27-ші Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS 27)
Жеке қаржылық есептілік
Мақсаты
1. Стандарттың мақсаты еншілес, бірлесіп бақыланатын жəне қауымдасқан ұйымдарға салынған инвестициялардың есептілігі мен ашып көрсету талаптарын көрсету.
Қолдану аясы
2. Осы Стандарт сондай-ақ ұйым өз еркімен жəне жергілікті нормативтік-құқықтық актілерге сəйкес жеке қаржы есептілігін ұсынған жағдайларда еншілес, бірлесіп бақыланатын жəне қауымдасқан ұйымдарға салынған инвестицияларды есепке алу кезінде қолданылуы тиіс.
3. Бұл стандарт ұйымдардың жеке қаржылық есептілік тапсыруын міндеттемейді. Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартына сай ұйым қаржылық есептілік даярлағанда осы стандартты қолданады.
Анықтамалар
4. Осы Стандартта мынадай терминдер төменде көрсетілген мағыналарда пайдаланылады:
Шоғырландырылған қаржы есептілігі - топтың қаржылық есептілігіндегі бас жəне оның еншілес ұйымының активтері, міндеттемелері, үлесі, табысы, шығысы жəне ақша ағыны біртұтас экономикалық ұйым ретінде дайындаған болып ұсынылатын қаржы есептілігі.
Жеке қаржы есептілігі - бас ұйым (яғни, еншілес компанияны бақылайтын инвестор) немесе мұнда инвестицияларды 9 Қаржы құралдары ХҚЕС (IFRS) стандартына сай өзіндік құны бойынша есептейтін инвестиция алушымен біріккен бақылау немесе оған елеулі ықпалы бар инвестор.
5. Төменде берілген терминдер ХҚЕС (IFRS) 10 Шоғырландырылған қаржы есептілігінің А Қосымшасында, ХҚЕС (IFRS) 11 Бірлескен қызмет жəне ХҚЕС (IAS) 28 Қауымдасқан ұйымдар мен бірлескен кəсіпорындарға салынған инвестициялар стандартының 3-тармағында анықталған:
· қауымдасқан ұйым
· инвестиция алушыны бақылау
· топ
· инвестициялық ұйым
· бірлескен бақылау
· бірлескен кəсіпорын
· бірлескен кəсіпкер
· бас ұйым
· елеулі ықпал
· еншілес ұйым
6. Жеке қаржы есептілігі дегеніміз шоғырландырылған қаржы есептілігіне қосымша берілген немесе 8-8А тармақтарында аталған жағдайлардан өзге жағдайда қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кəсіпорындағы инвестициялардың үлестік əдісті қолданғандағы қаржылық есептілігіне қосымша ұсынылатын есептілік. Жеке қаржы есептіліктің осындай есептілікке қосымша немесе бірге берілуі міндетті емес.
7. Үлестік қатысу əдісі қолданғанылғандығы жөніндегі қаржылық есептіліктер жеке қаржылық есептіліктер болып табылмайды. Сол сияқты, бірлескен кəсіпорында еншілес, қауымдасқан ұйым немесе бірлескен кəсіпорынның үлесі жоқ ұйымның қаржылық есептіліктері жеке қаржылық есептіліктер болып табылмайды.
8. ХҚЕС (IFRS)10 стандарттың 4 (а) -тармағы бойынша шоғырландыру немесе (2011 жылы түзетілген) ХҚЕС (IAS)28 стандартының 17-тармағына сəйкес үлестік қатысу əдісін қолданудан босатылған болса, ұйым тек қана өзінің жеке қаржы есептілігін ұсына алады.
8A Ағымдағы кезең мен барлық ұсынылған салыстырмалы кезең аралығында инвестициялық кәсіпорынға 10-шы ХҚЕС-ң 31 тармағына кәсіпорынның жеке қаржы есептілігін оның дара қаржы есептілігі ретінде барлық еншілес компанияларына шоғырландыру артықшылықтарын қолдануға талап қойылады.
Жеке қаржылық есептілікті ұсыну
9. 10-тармақта сипатталған басқа жағдайдың барлығында, жеке қаржылық есептілігі қолданыстағы ХҚЕС бойынша даярланады:
10. Ұйым жеке қаржы есептілігін дайындаған кезде, еншілес, бірлесіп бақыланатын жəне қауымдасқан ұйымдарға салынған инвестициялар жөнінде есеп беруі тиіс:
(а) бастапқы құны бойынша, немесе
(b) 9 ХҚЕС (IFRS) Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартына сəйкес көрсетілуі тиіс.
Əрбір инвестиция санаты үшін есептің осындай əдісі қолданылуға тиіс. Бастапқы құны бойынша есеп берілген инвестициялар жөнінде, олар сатуға арналған (немесе сатуға арналған деп жіктелетін шығаруға арналған топқа қосылған) ретінде жіктелгенде 5 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер жəне тоқтатылған қызмет ХҚЕС-ына (IFRS) сəйкес есеп берілуі тиіс. Осы жағдайларда 9 (IFRS) Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартына сəйкес инвестицияларды есептеу мөлшері өзгертілмеуі тиіс.
11. Егер ұйым (2011 жылы түзетілген) ХҚЕС (IAS) 28 стандартының 18-тармағына сəйкес пайда мен залал арқылы танылған əділ құн бойынша қауымдасқан ұйымдағы немесе бірлескен кəсіпорындағы инвестицияларын ХҚЕС 9 (IFRS) стандартына сəйкес бағалауды таңдаса, онда ол сол инвестициялары жөнінде өзінің жеке қаржылық инвестициялар есептілігінде есеп беруі тиіс.
11А Егер кәсіпорыннан 10-шы ХҚЕС-ң ң 31-ші тармағына сәйкес инвестицияларын 9- шы ХҚЕС-на сай пайда мен залал арқылы әділ құнмен есептеу талап етілсе, сонымен қоса еншілес компаниядағы инвестицияларын сол жолмен жеке қаржы есептілігінде көрсетуі тиіс.
11B Бас компания инвестициялық ұйым болып жарияланса немесе инвестициялық қызметті тоқтатса, өзгерістер компанияның мәртебесіндегі енгізілген өзгерістердің мерзімімен белгіленуі тиіс:
(a) кәсіпорын инвестициялық қызметті тоқтатқанда, 10-шы тармаққа сәйкес:
(i) еншілес компаниядағы инвестициялардың құнын есептеу қажет. Мәртебені өзгерткен мерзімдегі еншілес компанияның әділ құны сол мерзім бойынша есептеледі; немесе
(ii) 9-шы ХҚЕС-а сәйкес еншілес компанияға инвестициялау жалғасады.
(b) кәсіпорын инвестициялық ұйым болып жарияланғанда еншілес компаниядағы инвестицияларын пайда мен залал арқылы 9-шы ХҚЕС-на сәйкес әділ құнмен есептеуі тиіс. Еншілес компанияның алдыңғы баланстық құны мен инвестордың мәртебесі өзгерген уақыттағы әділ құн арасындағы айырмашылық пайда немесе залал болып танылуы қажет. Бұрынғы жиынтық табыста сол еншілес компанияларға қатысты әділ құнның кез келген өзгерісінің жиынтық сомасын кәсіпорынның мәртебесі өзгерген уақытта сол еншілес компаниялардан арылған сынды қарастыру қажет.
12. Ұйым өзінің дивиденд қабылдау құқығы заңмен бекітілгенде, еншілес ұйымнан, бірлескен кəсіпорындар немесе қауымдас ұйымдардан түсетін дивидендтін кіріс немесе залал бойынша өзінің бөлек қаржылық есебінде тануы тиіс.
13. Бас ұйым өз тобының құрылымын жаңа ұйымды өз бас ұйымы ретінде құру арқылы төмендегі талаптарға сай жолмен танығанда:
(а) жаңа бас ұйым бастапқы бас ұйымды басқаруды бастапқы бас ұйымның бар үлестік құралдар орнына үлестік құралдар шығару арқылы қолға алады;
(b) жаңа топтың жəне бастапқы топтың активтері жəне міндеттемелері тікелей қайта ұйымдастыру алдында жəне одан кейін бірдей болады; жəне
(c) қайта тану алдында бастапқы бас ұйымның иелері тікелей қайта ұйымдастыру алдында жəне одан кейін бастапқы топтың жəне жаңа топтың нетто-активтеріндегі бірдей абсолютті жəне салыстырмалы пайыздарға ие болады.
жəне жаңа бас ұйым бастапқы бас ұйымдағы инвестициялары туралы 10(а) тармағына сəйкес өзінің бөлек қаржылық есебінде есеп береді, жаңа бас ұйым бастапқы бас ұйымның бөлек қаржылық есебінде көрсетілген өз капитал жағдайларының үлесінің қаржылық жағдай туралы есептік көрсеткіштің құнын қайта ұйымдастыру күні бағалауы тиіс.
14. Осыған ұқсас, бас ұйым емес ұйым өз бас ұйымы ретінде жаңа ұйымды 13-тармағындағы талаптарға сай құруына болады. 13- тармағындағы талаптар осындай қайта ұйымдастыруларға қолданылады. Осындай жағдайларда, «бастапқы ұйымға» жəне «бастапқы топқа» сілтемелер «бастапқы ұйымға» сілтеме болып табылады.
Ақпаратты ашып көрсету
15. Ұйым өзінің жеке қаржылық есептілігінде ашып көрсетулерді көрсеткенде қолданыстағы барлық ХҚЕС стандарттарын 16- жəне 17-тармақтарды қоса алғанда басшылыққа алуы тиіс.
16. ХҚЕС (IFRS)10 стандарттың 4 (а) -тармағына сəйкес, шоғырландырылған қаржы есептілігін дайындамауды шешкен бас ұйым үшін жеке қаржы есептілігі жасалған кезде мұндай жеке қаржы есептілігінде мынадай ақпарат ашып көрсетілуге тиіс:
(а) бұл қаржы есептілігі жеке қаржы есептілігі болып табылу фактісі; шоғырландыруға қойылатын талаптардан алып тастау қолданылғандығы; атауы, тіркелген немесе ұйым орналасқан, шоғырландырылған, ашық қол жеткізу үшін шығарылған қаржы есептілігі Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкес келетін ел; осы шоғырландырылған қаржы есептілігін алу мүмкін болатын мекенжайы;
(b) еншілес, бірлесіп бақыланатын жəне қауымдасқан ұйымдарға салынатын елеулі
инвестициялардың тізімі:
(і) сол инвестиция алушылардың атауы,
(іі) сол инвестиция (инкорпорацияның елі, егер басқа болған жағдайда
алушылардың тіркелген немесе орналасқан елін,
(ііі) сол инвестиция алушылардағы меншіктік пайыз үлесі (тең болмаған
жағдайда дауыс беру құқығының бөлігі).
(c) тармағында аталған инвестицияларды есепке алу үшін қолданылатын əдісті сипаттау.
16А Бас компания(16-шы тармақта көрсетілген бас компаниядан басқа) болып табылатын инвестициялық ұйым 8A тармаққа сәйкес қаржы есептілігін оның жалғыз қаржы есептілігі ретінде дайындағанда, осы жайтты ашып көрсету қажет. Сонымен қатар, инвестициялық ұйым 12-ші ХҚЕС-е Басқа кәсіпорындардағы қатысулар туралы ақпараттарды ашып көрсету талап ететін инвестициялық ұйымға қатысты ақпарат ұсынуы тиіс.
17. (16-тармақта қарастырылатын бас ұйымнан басқа) инвестиция алушымен бірлескен бақылауы бар немесе оған елеулі ықпалы бар бас ұйым немесе инвестор жеке қаржылық есептілікті даярлағанда, бас ұйым немесе инвестор қатысты болып табылатын ХҚЕС (IFRS) 10, ХҚЕС (IFRS) 11 немесе ХҚЕС (IAS) 28 (2011 жылы түзетілген) стандарттарына сəйкес қаржылық есептіліктің даярланғандығын анықтауы тиіс. Бас ұйым немесе инвестор мұндай жеке қаржы есептілігінде мынадай ақпарат ашып көрсетілуге тиіс:
(а) осы есептіліктің жеке қаржы есептілігі болып табылу фактісі, сондай-ақ бұл есептіліктің оған қойылатын заң талаптары болмаған жағдайда жасалу себептері;
(b) еншілес, бірлесіп бақыланатын жəне қауымдасқан ұйымдарға салынатын елеулі инвестициялардың тізімі:
(і) сол инвестиция алушылардың атауы,
(іі) сол инвестиция (инкорпорацияның елі, егер басқа болған жағдайда)
алушылардың тіркелген немесе орналасқан елін,
(ііі) сол инвестиция алушылардағы меншіктік пайыз үлесі (тең болмаған
жағдайда дауыс беру құқығының бөлігі).
(c) тармағында аталған инвестицияларды есепке алу үшін қолданылатын
əдісті сипаттау.
Күшіне ену күні және өту кезеңі шарттары
18. Ұйым осы Стандартты 2013 жылғы 1 қаңтардан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға тиіс. Стандартты мерзімінен бұрын қолдану құпталады. Егер ұйым осы Стандартты ертерек кезеңдерге қатысты қолданатын болса, ол мұны ашып көрсетуге міндетті жəне 10 ХҚЕС (IFRS), 11 ХҚЕС (IFRS), 12 ХҚЕС (IFRS) жəне 28 ХҚЕС (IAS) (2011 жылғы редакция) бір мезгілде қолдануға тиіс.
18А 2012 жылы қазан айында шығарылған Инвестициялық ұйымдар (10-шы ХҚЕС(IFRS), 12-ші ХҚЕС(IFRS) және 27-ші ХҚЕС-а (IAS) енгізілген өзгерістер), 5, 6, 17 и 18 тармақтарын өзгертті және 8A, 11A-11B, 16A және 18B-18I тармақтарын енгізді. Алайда, ұйым осы ХҚЕС-ын (IFRS) 2014 жылдың 1 қаңтарында немесе кейін басталатын жылдық есепті кезеңнің басында қолдануы тиіс. Егер ұйым осы ХҚЕС-ын (IFRS) оның заңды күшіне ену күніне дейін қолданса, бұл ақпаратты ашып көрсетуі тиіс және Инвестициялық ұйымдарға енгізілген барлық өзгерістерді қолданады.
18B Егер Инвестициялық ұйымдарға(есептік кезеңнің басында өзгертулерді алғаш қолдану кезіндегі ХҚЕС мақсаты) енгізілген өзгерістерді алғаш қолдану кезінде бас компания, бұл инвестициялық ұйым деген шешімге келсе, 18C-18I тармақтарын еншілес компаниядағы инвестицияларға қолдануы тиіс.
18C Бастапқы кезеңде еншілес компаниядағы инвестициясын құны бойынша есептеген кәсіпорын, оның орнына инвестицияларды пайда мен залал арқылы әділ құн бойынша, ХҚЕС талаптары әрқашан тиімді болғандай, есептеуі тиіс. Инвестициялық ұйым ретроспективті түрде жылдық кезеңді бастапқы қолданудың бірден жалғасушы кезеңіне түзету қажет және кез келген айырмашылық үшін бірден жалғасушы кезеңнің басындағы бөлінбеген пайданы түзетуі тиіс:
(a) Инвестициялардың алдыңғы баланстық құны; және
(b) Инвестордың еншілес компанияға инвестицисының әділ құны.
18D Бастапқы қолдану кезінде, бұрын еншілес компаниядағы инвестициясын басқа да жиынтық табыс арқылы өлшеген инвестициялық ұйым, инвестицияларын әділ құн бойынша есептеуді жалғастыруы тиіс. Бұрын танылған басқа да жиынтық табыстағы түзетілген әділ құнның жиынтық сомасы бірден жалғсушы кезеңнің басында бөленбеген пайдаға берілуі тиіс.
18E 9-шы ХҚЕС 10 тармақта рұқсат етілгендей, алғаш қолданған кезде инвестициялық ұйым еншілес компаниядағы үлестің бұрынғы есептілігіне өзгеріс енгізбейді, себебі, пайда мен залал арқылы әділ құнды өлшеу бұрын таңдалған.
18F 13-ші ХҚЕС Әділ құнды өлшеу қабылданғанға дейін, инвестициялық ұйым бұрын инвесторлар мен басшылыққа хабарлаған әділ құн сомасын қолдануы тиіс, егер, инвестициялар операция жасалған күні білімді, келісімге дайын тараптар арасында, қол жетімді болып жүргізілсе.
18G Егер еншілес компаниядағы инвестицияларды 18C-18F тармақтарына сәйкес өлшеу мүмкін болмаса (8-ші ХҚЕС(IAS 8) Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларында болатын өзгерістер мен қателер анықталғандай), инвестициялық ұйым, осы ХҚЕС-ң 18C-18F тармақтарын қолдана отырып, бастапқы кезеңнің басындағы ХҚЕС-ң талаптарын орындау қажет, және бұл ағымдағы кезең болуы мүмкін. Инвестор жылдық кезеңді ретроспективті түрде бірден жалғасушы кезеңге қатысты бастапқы қолданыс кезінде түзету қажет, егер бастапқы кезеңнен бастап осы тармақты қолдану ағымдағы кезеңде жүргізілмесе. Егер еншілес компанияның әділ құнын есептеу инвестициялық кәсіпорын үшін бірден жалғасушы кезеңнен ерте болса, инвестор меншікті капиталды бірден жалғасушы кезеңде түзету қажет:
(а) инвестициялардың бұрынғы баланстық құны; және
(b) инвестордың еншілес компаниядағы инвестицияларының әділ құны.
Егер осы тармақты қолдану ағымдағы кезеңде жүргізілсе, меншікті капиталды түзету ағымдағы кезеңнің басында болуы тиісті.
18H Егер инвестициялық кәсіпорын бақылау құқығын жоғалтса немесе одан айырылса, еншілес компания инвестициялары үшін Инвестициялық ұйымға енгізілетін түзетулерге алғашқы өтінішке дейін инвестициялық ұйым сол инвестицияларды бұрынғы есепке алуға өзгеріс енгізудің қажеті жоқ.
18I Жылдық кезеңге сілтеменің болуына қарамастан, 18C-18G тармақтарына сәйкес қолдану мерзіміне бірден жалғасушы кезеңде ертеректегі кезеңдердің салыстырмалы ақпаратын ұсынуы мүмкін, бірақ талап етілмейді. Егер кәсіпорын бұрынғы кезеңдерге сәйкес салыстырмалы ақпарат ұсынса, 18C-18G тармақтарындағы «бірден жалғасушы кезең» сілтемесі «ұсынылған ең ерте түзетілген салыстырмалы кезең» деп оқылады. Егер бұрынғы кезең үшін берілетін салыстырмалы ақпарат жарамсыз болса, оның әр түрлі негізде дайындалғандығы көрсетілуі тиіс.
9 ХҚЕС-қа (IFRS) сілтемелер
19. Егер ұйым 9 ХҚЕС-ты (IFRS) əлі қолданбаған болса, онда кез-келген 9-ға ХҚЕС (IFRS) берілетін сілтеме 39 Қаржы құралдары: тану мен бағалау ХҚЕС-қа (IAS) сілтеме деп оқылуы тиіс.
27 ХҚЕС (IAS) күшінің жойылуы (2008)
20. Осы Стандарт 10 ХҚЕС-ымен (IFRS) қатар бір мезгілде жарияланды. Бірге осы екі ХҚЕС 27 Шоғырландырылған жəне жеке халықаралық қаржы есептілігі ХҚЕС-ты (IAS) (2008 жылғы редакция) ауыстырады.
