1-ші Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS)
Қаржы Есептілігін Ұсыну
Мақсаты
1. Осы Стандарттың мақсаты ұйымның алдыңғы кезеңдердегі өз қаржы есептілігімен, сондай-ақ басқа ұйымдардың қаржы есептілігімен салыстырмалы болуына қол жеткізу үшін жалпы мақсаттағы қаржы есептілігін ұсынуға негіз қалау болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшін осы Стандартта қаржы есептілігін ұсынуға жалпы талаптар, оның құрылымы бойынша ұсынымдар және қаржы есептілігінің мазмұнына ең төменгі талаптар қойылады.
Қолдану аясы
2. Осы Стандарт Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарттарына (IFRS) сәйкес дайындалынатын және ұсынылатын жалпы сипаттағы қаржы есептілігінің барлығына міндетті түрде қолданылуы тиіс.
3. Басқа ХҚЕС-тарында нақты операциялар және басқа оқиғаларға арналған тану, бағалау және ақпаратты ашып көрсету талаптары жайлы баяндалады.
4. Осы Стандарт 34 Аралық қаржы есептілігі ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес даярланған қысқартылған аралық қаржы есептілігінің құрылымы мен мазмұнына қолданылмайды. Дегенмен, осындай қаржы есептілігіне 15-35-тармақтар қолданылады. Осы Стандарт, 10 Шогырландырылган Қаржы Есептілігі ХҚЕС-қа (IFRS) сәйкес шоғырландырылған қаржы есептілігін және 27 Жеке Қаржы есептілігі ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес жеке қаржы есептілігін ұсынатын мекемелермен қоса, барлық ұйымдарға бірдей дәрежеде қолданылады.
5. Осы Стандартта пайда табуға бағытталған ұйымдармен қоса мемлекеттік сектордағы бизнес ұйымдарына сай келетін терминология пайдаланды. Егер ұйым қызметі пайдаға бағытталмаған жеке сектордағы немесе мемлекеттік сектордағы ұйымдар қатарына жататын болса, осы Стандартты қолданатын болса, онда олар қаржы есептілігіндегі нақты баптарға және қаржы есептілігінің өзіне қолданылған түсініктемелерге өзгеріс енгізулері тиіс.
6. Сол сияқты, 32 Қаржы құралдары: Ақпаратты ұсыну ХҚЕС (IAS) Стандартында анықталғандай меншікті капиталы жоқ ұйымдар (мысалы, кейбір өзара қорлар) және акционерлік капиталы меншікті капиталы болып табылмайтын ұйымдар (мысалы, кейбір кооперативтік ұйымдар) қатысушылар мен жарнашылардың үлестері туралы қаржы есептілігін ұсынуда оны икемдеулеріне тура келуі мүмкін.
Анықтамалар
7. Осы Стандартта келесі терминдер төмендегідей мағынада қолданылады:
Жалпы мақсаттағы қаржылық есептіліктер (қаржылық есептіліктер деп аталады) - ұйымнан есепті өздерінің ақпараттық мұқтаждықтарына қарай дайындауды талап ете алмайтын қолданушылардың мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін бағытталған қаржылық есептіліктері болып табылады.
Жүзеге асырудың мүмкін еместігі - қандай да болсын нақты талапты қолдану үшін ұйым ақылға қонымды күш-жігердің барлығын пайдалана отырып, қалай болғанда да оны қолдана алмаған жағдай - жүзеге асыруың мүмкін еместігі.
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (ХҚЕС (IFRS)) - бұл халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары жөніндегі Комитеті (ХҚЕСК) жариялаған Стандарттар мен Түсіндірмелер. Олар төмендегілерді қамтиды:
(a) Халықаралық Қаржылық Есептіліктің стандарттары (IFRS);
(b) Халықаралық Қаржылық Есептіліктің стандарттары (IAS);
(c) Халықаралық Қаржылық Есептіліктің стандарты бойынша түсіндірме комитетінің Түсіндірмесі (ХҚЕСТК (IFRIC)); және
(d) Түсіндірмелер бойынша тұрақты комитет (ТТК (SIC)).[1][2]
Мәнділік - баптарды қалдырып кетілуі немесе бұрмалауы, егер олардың әрқайсысы жеке-жеке немесе жиынтықты түрде қаржы есептілігінің негізінде қабылданатын пайдаланушылардың экономикалық шешімдеріне ықпал жасауы мүмкін болса, онда ол мәнділік болып табылады. Мәнділік туындап отырған жағдайларға байланысты бағаланатын қалдырып кетудің немесе бұрмалаудың мөлшері мен сипатына байланысты болады. Тиісті баптың мөлшері не сипаты немесе екеуінің бірге ұштасуы анықтаушы фактор болуы мүмкін.
Баптарды қалдырып кету немесе бұрмалау қолданушылардың экономикалық шешімдеріне әсер етуі мүмкін бе, осылайша маңызды саналады ма, осы мәселені анықтау сол пайдаланушылардың сипаттарын қарастыруды талап етеді. Қаржылық есептіліктерді дайындау және ұсынуға арналған негізгі ережелердің 25-ші тармағында2 «пайдаланушылардың бизнес және экономикалық қызметтер және бухгалтерлік есеп бойынша жеткілікті білімі және ақпаратты лайықты тиянақтылықпен зерттеу ниеті бар деп саналатындығы» баяндалған. Сондықтан, анықтау осындай көзқарасы бар қолданушыларға, олар экономикалық шешім қабылдағанда, іс жүзінде қандай әсерін тигізуі мүмкін екендігін ескеруді қажет етеді.
Ескертулер қаржылық жағдай туралы есепке, пайда мен шығын туралы есепке, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепке және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепке қосымша ұсынылатын ақпаратты қамтиды. Ескертулерде қаржы есептілігінде ашып көрсетілген баптардың баяндалған сипаттамалары немесе оларды неғұрлым толығырақ талдау, сондай-ақ қаржы есептілігінде тану өлшемдеріне сай келмейтін баптар туралы ақпарат келтіріледі.
Басқа жиынтық табыс басқа ХҚЕС-тарында талап етілгендей немесе рұқсат етілгендей, пайда және шығын бойынша танылмаған (қайта жіктеу бойынша түзетулермен қоса) кіріс және шығыс баптарынан тұрады.
Басқа жиынтық табыстің құрамдас бөліктеріне мыналар жатады:
(а) қайта бағалау нәтижесіндегі кірістегі өзгерістер (Жылжымайтын мүлік, гимараттар мен жабдықтар 16-шы ХҚЕС-ны (IAS 16) және Материалдық емес активтер 38-ші ХҚЕС-ны (IAS 38) қараңыз);
(b) Қызметкерлерге берілетін сыйақылар жоспарларын қайта қарау (Қызметкерлерге берілетін сыйақылар 19-шы ХҚЕС-ны қараңыз (IAS 19));
(c) шетелдік операциялардың қаржылық есептіліктерін аударудан пайда болатын табыстар мен шығындар (Валюталық багам өзгерісінің әсері 21-ші ХҚЕС-ты (IAS 21) қараңыз);
(d) 9-шы Қаржы құралдары ХҚЕС-тың (IFRS 9) 5.7.5-тармағына сәйкес өзге де жиынтық табыс арқылы әділ бағамен бағаланған үлестік құралдарға салған салымдардан түсетін кездейсоқ табыс пен шығыс;
(e) ақша қозғалысын хедждирлеудегі хедждеу құралдары бойынша табыстар мен шығындардың нәтижелі бөлігі және хеджерлеу инвестицияларының ХҚЕС-тың (IFRS) 5.7.5 тарауына сәйкес басқа жиынтық табыс арқылы әділ құнда капитал құралын бағалаған хеджерлеу құралдарының пайдалары мен шығындары (9-шы ХҚЕС-тың (IFRS) 6 Тарауын қараңыз);
(f) пайда мен залал арқылы әділ құнның белгіленген нақты жауапкершіліктеріне қатысты, жауапкершіліктің несиелік тәуекеліндегі өзгерістерге енгізуге болатын әділ құндағы өзгерістердің көлемі (9-шы ХҚЕС-тың (IFRS) 5.7.7 - параграфын қараңыз).
(g) опцион келісімшартының ішкі бағасы мен уақыт құнын бөлу кезінде және тек қана ішкі бағадағы өзгерістерді хеджирлеу құралы ретінде белгілеу кезіндегі опционның уақыт құнының құндағы өзгерістері (9-шы ХҚЕС-тың (IFRS) 6 Тарауын қараңыз).
(h) форвардтық келісімшартының форвардтық элементері мен споттық элементтерін бөлу кезінде және тек қана споттық элементтердегі өзгерістерді хеджирлеу құралы ретінде белгілеу кезіндегі форвардтық келісімшартының форвардтық элементтерінің құндағы өзгерістері, және хеджирлеу құралы ретінде қаржы құралдарының белгілеуінен шығарту кезіндегі шетел валюта негізінде қаржы құралдарын таратудың құндағы өзгерістері (9-шы ХҚЕС-тың (IFRS) 6 Тарауын қараңыз).
Иелік етушілер - меншік ретінде жіктелетін құралдарға иелік етушілер.
Пайда немесе шығын — басқа жиынтық табыстың құрамдас бөліктерін алып тастағандағы шығындар мен шегерілген кірістің жалпы көлемі.
Қайта сыныптаудан кейінгі өзгерістер — ағымдағы немесе алдыңғы кезеңдерде басқа жиынтық табыс бойынша танылған, ағымдағы кезеңде пайда немесе шығынға қайта жіктелген сомалар.
Жалпы жиынтық табыс — иелермен, иелер ретінде жасалған операциялар нәтижесінде болатын өзгерістерден басқа, кезең ішінде операциялар және басқа оқиғалар нәтижесінде болатын үлестегі өзгеріс.
Жалпы жиынтық табыс «пайда немесе залалдың» және «басқа жиынтық табыс» барлық құрамдас бөліктерінен тұрады.
8. Осы Стандартта «басқа жиынтық табыс», «пайда немесе залал» және «жалпы жиынтық табыс» атауларын қолданғанымен, ұйым жиынтық сомаларды сипаттау үшін мағынасы түсінікті болатын басқа атауларды қолдануына болады. Мысалы, ұйым пайда немесе залалды сипаттау үшін «таза кіріс» атауын қолдануына болады.
8А Келесі атаулар Қаржы құралдары: ақпаратты ұсыну 32-ші ХҚЕС-ында (IAS 32) сипатталған және осы Стандартта 32-ші ХҚЕС-ында (IAS 32) көрсетілген мағынасында қолданылады:
(a) үлестік құрал ретінде жіктелген мерзімінен бұрын өтеу құқығы бар құрал (32 ХҚЕС-тың (IAS 32) 16А және 16В тармақтарында сипатталған)
(b) ұйымға басқа тарапқа ұйымның активтер таза құны пропорциялық үлесін жоюдан соң үлестіруге міндеттеме жүктейтін және үлестік құрал ретінде жіктелетін құрал (32 ХҚЕС-тың (IAS 32) 16С және 16D тармақтарында сипатталған).
Қаржы есептілігі
Қаржы есептілігінің мақсаты
9. Қаржы есептілігі - ұйым қызметінің қаржы жағдайы мен қаржы нәтижелерін құрылымдалған түрде ұсынылуы болып табылады. Жалпы мақсаттағы қаржы есептілігінің мақсаты экономикалық шешімдер қабылдау кезінде пайдаланушылардың кең тобы үшін пайдалы ұйымның қаржы жағдайы, қызмет нәтижелері мен ақша қаражатының қозғалысы туралы ақпарат беру болып табылады. Қаржы есептілігі сондай-ақ ұйым басшылығына сеніп тапсырылған ресурстарды басқару нәтижелерін де көрсетеді. Мақсатқа жету үшін қаржы есептілігі ұйымның мынадай көрсеткіштері туралы ақпарат береді:
(а) активтер;
(b) міндеттемелер;
(c) меншікті капитал;
(d) кіріс пен шығысты қоса, табыс пен шығындар;
(e) иегерлерге арналған аударымдар және дивидендтердің төленуі; және
(f) ақша қаражатының қозғалысы.
Бұл ақпарат, қаржы есептілігіне ескертпелерге басқа ақпаратпен қатар, пайдаланушыларға ұйымның ақша қаражатының болашақтағы қозғалысын және, атап айтқанда, олардың уақытқа бөлінуі айқындығына болжам жасауға көмектеседі.
Қаржы есептілігінің толық жинағы
10. Қаржы есептілігінің толық жиынтығы мыналарды қамтиды:
(а) кезеңнің соңындағы қаржылық жағдай жөніндегі есептілік;
(b) кезең ішіндегі жиынтық табыс жөніндегі есептілік;
(c) кезең ішіндегі үлес өзгерістері жөніндегі есептілік;
(d) кезең ішіндегі ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі есептілік;
(e) есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын және басқа да түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер;
(ea) 38 and 38A тармақтарында анықталған алдыңғы кезең туралы салыстырмалы ақпарат; және
(f) ұйым есеп саясатын ретроспективті түрде қолданатын немесе өз қаржылық есептілігіндегі баптар жөнінде ретроспективті түрде қайта есеп беретін немесе ұйым өз қаржылық есептілігіндегі баптарды 40A-40D тармақтарына сәйкес қайта жіктейтін алдыңғы кезеңнің басындағыдай қаржылық жағдай жөніндегі есептілік.
Ұйымның есептіліктерге осы Стандартта қолданылған тақырыптардан басқа тақырыптарды қолдануына болады.Мысалы, ұйым «пайда,шығыс және жиынтық табыс есебі» емес, «жиынтық табысты» қолдана алады.
10А Ұйым пайда,шығыс және жиынтық табысқа бір есеп берулерді дайындаса болады және пайда,шығыс және жиынтық табыс екі бөлімде көрсетілген. Бөлімдер пайда мен шығы арқылы бірге көрсетілуі тиіс және ұйымның кіріс, сонымен қатар шығысын пайда, шығыс есеп беру бөлімінде көрсете алады.
11. Ұйым барлық қаржылық есептіліктерді тең түрде қаржылық есептіліктердің толық жиынтығы ретінде ұсынуы тиіс.
12. [Жойылған]
13. Көптеген ұйымдар, қаржы есептілігінен басқа, ұйым басшылығының қаржылық шолуын ұсынады, онда ұйым қызметінің қаржы нәтижелерінің, оның қаржы жағдайының негізгі сипаттамалары және олар кездесіп отыратын негізгі келеңсіздіктер сипатталады және түсіндіріледі. Мұндай есепте мынадай шолулар болуы мүмкін:
(a) ұйым іс-әрекет ететін конъюнктураның өзгеруін, ұйымның осы өзгерістерге және олардың ықпалына әсерімен бірге, қаржы нәтижелерін айқындайтын негізгі факторлар мен ықпалдарды, сондай-ақ дивидендтер саласындағы оның саясатын қоса, қаржы нәтижелерін қолдауға және жақсартуға бағытталған ұйымның инвестициялық саясатын;
(b) ұйымды қаржыландыру көздерін, және оның міндеттеме мен меншікті капитал арақатынасының жоспарлы көрсеткіштерін; және
(c) ұйымның ХҚЕС-ына сәйкес қаржылық жағдай туралы есепте танылмаған ресурстарына шолу.
14. Көптеген ұйымдар қаржы есептілігінен басқа да қоршаған ортаны қорғау мәселелері жайлы есептер және әсіресе қоршаған ортаны қорғау факторының зор маңызы мен олардың қызметкерлері пайдалануға маңызды тобы болып есептелетін салалардағы қосылған құн салығы туралы есептер сияқты ресми бюллетендер ұсынады. Қаржы есептілігінің шегінен тыс ұсынылатын есептер мен ресми бюллетендер Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарының (ХҚЕС) қолдану аясына кірмейді.
Жалпы ұғымдар
Қаржы есептілігін әділ ұсыну және Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарына сәйкестігі
15. Қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның қызметінің қаржылық нәтижелерін және ақша қаражаттарының қозғалысын айқын көрсетуі тиіс. Айқын есептілік бекітілген Концептуалды негізде3 активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстарға берілген анықтамалар мен оларды тану критерийлеріне сай бизнестік операциялардың нәтижелері, басқа да жағдайлар жөнінде шынайы есептілікті талап етеді. Халықаралық Қаржылық Есептіліктің стандарттарын (IFRS) қажет болған жағдайда -ақпаратты қосымша ашып көрсету арқылы қолдану айқын есеп беру міндетін шешетін қаржы есептілігін қалыптастыруға әкеледі деп көзделеді.
16. Қаржы есептілігі Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарттарына (IFRS) сәйкес келетін ұйым, ондай сәйкестік туралы қаржы есептілігіне ескертулерде тікелей айтуға және сөзсіз мәлімдеуге міндетті. Егер ол Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарттарының талаптарына сай келмейтін болса, қаржы есептілігін Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарттарына сай келетіндей етіп сипаттауға жол берілмейді.
17. Іс жүзінде кез келген жағдайларда қолданылып жүрген Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына сәйкестік әділ ұсынуға жеткізеді. Әділ ұсыну сондай-ақ ұйымнан мыналарды талап етеді:
(а) Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларындагы болатын өзгерістер мен қателер 8-ші ХҚЕС-ында (IAS) сәйкес есеп саясатын таңдау және қолдану. ХҚЕС (IFRS) жоқ болған жағдайда басқару барысы тиісті бапқа мақсатты түрде ХҚЕС-ында (IAS) берілген құзыреттілік иерархиясының басшылығын қарастырады.
(b) ақпаратта есеп саясатымен қоса алғанда мәнді, сенімді, салыстырмалы және түсінікті түрде ақпарат беріледі.
(c) Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарының тиісті талаптарын сақтау нақты операциялардың, басқа оқиғалар мен жағдайлардың ұйымның қаржы жағдайы мен қызмет нәтижелеріне ықпалын пайдаланушылардың түсіне алуы үшін жеткіліксіз болған жағдайларда ақпараттың қосымша ашып көрсетілуін қамтамасыз ету.
18. Сәйкес келмейтін есеп саясаты қолданылатын есеп саясатын ашып көрсетумен де, ескертулермен немесе басқа түсіндірме материалдармен де өтелмейді.
19. Ұйым басшылығы тиісті ХҚЕС-тың (IFRS) қандай да болсын талаптары жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады деген қорытындыға келетін өте сирек жағдайларда, егер ұйымнан тиісті нормативтік актілер бойынша осылайша бас тарту талап етілсе немесе оған тыйым салынбаса, онда ұйым 20-тармақта сипатталған тәсілді пайдаланып, берілген талапты пайдаланудан бас таруға міндетті.
20. Ұйым 19-тармаққа сәйкес ХҚЕС (IFRS) талаптарынан ауытқыса, ол мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:
(a) ұйымның басшылығы қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның қызметінің қаржы нәтижелерін және ақша қаражаттарының қозғалысын әділ ұсынды деген қорытындыға келгенде;
(b) әділ ұсынуға жету мақсаттарында нақты талаптардан ауытқуды қоспағанда, ол қолданылатын ХҚЕС (IFRS) сақтаған жағдайда;
(c) ұйым ауытқыған ХҚЕС-тың (IFRS) атауы, осы ХҚЕС-қа (IFRS) талап етілуі мүмкін есептеу тәртібін қоса, ауытқу сипаты, осы мән-жайларда есептеу тәртібінің жаңылысуға әкеп соқтыратыны соншалық, Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болатын себеп; және
(d) әрбір есепті кезең бойынша - ауытқу болмаған кезде қолданылатын талапқа сәйкес қаржы есептілігінде көрсетілетін қаржы есептілігінің әрбір бабына ауытқудың қаржылық ықпалы.
21. Егер ұйым алдыңғы кезеңдердің бірінде ХҚЕС-тың (IFRS) талаптарынан ауытқыса, және де бұл ауытқу ағымдағы кезеңдегі қаржы есептілігінде танылған сомаларға ықпал етсе, ол 20-тармақтың (c) және (d) тармақтарында айтылған ақпаратты ашып көрсетуі тиіс.
22. 21-тармақ, мысалы, ұйым алдыңғы кезеңнің бірінде активтерді немесе мән-жайларды бағалау үшін ХҚЕС-тың (IFRS) талабынан ауытқыса, және бұл ауытқу ағымдағы кезеңдегі қаржы есептілігінде танылған активтер мен мән-жайлардағы өзгерістерді бағалауға ықпал етсе қолданылады.
23. Ұйым басшылығы тиісті ХҚЕС-тың (IFRS) қандай да болсын талаптарын сақтау жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, кейде Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады, бірақ бұл жағдайда тиісті нормативтік база осы талаптан ауытқуға тиым салады деген қорытындыға келетін өте-мөте сирек жағдайларда, ұйым осы талапты сақтаудың ауытқуға әкеп соқтырады-ау деген жақтарын бар мүмкіндігінше азайтуға міндетті, және бұл үшін ол мына ақпаратты ашып көрсетеді:
(a) тиісті ХҚЕС (IFRS) атауын, тиісті талаптың сипатын және ұйым басшылығы аталған жағдайларда осы талапқа сәйкес болу жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады; және
(b) әрбір есепті кезең бойынша - ұйым басшылығы баптарды әділ ұсынуға қол жеткізу мақсаттарында түзету қажет деген қорытындыға келген қаржы есептілігінің баптарын түзету.
24. 19-23-тармақтардың мақсаттары үшін ақпарат объектісі, егер ол көрсетуге арналған тиісті операцияларды, басқа оқиғалар мен жағдайларды шынайы көрсетпесе, немесе, негізді түрде күтуге болатындай, ол ұсынатын, және осының нәтижесінде қаржы есептілігін пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдерге ықпал етуі мүмкін болса, қаржы есептілігінің мақсаттарына қайшы келеді. Тиісті ХҚЕС-тың (IFRS) қандай да болсын талаптарын сақтау жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болатынын бағалаған кезде, ұйым басшылығы мынадай мәселелерді қарайды:
(a) осы нақты мән-жайларда қаржы есептілігінің мақсаттары неліктен орындалмайды; және
(b) ұйымның жағдайы қалайша осы талапты орындайтын ұйымдардың жағдайларынан өзгеше болады. Егер басқа ұйымдар осыған ұқсас жағдайларда берілген талапты сақтайтын болса, ұйымның осы талапты сақтауы Концептуалды негізде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарында қайшылық пайда болатындай деңгейде жаңылысқа әкеп соқтырмайтыны туралы теріске шығаратын болжам бар.
Қызметтің үздіксіздігі
25. Қаржы есептілігін даярлаған кезде ұйым басшылығы ұйымның өз қызметін жалғастыру қабілетін бағалауға міндетті. Қаржы есептілігі, егер ұйымның басшылығы не ұйымды таратуға, немесе оның қызметін тоқтатуға өзі ниет еткен, не бұлай жасаудан басқа нақты баламасы болмағандықтан, осындай іс- әрекет тәсілін таңдауға мәжбүр болған жағдайды қоспағанда, міндетті түрде қызметтің үздіксіздігі негізінде жасалуға тиіс. Егер ұйымның басшылығына бағалау барысында бұдан былай ұйымның қызметті үздіксіз жалғастыру қабілетіне едәуір күмән туғызуы мүмкін оқиғаларға немесе жағдайларға байланысты елеулі жөнсіздіктері туралы мәлім болса, бұл жөнсіздіктер қаржы есептілігінде міндетті түрде ашық көрсетілуі тиіс. Егер қаржы есептілігі қызметтің үздіксіздігіне жол беру негізінде жасалмаса, бұл факт есептілік жасалған негізбен және ұйым үздіксіз іс-әрекет етеді деп есептелмегендіктен, міндетті түрде ашық көрсетілуі тиіс.
26. Қызметтің үздіксіздігі туралы жол берудің қолданылуын бағалау кезде басшылық, ең болмағанда, қаржылық жағдай туралы есеп күнінен бастап он екі айды қамтитын, бiрақ онымен шектелмейтін болашағы туралы қолда бар ақпараттың барлығын ескереді. Осы ақпарат назарға алынатын деңгей әрбір жеке жағдайда нақты фактілерге байланысты болады. Ұйым белгілі бір кезең ішінде пайдалы болса және қаржы ресурстарына қол жеткізсе, онда қызметтің үздіксіздігі туралы, жол беру қолайлығы туралы қорытынды толық талдау жасалмай жатып қабылдануы мүмкін. Басқа жағдайларда басшылыққа, қызметтің үздіксіздігі туралы жол берудің қолайлылығы жөніндегі пікір бекітілмес бұрын, бәлкім, ағымдағы және күтілетін пайдаға, борыштық міндеттемелерді өтеу кестелеріне және баламалы қаржыландырудың әлеуетті көздеріне байланысты факторлардың кең ауқымын қарауын талап етуі мүмкін.
Есептеу әдісі бойынша есепке алу
27. Ұйым ақша қаражатының қозғалысы туралы ақпаратты қоспағанда, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданып, қаржы есептілігін жасауға міндетті.
28. Егер олар Концептуалды негізде4 айтылған осы элементтерге арналған анықтамалар мен өлшемдерді қанағаттандыратын болса, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданған кезде, баптар, активтер, міндеттемелер, капитал, пайда және шығыстар (қаржы есептілігінің элементтері) ретінде танылады.
Елеулілік және агрегаттау
29. Ұқсас баптардың әрбір елеулі сыныбы қаржы есептілігінде міндетті түрде жеке ұсынылуы тиіс. Егер олар елеулі болып табылмайтын ретте ғана ұқсас емес сипаттағы немесе мақсаттағы баптар болса, онда міндетті түрде жеке ұсынылуы тиіс.
30. Қаржы есептілігі операциялардың көп санын сипатына, немесе мақсатына сәйкес құрылымы жағынан топтарға біріктірілген өзге де оқиғаларды өңдеу нәтижесі болып табылады. Біріктіру және сыныптау барысының соңғы кезеңі жеке баптарды не тікелей қаржылық жағдай туралы есепте, пайдалар мен шығындар туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте, не ескертулерде қалыптастыратын ықшамды және сыныпталған деректерді ұсынудан тұрады. Егер қандай да болсын жеке баптың өзі елеулі болып табылмаса, ол тікелей қаржы есептілігінде, не ескертулерде басқа баптармен біріктіріледі. Қаржы есептілігінің өзінде оны жеке ұсынуды талап ету үшін бап жеткілікті түрде елеулі болмайтын бап, қайткенде де, оны ескертулерде жеке-дара ұсыну үшін жеткілікті түрде елеулі болуы мүмкін.
31. Егер нәтижесінде алынған ақпарат елеулі болмаса, елеулілік принципін қолдану қандай да болсын ХҚЕС-тың (IFRS) ақпаратын ашып көрсетуге нақты талаптарды орындауда қажет емес екендігін білдіреді.
Өзара есепке алу
32. ХҚЕС-та (IFRS) талап етпейінше немесе рұқсат бермейінше ұйым активтер мен міндеттемелер және кірістер мен шығыстардың орнын өз бетінше толтыруына болмайды.
33. Ұйым активтер мен міндеттемелерді, сондай-ақ кірістер мен шығыстарды жеке-жеке ұсынады. Пайдалар (егер олар ұсынылса) мен шығындар және басқалар туралы есепте, сондай-ақ, операцияның немесе өзге оқиғаның мәнін көрсететін реттерді қоспағанда, жүргізілген өзара есепке алу жүргізілген операцияларды, басталған өзге оқиғалар мен жағдайларды түсіну бөлігінде де, болашақта ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысын бағалау бөлігінде де пайдаланушылардың мүмкіндіктерін төмендетеді.Бағалау резервтер, мысалы, ескірген босалқыларды жоюға арналған резерв және дебиторлық берешек бойынша күмәнді борыштарға арналған резерв шегерілген активтерді бағалау - өзара есепке алу болып табылмайды.
34. Табыс 18-ші ХҚЕС-ы (IAS 18) табысқа анықтама береді және ол ұйым беретін барлық сауда саттық және көтерме сауда жеңілдіктері ескеріліп, алынған немесе кері алынуға тиісті әділ құн бойынша бағалауды талап етеді. Өзінің әдеттегі қызметінің барысында ұйым түсім әкелмейтін, бірақ түсім әкелетін негізгі қызметімен қатар жүретін басқа операцияларды да жүзеге асырады. Осындай операциялардың нәтижелері тиісті операцияның немесе оқиғаның мәнін көрсететін реттерде, ондай операциялардың нәтижелері бір операцияның нәтижесінде туындайтын барлық кірістерді және тиісті шығыстарды өзара есепке алу арқылы ұсынылады. Мысалы:
(a) ұзақ мерзімді активтердің, оның ішінде инвестициялар мен операциялық активтердің шығып қалуынан болған пайдалар мен шығындар есептерде активтің шығып қалуынан алынған активтен активтің қаржылық жағдайы туралы есептік құнының және оны сату жөніндегі тиісті шығыстар сомасын шегеру жолымен ұсынылады; және
(b) Міндеттемелер, шартты міндеттемелер және шартты активтер 37-ші ХҚЕС-ына (IAS 37) сәйкес танылатын және үшінші тұлғамен шарттық келісімнің талаптары бойынша (мысалы, жеткізушінің кепілдік міндеттемелері туралы келісім) өтелетін бағалау жағдайларымен байланысты шығындар тиісті өтеуге қарсы есепке алынуы мүмкін.
