78. Ішкі топтарды бөлшектеу деңгейі Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарының талаптарына және тиісті сомалардың мөлшеріне, сипатына және мақсатына байланысты болады. Ішкі топтарға бөлудің тиісті негізі туралы шешім қабылдаған кезде 58-тармақта келтірілген факторлар да ескеріледі. Әрбір бап үшін ашып көрсетулер бір-бірінен өзгеше болады, мысалы:
(a) жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар объектілері 16 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес топтарға бөлінеді;
(b) дебиторлық берешек сатып алушылар мен өнеркәсіп түлынушылары берешегіне, байланысты тараптардың берешегіне, алдын-ала төлемдерге және басқа сомаларға бөлінеді;
(c) босалқылар 2 Босалқылар ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес тауарлар, өндірістік жеткізулер, материалдар, аяқталмаған өндіріс және дайын өнім сияқты ішкі топтарға бөлінеді;
(d) бағалау міндеттемелері қызметкерлерге сыйақы төлеуге шығындар бойынша бағалау міндеттемелеріне және өзге де атауларға бөлінеді; және
(e) меншікті капитал мен резервтер төленген капитал, эмиссиялық кіріс және резервтер сияқты әртүрлі топтарға бөлінеді.
79. Ұйым не қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, не ескертулерде мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:
(а) акционерлік капиталдың әрбір тобы үшін:
(i) шығаруға рұқсат етілген акциялардың саны;
(ii) шығарылған және толықтай ақы төленген, сондай-ақ шығарылған, бірақ ақысы толықтай төленбеген акциялардың саны;
(iii) акциялардың атаулы құны, немесе акциялардың атаулы құны жоқ екендігіне нұсқау;
(iv) жылдың басына және аяғына айналымдағы акциялардың санын тексеру;
(v) тиісті топқа байланысты құқықтар, жеңілдіктер мен шектеулер, соның ішінде дивидендтер бөлуге және капиталды төлеуге шектеулер;
(vi) ұйымның өзі немесе оның еншілес немесе қауымдас ұйымдары ұстап қалатын ұйымның акциялары; және
(vii) шарттары және соммаларымен қоса, опцион немесе сату шарттары бойынша шығару үшін резервте сақталатын акциялар; және
(b) меншікті капитал құрамындағы әрбір резервтің сипаты мен мақсатын сипаттау.
80. Серіктестік немесе сенімгерлік қор сияқты, акционерлік капиталы жоқ ұйым, 79 (а)-тармақта талап етілгенге баламалы ақпаратты ашып көрсетіп, меншікті капиталдағы әрбір үлес санаты бойынша кезең ішіндегі өзгерістерді, сондай-ақ меншікті капиталдағы әрбір үлес санатына байланысты құқықтарды, жеңілдіктер мен шектеулерді көрсетуі тиіс.
80А Егер ұйым қаржылық міндеттеме мен үлес арасында төмендегілерді қайта топтастырса:
(a) үлестік құрал ретінде жіктелетін мерзімінен бұрын өтеу құқығы бар құралды, немесе
(b) басқа тарапқа ұйымның активтерінің таза құнының пропорциялық үлесін жоюдан соң ұйымға міндеттемені үлестіруді жүктейтін және үлестік құрал ретінде жіктелетін құралды ұйым әрбір категорияға жатқызылған немесе жатқызылмаған қайта жіктелген мөлшерді (қаржылық міндеттеме мен үлесті) және сол қайта жіктеу уақытын және себебін ашып көрсетуі тиіс.
Жиынтық табыс жөніндегі есептілік
81. [Жойылған]
81A Пайда,шығыс және жиынтық табыс есептемесінде келесідей:
(а) табыс және шығыс
(b) жалпы жиынтық табыс
(c) жиынтық табыстың бір мерзімдік мөлшері, шығыс, табыс және жиынтық табыстың барлық мөлшері.
Егер де ұйым пайда,шығыс және жиынтық табысты бөлек көрсетпесе,онда пайда,шығыс және жиынтық табыс бөлімінде көрсетілмейді.
81B Ұйым келесідей бөлімдерді көрсетуі тиіс:
(а) мерзімдегі табыс немесе шығын келесідей:
(і) бақыланбайтын акционерлер
(іі) бас ұйымның меңгерушілері
(b) жиынтық табыс келесідей:
(і) бақыланбайтын акционерлер
(іі) бас ұйымның меңгерушілері.
Егер де ұйым пайда, шығыс және жиынтық табыс есептемесі бөлімінде бөлек көрсетілсе,онда (а) көрсетілуі тиіс.
Жиынтық табыс жөніндегі есептілікте ұсынылуға тиісті ақпарат
82. Пайдалар мен шығындар туралы есептің өзінде міндетті түрде кезең ішінде төмендегідей сомаларды көрсететін кем дегенде мынадай желілік баптар болуы тиіс:
(a) табыс;
(aa) амортизациялы құнда өлшенген қаржылық жағдай туралы есептен шығарудан келіп туындайтын кіріс пен шығыс;
(b) қаржыландыру бойынша шығындар;
(c) қауымдасқан ұйымдар мен бірлескен ұйымдардың пайдалары мен залалдарына үлес қосып қатысу бойынша есептеу әдісіне сәйкес ескерілген ұйымның үлесі;
(ca) егер қаржылық акция әділ құнда өлшенгендей қайта жіктелген болса, алдыңғы сома мен қайта жіктеу мәліметіндегі әділ құн арасындағы айырмашылықтан туындайтын кез-келген табыс немесе залал (9 ХҚЕС-та (IFRS) анықталғандай);
(d) салық бойынша шығыстар;
(e) [жойылған]
(ea) жалпы дисконтталған операцияларға бір сома (5 ХҚЕС-ты (IFRS) қараңыз)
(fi) [жойылған]
82А Басқа жиынтық табыс бөлімі жиынтық табыс мезгіліндегі шарттар сомасын көрсетеді,өздігімен және басқа да ХҚЕС-на сәйкес топтастырылған
(а) табыс және шығындарды қайта топтастырмайды, және
(b) нақты шарттар табыс және шығындарды қайта топтастырады.
83. -
84. [Жойылған]
85. Ұйым үшін осындай ұсыныс ұйымның қаржылық қызметін білу үшін орынды болса, жиынтық табыс жөніндегі есептілікте және кіріс жөніндегі бөлек есептілікте (қажет болғанда) қосымша желілік баптарды, тақырыптарды және тақырыпшаларды ұсынуы тиіс.
86. Ұйымның түрлі қызметтерінің, операциялардың және басқа оқиғалардың әсері жиілігі жағынан, пайда немесе шығын мүмкіндігі және алдын ала болжамы әртүрлі болғандықтан, қаржылық қызметтің компоненттерін ашып көрсету қолданушыларға қол жеткен қаржылық қызметті білуге және болашақ қаржылық қызметтің жоспарларын құруға көмектеседі. Ұйым қосымша желілік баптарды жиынтық табыс жөніндегі есептілікке, табыс жөніндегі бөлек есептілікке (қажет болғанда) қосады, және қаржылық қызметтің элементтерін түсіндіруге қажет болғанда, ол қолданылған сипаттамаларына және баптардың ретіне түзету енгізеді. Ұйым кіріс және шығыстар баптарының елеулілігі мен сипаты және функциясы кіретін факторларды қарастырады. Мысалы, қаржылық мекеме өзінің қызметіне қатысты ақпаратпен қамтамасыз ету үшін сипаттамаларға түзету енгізуі мүмкін. Ұйым кіріс пен шығыстардың баптарын 32-тармақтағы талаптар орындалмайынша өтемейді.
87. Ұйым кіріс немесе шығыстардың баптарын жиынтық табыс жөніндегі есептілікте, кіріс жөніндегі бөлек есептілікте (қажет болғанда) немесе ескертпелерде ерекше баптар ретінде ұсынуға құқылы емес.
Кезең ішіндегі пайда немесе шығындар
88. ХҚЕС (IFRS) талап етпейінше немесе рұқсат бермейінше ұйым сол кезең ішінде танылған пайда мен залалдың барлық баптарындағы кіріс пен шығысты тануы тиіс.
89. Сол кезеңде ұйым пайда мен залалдан тыс нақты бір баптарды таныған кезде ХҚЕС (IFRS) кейбір жағдайларды нақтылайды. 8 ХҚЕС-ы (IAS) осындай жағдайлардың екі түрін нақтылайды: қателіктерді түзеткенде және есеп саясатына енгізген өзгерістердің салдарын нақтылағанда. Басқа ХҚЕС-тар (IFRS) пайда мен залалдан басқа Концептуалды негізде5 берілген кіріс пен шығыс түсініктемелеріне сай басқа жиынтық табыс компоненттерін талап етеді немесе қолдануға рұқсат береді (7-тармақты қараңыз).
Кезең ішіндегі басқа жиынтық табыс
90. Ұйым қайта жіктеуден кейінгі өзгерістермен қоса, басқа жиынтық табыстың әрбір компонентіне байланысты кірістік салықтың сомасын кіріс жөніндегі есептілікте немесе ескертпелерде ашып көрестуі тиіс.
91. Ұйым басқа жиынтық табыстың құрағыш бөлігін ұсынуына болады:
(a) қатысты салық нәтижесін шегеріп, немесе
(b) қатысты салық нәтижесін шегерудің алдында сол құрағыш бөліктерге байланысты, кірістік салықтың жиынтық сомасы ретінде көрсетілген бір сомамен бірге.
Егер кәсіпорын баламаны таңдаса (b), пайда мен залалға қайта сыныпталалтын және қайта сыныпталмайтын баптардың арасында салықты бөлуі тиіс.
92. Ұйым басқа жиынтық табыстың құрағыш бөліктеріне байланысты қайта жіктеу өзгерістерін ашып көрсетуі тиіс.
93. Басқа ХҚЕС-тар (IFRS) басқа жиынтық табыста алдын-ала танылған соманың пайда немесе залал ретінде жіктелген-жіктелмегендігін және қашан жіктелгендігін нақтылайды. Бұл Стандартқа қатысты мұндай қайта жіктеулер қайта жіктеу түзетулеріне жатады. Қайта жіктеу түзетулері пайда немесе залалға қайта жіктелген түзетулер жасаған кезеңдегі басқа жиынтық табыстың ұқсас компоненттерін қамтиды. Бұл сомалар ағымдағы және алдыңғы кезеңдердегі жүзеге асырылмаған табыс ретінде басқа жиынтық табыстарда танылуы мүмкін. Жалпы жиынтық табыстарға екі рет енгізіліп кетпес үшін бұл жүзеге асырылмаған табыстарды осы кезеңдегі пайда және залал ретінде жіктелген жүзеге асырылған табыстарды басқа жиынтық табыстар есебінен алып тастау қажет.
94. Ұйым қайта жіктеу өзгерістерін жиынтық табыс жөніндегі есептілікте немесе ескертпеде ұсынуына болады. Қайта жіктеу өзгерістерін ескертпеде ұсынушы ұйым басқа жиынтық табыс компоненттерін кез келген орынды қайта жіктеу өзгерістерінен кейін ұсынады.
95. Қайта жіктеу өзгерістері, мысалы, шетелдік операция жабылғанда (21 ХҚЕС-ын қараңыз (IAS)) және хеджделген болжанған операция пайдаға немесе шығынға әсер еткенде (ақша қозғалыстарын хедждеуге қатысты 9 ХҚЕС-тың (IFRS) 6.5.11(d)-тармағын қараңыз) туындайды.
96. Қайта жіктеу өзгерістері 16 ХҚЕС (IAS) немесе 38 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес танылған қайта бағалаудан кейінгі кіріс өзгерісінен немесе 19 ХҚЕС-тың (IAS) 93А тармағына сәйкес танылған белгіленген зейнетақы жоспарлары бойынша актуарлық кіріс пен шығыстан туындамайды. Бұл компоненттер басқа жиынтық табыс бойынша танылады және келесі кезеңдерде пайда немесе шығынға қайта жіктелмейді. Қайта бағалаудан кейінгі кіріс өзгерісі активті қолдану барысында немесе оны қайта танығанда келесі кезеңдерде таратылмаған кіріске айналдырылуы мүмкін (16 және 38 ХҚЕС-тарын (IAS) қараңыз). 9 ХҚЕС-қа (IFRS) сәйкес, егер, опционның уақыттық құнының есептілігі немесе ақша қозғалысы хеджі (немесе форвардтық келісімшарттың форвардтық элементі немесе қаржы құралының шетел валютаға негізделген спрэді) ақша қозғалысы хеджі резервінен немесе капиталдың жеке компонентінен жойылған сомаға нәтиже берсе, және бастапқы құнда тікелей қамтылса, немесе активтің не міндеттеменің басқа теңгерімдегі сомасында қамтылса, қайта сыныптау реттестірулері туындамайды. Бұл сомалар актив не міндеттемеге тікелей аударылады.
Жиынтық табыс туралы есептің өзінде, не ескертулерде ұсынылуы тиісті ақпарат
97. Егер кірістер мен шығыстардың баптары елеулі болып табылса, олардың сипаты мен шамасы міндетті түрде бөлек ашып көрсетілуі тиіс.
98. Кірістері мен шығыстарының баптары бөлек ашып көрсетілетін міндеттемелер мыналарды қамтиды:
(a) босалқылардың құнын мүмкін болатын таза сату құнының шамасына дейін немесе жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар құнын өтелетін сомаға дейін есептен шығару, сондай-ақ ондай есептен шығаруларды қайтару;
(b) ұйымның қызметін қайта құрылымдау және қайта құрылымдауға шыққан шығындар бойынша кез келген бағалау міндеттемелерін қайтару;
(c) жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар объектілерінің шығып қалуы;
(d) инвестициялардың шығып қалуы;
(e) тоқтатылған қызмет;
(f) сот дауларын реттеу; және
(g) бағалау міндеттемелерінің басқа да қайтарулары.
99. Ұйым қандай ұсынудың сенімді болып табылатынына және неғұрлым маңызды ақпарат беретініне байланысты не шығыстарының сипатына, не ұйым ішіндегі олардың мақсатына негізделген сыныптауды пайдалана отырып, шығыстарды талдауды ұсынуға міндетті.
100. Ұйымның 99-тармақта көрсетілген талдауды, пайдалар мен шығындар туралы есептің өзінде ұсынуы көтермеленеді.
101. Пайданың немесе шығынның жиілігі, үрдісі және болжамдылығы сияқты сипаттамалар бойынша айрықшалануы мүмкін қызметтің қаржы нәтижелерінің компоненттерін бөліп көрсету үшін шығыстар ішкі топтарға бөлінеді. Бұл талдау екі нысанның бірінде ұсынылады.
102. Талдаудың бірінші нысаны «шығыстар сипаты бойынша әдіс» деп аталады. Пайдалар мен шығындар туралы есепте шығыстар олардың сипатына қарай (мысалы, амортизация, материалдар сатып алу, көлік шығындары, қызметкерлерге сыйақы және жарнама шығындары) біріктіріледі және олардың әртүрлі мақсаттарға арналуына сәйкес ұйым ішінде қайта бөлінбейді. Бұл әдісті қолдану оңай, өйткені қызметтік сыныптауға сәйкес шығыстарды бөлу талап етілмейді. Шығыстардың сипаты бойынша әдістің көмегімен сыныптаудың мысалы былайша көрініс табады:
| | Табыс | | X |
| | Басқа кіріс | | X |
| | Дайын өнім және аяқталмаған өндіріс босалқыларындағы өзгерістер | X | |
| | Пайдаланылған шикізат және шығыс материалдары | X | |
| | Қызметкерлерге сыйақы төлеуге арналған шығыстар | X | |
| | Амортизациялық шығыстар | X | |
| | Басқа шығыстар | X | |
| | Шығыстар жиынтығы | | (X) |
| | Салық мөлшері шегерілмеген пайда | | X |
103. Талдаудың екінші нысаны «шығыстардың қызметі бойынша» немесе «сатудың өзіндік құны бойынша» деп аталады және сатудың өзіндік құнының бір бөлігі ретінде олардың мақсатына сәйкес шығыстарды, немесе, мысалы, өткізуге немесе әкімшілік қызметті жүргізуге арналған шығыстарды ажыратады. Ең аз дегенде, ұйым осы әдіс бойынша сатудың өзіндік құнын басқа шығыстардан бөлек ашып көрсетеді. Бұл әдіс шығыстарды сипатына қарай сыныптауға қарағанда пайдаланушыларға неғұрлым маңызды ақпарат беруі мүмкін, бірақ шығыстарды олардың мақсатына қарай бөлу бөлудің субъективтілігіне және тиісті пікірлер әзірлеу жөнінде едәуір күш жұмсауға әкеп соқтыруы мүмкін. Шығыстар тағайындау әдісінің көмегімен сыныптаудың мысалы мынадай болады:
| | Табыс | X | |
| | Сатудың өзіндік құны | (X) | |
| | Жалпы пайда | X | |
| | Басқа кіріс | X | |
| | Өткізуге жұмсалған шығыстар | (X) | |
| | Әкімшілік шығыстары | (X) | |
| | Басқа шығыстар | (X) | |
| | Салық мөлшері шегерілмеген пайда | X | |
104. Шығыстарды мақсаты бойынша сыныптайтын ұйымдар, амортизациялауға және қызметкерлерге сыйақы төлеуге жұмсалған шығыстарды қоса, шығыстардың сипаты туралы қосымша ақпаратты ашып көрсетуге тиіс.
105. Шығыстардың мақсаты бойынша әдіс пен шығыстардың сипаты бойынша әдістің арасынан таңдау тарихи және салалық факторларға, сондай-ақ ұйымның сипатына байланысты болады. Әдістердің екеуі де ұйымның сату немесе өндіру көлемінің өзгеруіне байланысты тікелей немесе жанама түрде өзгеруі мүмкін болатын шығыстарды көрсетеді. Ұсынудың әрбір әдісінің әртүрлі ұйымдар үшін өз артықшылықтары болғандықтан, бұл Стандарт ұйым басшылығынан неғұрлым маңызды және сенімді ұсынуды таңдауын талап етеді. Алайда шығыстардың нақты сипаты туралы ақпарат ақша қаражаттарының болашақ тасқынын болжау үшін пайдалы болғандықтан, шығыстардың мақсатына негізделген сыныптауды пайдаланған кезде қосымша ашып көрсету талап етіледі. 104-тармақтағы «қызметкерлерге сыйақы төлеу» деген термин Қызметкерлерге берілетін сыйақы сол 19-шы ХҚЕС-ындағының (IAS) өзін білдіреді.
Үлестік қатысу капиталындағы өзгерістер туралы есеп
Үлестік қатысу капиталындағы өзгерістер жөнінде ұсынылуға тиісті ақпарат
106. Ұйым үлестік қатысу капиталдағы өзгерістер туралы есепті 10-тармақ талабына сәйкес ұсынуға тиіс. Үлестік қатысу капиталындағы өзгерістер келесі ақпараттан тұрады:
(a) бас ұйымның иелеріне және бақыланбайтын пайыздарға тән жалпы сомаларын бөлектеп көрсететін кезең ішіндегі жалпы жиынтық табыс;
(b) үлестік қатысу капиталдың әрбір компоненті бойынша 8 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес танылған есеп саясатындағы өзгерістердің және қателерді түзетудің ықпалы; және
(c) [жойылған]
(d) үлестік қатысу капиталдың әрбір компоненті бойынша, төмендегілердің нәтижесі болатын өзгерістерді бөлектеп (минималды түрде) ашып көрсететін кезеңнің басындағы қаржылық жағдай туралы есептің құны мен соңындағының арасындағы салыстырулар:
(i) пайда немесе залал;
(ii) басқа жиынтық табыс; және
(iii) бөлектеп алынған иелердің жарналары мен оларға үлестірулерін және
бақылау құзыретін жоймайтын еншілес ұйымдардағы иелік мүдделерінің
өзгерісін көрсететін иелермен, ие ретіндегі операциялар.
Үлестік қатысу капиталындағы өзгерістерде немесе ескертулерде ұсынылуға тиісті ақпарат
106А Ұйым ұсынуға тиіс үлестік қатысу капиталының әрбір құрамдас бөлігіне, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте немесе ескертулерде, атау бойынша жиынтық табыстің сараптамасы (106(d) (ii)) тармақты қараңыз).
107. Ұйым үлестегі өзгерістер жөніндегі есептілікте немесе ескертпеде кезең ішіндегі иелерге үлестіру ретінде танылған дивидендтер мөлшерін және әрбір акцияға қатысты мөлшерін ұсынуы тиіс.
108. 106-тармақта, үлес құрағыш бөліктеріне, мысалы, акционерлік үлестің әрбір санаты, басқа жиынтық табыстың әрбір санатының және таратылмаған кірістің жинақталған теңдігі жатады.
109. Ұйымның меншікті капиталындағы екі есепті күн арасындағы өзгерістер кезең ішінде оның таза активтерінің артуын немесе кемуін көрсетеді. Меншікті капиталдың иелері ретінде әрекет ететін меншікті капиталдың иелерімен операциялар нәтижесінде болған өзгерістерді (капиталға жарналар, меншікті үлестік құралдар және ұйымның дивидендтері сияқты) және осындай операциялармен тікелей байланысты мәмілелер бойынша шығындарды қоспағанда, кезең ішіндегі меншікті капиталдағы жиынтық өзгеріс, ұйымның осы кезең ішіндегі қызметінің нәтижесінде туындаған басқа пайдалар мен шығындарды қоса (кірістер мен шығыстар туралы осы баптар кірістер мен шығыстар туралы есепте танылатынына немесе тікелей - меншікті капиталдағы өзгерістер ретінде танылатынына қарамастан), кірістер мен шығыстардың жалпы сомасын көрсетеді.
110. 8 ХҚЕС-ы (IAS) есеп саясатында өзгерістерді көрсету үшін іс жүзінде мүмкін болатын жерлерде ретроспективті түзетулер жасауды талап етеді, бұған басқа ХҚЕС-тың (IFRS) тиісті ауыспалы ережелері өзгеше талап ететін реттер кірмейді. 8 ХҚЕС-ы (IAS) сондай-ақ іс жүзінде орындалатын жерлерде қателерді түзету үшін қайта есептеу операцияларын ретроспективті жүргізуді де талап етеді. Қайта есептеу мен түзетулердің ретроспективті операциялары бөлінбеген пайда сальдосына қатысты жүргізіледі, бұған қандай да болсын ХҚЕС (IFRS) меншікті капиталдың өзге компонентіне ретроспективті түзетуді талап ететін реттер кірмейді. 106 (b)-тармақ меншікті капиталдың әрбір компонентін жиынтықты түзету бойынша меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепті - есеп саясатындағы өзгерістер салдарынан және қателерді түзету салдарынан бөлек ашып көрсетуді талап етеді. Бұл түзетулер әрбір алдыңғы кезең үшін және ағымдағы кезеңнің басында ашып көрсетіледі.
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп
111. Ақша қаражатының қозғалысы туралы ақпарат қаржы есептілігін пайдаланушыларға ұйымның ақша қаражаттарды және ақша қаражатының баламаларын іздестіру және ұйымның ақша қаражатының осы тасқындарын пайдалану жөніндегі қабілетін бағалау үшін негіз береді. Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілік 7-ші ХҚЕС-ы (IAS) ақша қаражатының қозғалысы туралы есепті және осыған байланысты ақпаратты ашып көрсетулерді ұсынуға қойылатын талаптарды атап көрсетеді.
Ескертулер
Ескертулер құрылымы
112. Ескертулер міндетті түрде:
(a) қаржы есептілігін және 117-124-тармақтарға сәйкес таңдап алынған нақты есеп саясаты туралы ақпаратты ұсынуға;
(b) Қаржы есептілігінің халықаралық стандарттарының талаптарына сәйкес қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайда мен шығын туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте немесе ақша қаражатының қозғалысы туралы есепте ұсынылмайтын ақпаратты ашып көрсетуге; және
(c) қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайдалар мен шығындар туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте немесе ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте ұсынылмайтын, бірақ есептіліктің осы түрлерінің кез келгенін түсіну үшін маңызды қосымша ақпарат беруі тиіс.
113. Ұйым ескертулерді міндетті түрде және осы іс жүзінде орындалатын дәрежеде реттелген түрінде ұсынылуы тиіс. Пайдалар мен шығындар және басқа да жиынтық табыс туралы есептің, қаржылық жағдай туралы есептің, меншікті каптиталдағы өзгерістер туралы есептің және ақша қаражаттар туралы есептің әрбір бабы бойынша осыған қатысты кез келген ақпаратқа алмасқан сілтеме ескертулерде жасалуы тиіс.
114. Ескертулер әдетте қаржы есептілігін түсінуде және оны басқа ұйымның қаржы есептілігімен салыстыруда пайдаланушыларға көмектесетін мынадай тәртіппен ұсынылады:
(a) Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттарына сәйкестік туралы өтініш (16-тармақты қараңыз);
(b) қолданылатын есеп саясатының елеулі аспектілерін қысқаша сипаттау (117-тармақты қараңыз);
(c) қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайдалар мен шығындар туралы есепте, меншікті каптиталдағы өзгерістер туралы есепте және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте ұсынылатын баптар бойынша қосымша ақпаратты тиісті есептер және осы есептердегі желілік баптар жасалатын түрінде ұсыну; және
(d) ақпаратты басқа қырынан ашып көрсетулер, оның ішінде:
(i) шартты міндеттемелер (37-ші ХҚЕС-ты (IAS) қараңыз) және танылмаған шарттық міндеттер; және
(ii) қаржылық емес ақпаратты ашып көрсету, мысалы, ұйымда тәуекелділіктерді басқару мақсаттары мен саясаты (7-ші Қаржы құралдары: ақпаратты ашып көрсету ХҚЕС-ты (IFRS) қараңыз).
115. Кейбір жағдайларда ескертулерде жекелеген баптардың орналасу тәртібін өзгерту қажет немесе дұрыс болуы мүмкін. Мысалы, пайдада немесе шығында танылған әділ құндағы өзгерістер туралы ақпарат, ашып көрсетулердің бірінші түрі пайдалар мен шығындар туралы есепке, ал екіншісі - қаржылық жағдай туралы есепке жататын болса да, қаржы құралдарын өтеу туралы ақпаратпен біріктірілуі мүмкін. Солай бола тұрса да, ескертулер құрылымының реттілігі ол іс жүзінде қаншалықты орындалатын болса, соншалықты сақталуға тиіс.
116. Қаржы есептілігін әзірлеу негіздері және есеп саясатының нақты аспектілері туралы ақпарат беретін ескертулер қаржы есептілігінің жеке компоненті түрінде ұсынылуы мүмкін.
Есеп саясаты туралы ақпаратты ашып көрсету
117. Ұйым маңызды есеп саясатының қысқаша мазмұнында ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:
(a) қаржы есептілігін әзірлеу кезінде бағалау негізін (немесе негіздерін); және
(b) қаржы есептілігін түсіну үшін қажетті қолданылған басқа есеп саясатын.
118. Қаржы есептілігінде пайдаланылған бағалау негізі немесе негіздері туралы (мысалы, тарихи құн, ағымдағы құн, өткізудің мүмкін болатын таза құны, әділ құн немесе өтелетін құн) пайдаланушылардың білуі маңызды, өйткені қаржы есептілігі жасалған негіз пайдаланушылар жүргізетін талдауға айтарлықтай ықпал етеді. Егер қаржы есептілігінде бірден артық бағалау негізі пайдаланылатын болса, мысалы, активтердің белгілі бір топтары ғана қайта бағалауға жататын болса, әрбір негізде қолданылатын активтер мен міндеттемелердің санаттарын көрсету жеткілікті болады.
119. Нақты есеп саясатын ашып көрсету туралы шешім қабылдаған кезде ұйымның басшылығы есеп саясатын ашып көрсету ұйым қызметінің есепті қаржы нәтижелері және қаржы жағдайы жөніндегі операцияларды, басқа да жағдаяттар мен жағдайлардың көрсетілуін пайдаланушылардың түсінуіне көмектесе ме деген мәселені қарастырады. Әсіресе осы саясат ХҚЕС-та (IFRS) берілген баламалы нұсқалардан алынған кезде нақты есеп саясаты туралы ақпаратты ашып көрсету пайдаланушылар үшін пайдалы болады. Бірлескен қызметке қатысушы тепе-тең шоғырландыру әдісін немесе үлес қосып қатысу есебінің әдісін қолдану арқылы бірлесіп бақыланатын ұйымдағы өзінің үлесін мойындай ма деген ақпаратты ашып көрсету осыған мысал бола алады (31 Бірлескен кәсіпкерлікке қатысу ХҚЕС-ын қараңыз (IAS)). Кейбір ХҚЕС-тар (IFRS) рұқсат еткен баламалардың шеңберінде ұйым басшылығы жасаған таңдауды қоса, нақты есеп саясатын ашып көрсетуді арнайы түрде талап етеді. Мысалы, 16 ХҚЕС-ы (IAS) жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар топтары үшін пайдаланылтын бағалау базалары туралы ақпаратты ашып көрсетуді талап етеді.
120. Әрбір ұйым қаржы есептілігін пайдаланушы осындай түрдегі ұйым ұсынылуын күтетін өз операцияларының сипаты мен саясатын есепке алады. Мысалы, пайдаға салық төлеуі тиісті ұйым, кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен салық активтеріне жататын есеп саясатының аспектілерін қоса, пайдаға салынатын салық жөніндегі өз есеп саясатын ашып көрсетуге тиіс деп болжанады. Ұйымда шетелдік қызметтің немесе шетелдік валютамен жасалатын операциялардың едәуір көлемі болған кезде, оң және теріс бағамдық айырманы тану үшін есеп саясатын ашып көрсету көзделеді. Ұйымдар біріккен кезде іскерлік бедел мен азшылық үлесін бағалауға қатысты қолданылатын саясат ашып көрсетіледі.
121. Есеп саясатының жекелеген мәселесі, тіпті егер ағымдағы және оның алдындағы кезеңдер үшін көрсетілген сомалар елеулі болмаса да, ұйым қызметінің сипатымен белгіленгендей, зор маңызы болуы мүмкін. ХҚЕС-тарда (IFRS) халықаралық қаржы есептілігі стандарттарын нақты талап етпейтін, бірақ 8 ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес таңдалатын және қолданылатын есеп саясатының аспектілерін ашып көрсеткен жөн.
