (2008 түзетілген) бойынша 39-42 - тармақтарға түзетулер енгізілді жəне 42А-42В тармақтары қосылды. Ұйым осы түзетулерді 2009 жылғы 1 шілдеден немесе аталған күннен кейін басталатын кезеңдер үшін қолдануы тиіс. Егер ұйым 27 ХҚЕС-ты (IAS) (2008 түзетілген) ертерек кезең ішінде қолданса, осы түзетулер сол ертерек кезеңге қолданылуы тиіс. Түзетулер ретроспективті түрде қолданылуы тиіс.
55. 14 тармағына 2008 жылдың мамырында шығарылған ХҚЕС-тың Жетілдірулері (IFRS) бойынша түзетулер енгізілді. Осы түзетулерді ұйым 2009 жылдың 1 қаңтарынан немесе бұдан кейінгі күннен бастап жылдық кезеңдер үшін қолдануы тиіс. Бұдан ертерек қолданысқа рұқсат етіледі. Егер ұйым түзетулерді ертерек мерзім ішінде қолданса, онда бұл деректі ашып көрсетуі тиіс жəне 16 ХҚЕС-тың (IAS) 68А тармағын қолдануы тиіс.
56. 16-тармақ 2009 жылдың сəуірінде шығарылған ХҚЕС-тың Жетілдірулері (IFRS) түзетілді. Ұйым бұл түзетуді осы күннен немесе 2010 жылдың 1 қаңтарынан кейін қолдануға тиіс. Ертерек қолданысқа рұқсат беріледі. Егер ұйым түзетуді ертерек қолданса, ұйым бұл жəйтті ашып көрсетуі тиіс.
57. 10 және 11 ХҚЕС (IFRS) Бірлескен Келісімшарттар 2011 жылы маусым айында шығып 37, 38, және 42В тармақтары жаңартылды және 50(b) жойылған. 10 және 11 ХҚЕС (IFRS) қолданылғанда, осы өзгертулері де қолданылуы қажет.
58. 2012 жылы қазан айында жарияланған Инвестициялық Ұйымдар (10 ХҚЕС (IFRS), 12 ХҚЕС (IFRS), және 27 ХҚЕС (IAS)) 42A және 42B тармақтарына түзету енгізді және 40A тармағын қосты. Ұйым бұл түзетуді осы күннен немесе 2014 жылдың 1 қаңтарынан кейін қолдануға тиіс. Ертерек қолданысқа рұқсат беріледі. Егер ұйым түзетуді ертерек қолданса, ұйым бұл жайтты ашып көрсетуі тиіс және енгізілген барлық түзетулер қолданысқа енеді.
