35. Осыған қоса, аталған операциялар тобы бойынша туындайтын пайдалар мен шығындар, мысалы, оң және теріс бағамдық айырмалар және саудаға арналған қаржы құралдары бойынша туындайтын пайдалар немесе шығындар есептерде нетто-негіз бойынша ұсынылады. Солай бола тұрса да, ондай пайдалар мен шығындар, егер олар мәнді болса, бөлек көрсетіледі.
Есеп беру жиілігі
36. Ұйым (салыстырмалы ақпаратпен қоса) қаржылық есептіліктердің толық жинағын ең кемінде жылына бір рет ұсынуы тиіс. Есеп беру кезеңінің соңын өзгерткенде және қаржылық есептіліктерін бір жылдан ұзақ немесе қысқа кезең ішінде ұсынғанда, ұйым қаржылық есептілікте қамтылған кезеңге қосымша мынадай ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:
(a) бір жылдан ұзақ немесе қысқа кезеңді қолдану себебін, және
(b) қаржылық есептіліктерде ұсынылған сомалар толығымен салыстырмалы емес екендігін.
37. Әдетте, ұйым қаржылық есептіліктерді тұрақты түрде бір жылдық кезеңдер үшін дайындайды. Дегенмен, тәжірибелік себептермен, кейбір ұйымдар, мысалы 52 апталық кезеңде есеп беруді қалайды. Берілген Стандарт осы тәжірибеге кедергі
жасамайды.
Салыстырмалы ақпарат
Ең аз салыстырмалы ақпарат
38. Қандай да болсын ХҚЕС (IFRS) қаржы есептілігінде көрсетілген барлық сомалар бойынша басқаға жол беретін немесе талап ететін реттерді қоспағанда, алдыңғы кезеңдегі салыстырмалы ақпарат міндетті түрде ұсынылуы тиіс. Салыстырмалы ақпарат, егер ол ағымдағы кезең ішіндегі қаржы есептілігін түсіну үшін орынды болса, міндетті түрде баяндау және сипаттау ақпараты қосылуы тиіс.
38A Ұйым, ең кемінде, қаржылық жағдай жөніндегі екі пайда мен залал туралы есептілік және басқа жиынтық табыс туралы есептіліктердің, пайда мен залал туралы әрқайсысының екеуін(егер ұсынылса), ақша қаражаттары ағымының екі есептілігін, капитал өзгерісінің екі есептілігін және осыған қатысты ескертпелерді ұсынуы тиіс.
38B Кейбір жағдайларда алдыңғы кезеңдегі (кезеңдердегі) қаржы есептiлiгiнде ұсынылған баяндаушы ақпарат ағымдағы кезеңде де мәнділігін сақтайды. Мысалы, қаржылық жағдай туралы есептің соңғы күнінде болған және әлі шешiлуге тиісті құқықтық даудың егжей-тегжейi ағымдағы кезеңде ашып көрсетіледі. Пайдаланушылар қаржылық жағдай туралы есептің соңғы күні тұрлаусыздық болғаны туралы және кезең ішінде тұрлаусыздықты жою үшін қандай шаралар қолданылғаны туралы ақпаратты ашып көрсетуден пайда алады.
Қосымша салыстырмалы ақпарат
38C Егер ақпарат ХҚЕС сәйкес дайындалса, кәсіпорын қаржы есептілігінің ең аз салыстырмалы ақпаратқа қосымша ретінде салыстырмалы ақпарат ұсынуы мүмкін. Бұл салыстырмалы ақпарат 10-шы тармақта көрсетілген бір не одан да көп есептіліктен құралады, бірақ қаржылық есептіліктің толық жиынтығын қоспауы қажет. Осыған ұқсас жағдай туындағанда, кәсіпорын қосымша есептілікке байланысты нұсқаулық ақпарат ұсынады.
38D Мысалы, кәсіпорын пайда мен залалдың және басқа да жиынтық табыстың шінші есептілігін ұсынуы мүмкін (сәйкесінше, ағымдағы кезеңді, алдыңғы және қосымша салыстырмалы кезеңді көрсетеді). Дегенмен, қаржылық жағдай туралы үшінші есептілікті, ақша қаражаттары ағымы туралы үшінші есептілік, капитал өзгерісі туралы үшінші есептілікті ұсыну(яғни, қосымша салыстырмалы қаржы есептілігі) талап етілмейді. Кәсіпорыннан пайда мен залал және басқа да жиынтық табыс туралы қосымша есептілікке қатысты қаржы есептілігіне нұсқау ретінде салыстырмалы ақпарат ұсынуға талап қойылған.
39 .−
40. [Жойылған]
Есеп саясатындағы, ретроспективті қайта есептеу және қайта сыныптаудағы өзгерістер
40А 38A тармақта талап етілетін ең аз салыстырмалы ақпаратқа қосымша ретінде, кәсіпорын алдыңғы кезеңнің бастапқы мерзіміндегі сияқты қаржы жағдайы туралы үшінші есептілік ұсынуы тиіс, егер:
(a) есеп саясатын ретроспективті түрде қолданса, қаржы есептілігіндегі баптардың қайта есептелуін ретроспективті түрде жүргізсе және оны қаржы есептілігінде қайта сыныптаса; және
(b) ретроспективті қолдану, ретроспективті қайта есептеу және қайта сыныптау алдыңғы кезеңнің қаржы жағдайы туралы есептілігіндегі ақпаратқа маңызды әсер етеді.
40B 40A тармағында көрсетілген жағдай орын алса, кәсіпорын қаржы жағдайы туралы үш есептілік ұсынуы тиіс:
(a) ағымдағы кезеңнің соңында;
(b) алдыңғы кезеңнің соңында; және
(c) алдыңғы кезеңнің басында.
40C Кәсіпорыннан 40A тармаққа сәйкес қаржы жағдайы туралы қосымша есептілік ұсыну талап етілген уақытта, 8-ші ХҚЕС(IAS) 41-44 тармақтарына сәйкес қажетті ақпаратты ашып көрсетуі қажет. Дегенмен, бұл алдыңғы кезеңің бастапқы мерзіміндегі сынды қаржы жадайының кіріспе бөлімімен байланысты нұсқауларды ұсынбауы қажет.
40D Кәсіпорын бұрынғы кезеңнің қаржы есептілігінде салыстырмалы ақпаратты ұсыну-ұсынбауына қарамастан, қаржы есептілігінің кіріспе бөлімінің мерзімі алдыңғы кезеңнің басындағы мерзіммен бірдей болуы қажет(38C тармақта рұқсат етілгендей).
41. Егер қайта сыныптауды жүргізу іс жүзінде жүзеге асырылмайтын болса ғана қаржы есептілігінде баптарды ұсыну немесе сыныптау өзгерсе салыстырма сома міндетті түрде қайта сыныпталуға тиіс. Салыстырма сомалар қайта сыныпталған кезде, ұйым мыналарды ашып көрсетуі тиіс(алдыңғы кезеңнің басындағы сияқты ақпаратты қосқанда):
(a) қайта сыныптау сипаты;
(b) әрбір баптың сомасы немесе қайта сыныпталған баптардың сыныбы; және
(c) қайта сыныптауды жүргізу себебі.
42. Салыстырмалы сомаларға қайта сыныптау жасау іс жүзінде мүмкін болмайтын жағдайда, ұйым мыналарды ашып көрсетуге міндетті:
(a) тиісті сомаларға қайта сыныптау жүргізілмеудің себебі; және
(b) егер тиісті сомалар қайта сыныпталған болса, жасалатын түзетулердің сипаты.
43. Ақпаратты кезеңдер бойынша салыстыруды жақсарту, әсіресе болжамдық мақсаттарда қаржы ақпаратының үрдісін бағалауға мүмкіндік беру есебінен, пайдаланушылардың экономикалық шешімдер қабылдауына көмектеседі. Кейбір жағдайлар кезінде, ағымдағы кезеңмен салыстыруға қол жеткізу үшін нақты алдыңғы кезең бойынша салыстырма ақпаратты кері сыныптау іс жүзінде мүмкін емес. Мысалы, алдыңғы кезеңде (кезеңдерде) деректер кері сыныптауды өткізуге мүмкіндік бермейтін, ал ақпарат мүмкін болмайтын әдіспен қайта жинақталуы мүмкін.
44. Ұйым есеп саясатын ауыстыратын немесе жіберілген қателікті түзейтін кезде салыстырма ақпаратқа түзетулер 8 ХҚЕС-та (IAS) қаралады.
Ұсынудың бірізділігі
45. Қаржы есептілігінде баптарды ұсыну және сыныптау міндетті түрде бір кезеңнен келесі кезеңге сақталуы тиіс, оған мынадай реттер кірмейді:
(a) ұйым қызметі сипатының едәуір өзгеруі немесе оның қаржы есептілігін қайта қарау нәтижесінде 8 ХҚЕС-тың (IAS 8) есеп саясатын іріктеу және қолдану өлшемдерін ескере отырып, басқа ақпаратты ұсыну немесе басқа сыныптау неғұрлым қолайлы екендігі анықталса; немесе
(b) қандай да болсын ХҚЕС (IFRS) ұсынуда өзгерістерді талап етеді.
46. Мысалы, қаржы есептемелерін маңызды түрде сатып алу, оның істен шығып қалуы, немесе оның ұсынысына шолу қаржы есептілігін ұсынуға өзгерістер енгізу қажеттігін туғызуы мүмкін. Егер ұйым ұсынудың өзгерген нысаны қаржы есептілігін пайдаланушылар үшін сенімді және неғұрлым мәнді болатындай ақпарат берсе және қайта қаралған құрылым, бәлкім, сақталатын ретте, әрі ақпараттың салыстырмалылығына зиян келмеген жағдайда ғана, ұсынылған қаржы есептілігін ұсынуға өзгерістер енгізеді. Ұсынуға ондай өзгерістер енгізген кезде ұйым 41- және 42-тармақтарға сәйкес өзінің салыстырма ақпаратын қайта сыныптайды.
Құрылымы және мазмұны
Кіріспе
47. Осы стандарт қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайдалар мен шығындар және басқа да жиынтық табыс туралы есепте және меншікті капитал туралы есепте ақпаратты дәл айқындап ашып көрсетуді талап етеді, сондай-ақ басқа желілік баптар туралы ақпаратты не тікелей осы есептілікте, не ескертулерде ашып көрсетуді талап етеді. Ақша қаражатының қозгалысы туралы есептілікті ұсыну жөніндегі талаптар 7 ХҚЕС-та (IAS 7) баяндалады.
48. Осы стандартта «ақпаратты ашып көрсету» деген термин кейде қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайдалар мен шығындар туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте және ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте де, сондай-ақ ескертулерде де ұсынылатын баптарды қамтуға кеңінен пайдаланылады. Басқа ХҚЕС-та (IFRS) ақпаратты ашып көрсету жөніндегі талаптар бар. Егер осы Стандартта немесе қалған ХҚЕС-тың (IFRS) бірінде өзгешелік байқалмаса, ондай ашып көрсетулер не қаржылық жағдай туралы есептің өзінде, пайдалар мен шығындар туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте немесе ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте (бұл ашып көрсетулердің қандай есепке қатысы бар екендігіне байланысты), не қаржы есептілігіне ескертулерде орындалады.
Қаржы есептілігін идентификациялау
49. Қаржы есептілігін міндетті түрде бөлек идентификациялап және бір құжат шеңберіндегі берілген басқа ақпараттан бөлек көрсетіліп берілуі тиіс.
50. Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары жылдық есепте немесе басқа құжатта ұсынылған басқа ақпаратқа емес, қаржы есептілігіне ғана қолданылады. Сондықтан Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары қолданылып әзірленген ақпаратты пайдаланушылар үшін құнды, бірақ оны пайдаланушылардың ХҚЕС-тарда (IFRS) талаптарының мәні болып табылмайтын ақпараттан айыра алуы маңызды.
51. Қаржы есептілігінің әрбір компоненті міндетті түрде дәлме-дәл анықталуы тиіс. Бұған қоса, келесі ақпарат дәлме-дәл бөлініп көрсетілуі және, егер бұл ұсынылған ақпаратты дұрыс түсіну үшін қажет болса, қайталануы тиіс:
(a) есеп беретін ұйымның атауы немесе өзге де сәйкестік белгілері, сондай-ақ алдыңғы есепті кезеңнен бастап осы ақпараттағы кез келген өзгерістер;
(b) қаржы есептілігі жеке ұйымды немесе ұйымдар тобын қамтитыны;
(c) қаржы есептілігінің тиісті компоненті үшін ненің көбірек жарайтынына қарай, есепті күн немесе қаржы есептілігін қамтитын кезең;
(d) Валюталық бағам өзгерісінің әсері 21-ші ХҚЕС-ында (IAS 21) анықталғандай, ұсыну валютасы; және
(e) қаржы есептілігінде соманы ұсынған кезде пайдаланылған дәлдік деңгейі.
52. 51-тармақта келтірілген талаптар, әдетте, қаржы есептілігінің әрбір бетінде бет сайынғы тақырыптарды және қысқартылған бағандар тақырыптарын ұсыну жолымен орындалады. Осындай ақпаратты ұсынудың ең жақсы тәсілін анықтау үшін пайымды шешім қабылдау талап етіледі. Мысалы, егер қаржы есептілігі электронды түрде ұсынылатын болса, жекелеген беттерге бөліп қарау әрдайым пайдаланыла бермейді; онда жоғарыда келтірілген тақырыптар қаржы есептілігіне енгізілген ақпаратты дұрыс түсінуді қамтамасыз ету үшін жеткілікті жиілікте пайда болуға тиіс.
53. Қаржы есептілігі көбінесе ақпарат ұсынған кезде валютаның мыңдаған немесе миллиондаған бірліктерінде берілсе неғұрлым түсінікті болады. Бұған қаржы есептілігіне сомалар ұсынған кезде пайдаланылатын дәлдік деңгейі ашып көрсетілгенде және елеулі ақпарат жоғалмағанда ғана жол беріледі.
Қаржылық жағдай туралы есеп
Қаржылық жағдай туралы есепте ұсынылуға тиісті ақпарат
54. Қаржылық жағдай туралы есеп міндетті түрде кем дегенде мыналарды көрсететін жекелеген баптарды қамтуы тиіс:
(a) жеке меншік, ғимарат пен жабдықтар;
(b) инвестициялық жылжымайтын мүліктер;
(c) материалдық емес активтер;
(d) қаржы активтері ((e), (h) және (i) тармақтарында көрсетілген сомаларды қоспағанда);
(e) қатысу әдісі бойынша ескерілген инвестициялар;
(f) биологиялық активтер;
(g) босалқылар;
(h) сауда және басқа дебиторлық берешек;
(i) ақша қаражаты және ақша қаражатының эквиваленттері;
(j) 5 ХҚЕС-ына (IFRS ) Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылган қызмет сәйкес сатуға арналған деп жүйеленген барлық активтер және сатуға арналған деп жүйеленген қолданылмайтын топтағы активтерді қоса;
(k) сауда және басқа төлемдер;
(l) азық-түлік тауарлары;
(m) қаржы міндеттемелері ((k) және (к) тармақтарында көрсетілген сомаларды қоспағанда);
(n) Пайдаға салынатын салықтар 12-ші ХҚЕС-ында (IAS) белгіленгендей ағымдағы салық бойынша міндеттемелер мен активтер;
(o) 12-ші ХҚЕС-ында (IAS) белгіленгендей, кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен кейінге қалдырылған салық активтері;
(p) 5-ші ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес сатуға арналған деп жүйеленген қолданылмайтын топтағы активтерде көрсетілген міндеттемелер;
(q) үлес ішінде ұсынылған, бақыланбайтын пайыздар, және
(r) бас ұйымның иелеріне тән шығарылған капитал және резервтер.
55. Осындай ұсыну ұйымның қаржы жағдайын түсіну үшін маңызды болған кезде, қаржылық жағдай туралы есептің өзінде міндетті түрде қосымша жеке баптар, тақырыптар және аралық сомалар ұсынылуы тиіс.
56. Ұйым қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер мен қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелерді қаржылық жағдай туралы есептің өзінде жеке бөлімдер ретінде ұсынатын болса, ол кейінге қалдырылған салық активтерін (міндеттемелерін) қысқа мерзімді салық активтері (міндеттемелері) ретінде сыныптауға құқылы емес.
57. Осы Стандарт баптар ұсынылуға тиісті тәртіпті немесе пішімді бекітпейді. 54-тармақта баптардың тізбесі беріліп қана қойды, олар қаржылық жағдай туралы есептің өзінде жеке ұсыну қажеттігін туғызу үшін сипаты немесе мақсаты жағынан жеткілікті дәрежеде әртүрлі. Бұған қоса:
(a) желілік баптар баптың мөлшерін, сипатын немесе мақсатын немесе осыған ұқсас баптардың жиынтығын қамтиды және ұйымның қаржы жағдайын түсіну үшін бұлар жөнінде бөлек есептілік беріледі; және
(b) ұйымның қаржы жағдайын түсіну мақсатында қажетті ақпарат алу үшін қолданылған түсіндірмелерді, баптардың реттік санын немесе ұқсас баптардың жиынтығын ұйымның қызмет және бизнестік операцияларының ерекшеліктеріне сай түзетулер енгізуге болады. Мысалы, қаржы мекемесі өзінің бизнестік операцияларына қатысты ақпарат беру үшін жоғарыда аталған түсіндірмелерге түзету енгізуіне болады.
58. Қосымша баптарды жеке ұсыну керек пе деген пікір мыналарды:
(a) активтердің табиғаты мен өтімділігін;
(b) ұйымдардағы активтердің мақсатын; және
(c) міндеттемелердің мөлшерін, сипатын және уақытқа бөлінуін бағалауға негізделеді.
59. Активтердің әртүрлі сыныбы үшін бағалаудың түрлі негіздерін пайдаланудың өзі олардың сипаты мен мақсаты жағынан өзгеше екендігін болжайды, және сол арқылы, жеке желілік баптар ретінде ұсынылуы тиіс. Мысалы, жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтардың әртүрлі сыныптары 16 Жылжымайтын мүлік, гимараттар мен жабдықтар ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес өзіндік құн бойынша немесе қайта бағаланған сомалар бойынша ескерілуі мүмкін.
Қысқа мерзімді / ұзақ мерзімді бөлу
60. Ұйым 66-76-тармақтарға сәйкес тікелей қаржылық жағдай туралы есептегі жеке бөлімдер ретінде, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтерді және қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелерді ұсынуға міндетті, бұған өтімділік негізінде бөлу сенімді әрі неғұрлым мәнді болып табылатын аталған ақпарат беру реттері кірмейді. Көрсетілген ерекшелік қолданылған кезде барлық активтер мен міндеттемелер міндетті түрде тұтас алғанда олардың өтімділігіне қарай ұсынылуы тиіс.
61. Қабылданған ұсыну әдісіне қарамастан:
(a) өтелуі немесе орнын толтыру қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін он екі айдан аспайтын, және
(b) қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін он екі айдан асатын мерзімнің ішінде күтіліп отырған соманы біріктіретін активтер мен міндеттемелердің осындай әрбір желілік бабы бойынша ұйым, өтелуі немесе орнын толтыру он екі айдан астам мерзім өткеннен кейін күтіліп отырған соманы ашып көрсетуге міндетті.
62. Егер ұйым дәл анықталған операциялық кезеңнің барысында тауарлар мен қызмет көрсетулерді жеткізсе, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер мен міндеттемелерді қаржылық жағдай туралы есептің өзінде бөлек сыныптау айналым капиталы ретінде тұрақты жұмыс істейтін таза активтерді ұйымның ұзақ мерзімді операцияларында пайдаланылатындардан бөлу жолымен пайдалы ақпаратты қамтамасыз етеді. Бұл сондай-ақ ағымдағы операциялық кезеңде іске асыру көзделіп отырған активтерді және тап осы кезең ішінде өтелуге тиісті міндеттемелерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді.
63. Қаржы ұйымдары сияқты кейбір ұйымдар үшін активтер мен міндеттемелерді өтімділікті арттыру немесе төмендету тәртібімен ұсыну қысқа мерзімді/ұзақ мерзімді активтерге бөліп ұсынуға қарағанда сенімді әрі неғұрлым маңызды осындай ақпаратты береді, өйткені бұл ұйым дәл анықталған операциялық кезеңнің шеңберінде тауарлар немесе қызмет көрсетумен айналыспайды.
64. 60-тармақты қолданған кезде ұйым активтер мен міндеттемелердің өзін қысқа мерзімді/ұзақ мерзімді активке бөліп ұсынуға, ал басқаларын өтімділік тәртібімен ұсынуға рұқсат береді. Егер бұл сенімді әрі мейлінше осындай маңызды ақпаратты ұсынуға мүмкіндік берсе. Ұйымның бизнестік операциялары түрлі болатын болса, онда есептілікті аралас негізде тапсырудың қажеттілігі туындайды.
65. Активтер мен міндеттемелерді өткізудің күтіліп отырған мерзімдері туралы ақпарат ұйымның өтімділігі мен төлем қабілетін іске асыруда маңызды болып табылады. 7 Қаржы құралдары: ақпаратты ашып көрсету ХҚЕС-ы (IFRS) қаржы активтері мен қаржы міндеттемелерін өтеу күндері туралы ақпаратты ашып көрсетуді талап етеді. Қаржы активтері сауда және басқа да дебиторлық берешекті, ал қаржы міндеттемелері сауда және басқа да кредиторлық берешекті қамтиды. Босалқылар мен бағалау міндеттемелері сияқты ақшалай емес активтер мен міндеттемелердің орнын толтырудың және өтеудің есептеу күндері туралы ақпарат та, активтер мен міндеттемелер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып бөліну-бөлінбеуіне қарамастан маңызды болып келеді. Мысалы, ұйым есеп беру күнінен бастап он екі айдан асатын мерзім ішінде орны толтырылады деп күтілетін босалқылар сомасы жөніндегі ақпаратты ашып көрсетеді.
Қысқа мерзімді активтер
66. Актив, егер мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса, міндетті
түрде айналымдық актив ретінде топтастырылуы тиіс:
(a) оны өткізу көзделсе, не ол кәсіпорынның қалыпты операциялық кезеңінің барысында сатуға немесе пайдалануға арналса;
(b) ол негізінен сауда мақсаттарына арналса;
(c) оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса; не
(d) ол ақша қаражаты немесе ақша қаражатының баламалары нысанында болса (7 Ақша қаражатының қозғалысы туралы есептіліктер ХҚЕС-ында (IAS) анықталғандай), бұған есепті күннен кейін, ең болмағанда, он екі айдың ішінде қандай да болсын міндеттеменің орнын толтыру үшін оны айырбастауға немесе пайдалануға тыйым салынған реттер кірмейді.
Қалған активтердің барлығы міндетті түрде ұзақ мерзімді активтер ретінде топтастырылуы тиіс.
67. Осы Стандартта «ұзақ мерзімді» термині ұзақ мерзімді сипаттағы материалдық, материалдық емес және қаржы активтерін сипаттау үшін пайдаланылады. Олардың мағынасы айқын болған жағдайда, Стандарт басқа атауларды пайдалануға тыйым салмайды.
68. Ұйымның операциялық кезеңі активтерді өңдеу үшін сатып алу және оларды ақша қаражатына немесе ақша қаражатының баламаларына айналдыру арасындағы кезеңді білдіреді. Ұйымның қалыпты операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі ай болады деп болжанады. Қысқа мерзімді активтер тіпті оларды есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату күтілмеген кездің өзінде, қалыпты операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде сатылатын, тұтынылатын және өткізілетін активтерді (сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің босалқылары мен дебиторлық берешегі сияқтылар) қамтиды. Қысқа мерзімді активтер сондай-ақ негізінен сату мақсаттарына арналған активтерді (мысалдарға 9 ХҚЕС-ғы (IFRS) саудаға арналған анықтамаға сәйкес келетін кейбір қаржы активтері жатады), сондай-ақ ұзақ мерзімді активтердің айналымдық бөлігін қамтиды.
Қысқа мерзімді міндеттемелер
69. Ұйым міндеттемені қысқа мерзімді міндеттеме ретінде жіктеуге тиіс жағдайлар:
(a) оны ұйымның қалыпты операциялық кезеңінің шеңберінде өтеу көзделсе;
(b) ол негізінен сату мақсаттарына арналса;
(c) ол есепті күннен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиіс болса; не
(d) есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде тиісті міндеттемені өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның құқы болмаған жағдайда (73-тарауды қараңыз). Контрагенттің қалауынша міндеттеменің орындалуы мерзімінің оның үлестік құралдар шығаруына әкеп соқтыруы оның топтастырылуына әсерін тигізбейді.
Қалған міндеттемелердің барлығы ұзақ мерзімді міндеттемелер ретінде топтастырылуы тиіс.
70. Жеткізушілер мен мердігерлердің алдындағы кредиторлық берешек сияқты кейбір қысқа мерзімді міндеттемелер, қызметкерге кейбір есептеулер және басқа да операциялық шығындар ұйымның қалыпты операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналымдық капиталдың бір бөлігін құрайды. Ондай операциялық баптар, тіпті олар қаржылық жағдай туралы есеп күнінен бастап он екі айдан астам уақыт өткен соң өтелуге тиіс болса да, қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде топтастырылады. Ұйымның қалыпты операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі айды құрайды деп көзделеді.
71. Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер қалыпты операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде өтелмейді, бірақ қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін он екі айдың ішінде өтеуді талап етеді немесе негізінен сату мақсаттарына арналады. 9-шы ХҚЕС-ындағы (IFRS) сату ережелерінің талаптарына сай келетін қаржы міндеттемелерінің бірнеше мысалдары, банктік овердрафтары, ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі, төлем дивидендтері, пайдаға салынатын салықтар және басқа сауда-саттық емес кредиторлық берешектер болып келеді. Ұзақ мерзімді негізде қаржыландыруды қамтамасыз ететін (яғни ұйымның қалыпты операциялық кезеңінде пайдаланылатын айналым капиталының бір бөлігі болып табылмайды) және қаржылық жағдай туралы есептен кейін он екі айдың ішінде өтелуге жатпайтын қаржы міндеттемелері ұзақ мерзімді міндеттемелер болып табылады, оларға 74- және 75-тармақтар қолданылады.
72. Өзінің қаржы міндеттемелерін, олар қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін он екі айдың ішінде өтелуге тиісті болса, онда ұйым міндеттемелерді қысқа мерзімді ретінде топтастырады, егер тіпті:
(a) олардың бастапқы мерзімі он екі айдан асатын мерзім болса; және
(b) қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін және қаржы есептілігі бекітілгенге дейін қайта қаржыландыруға немесе ұзақ мерзімді негізде төлем кестесін өзгертуге шарт жасалса.
73. Егер ұйым несие беру туралы қолда бар келісім бойынша қаржылық жағдай туралы есеп күнінен кейін ең болмағанда он екі айға қандай да болсын міндеттемені қайта қаржыландыруға немесе кейінге қалдыруға өкілеттігі бар деп күтетін болса, тіпті олай болмағанның өзінде неғұрлым қысқа мерзімнің ішінде өтелуі тиіс болса да, бұл міндеттемені қысқа мерзімді міндеттеме ретінде жіктейді. Алайда міндеттемені қайта қаржыландыру немесе кейінге қалдыру ұйымның өзі қалайтын салаға жатпайды (мысалы, қайта қаржыландыру туралы қандай да болсын келісім жоқ), қайта қаржыландыру мүмкіндігі қаралмайды, және міндеттілік қысқа мерзімді ретінде топтастырылады.
74. Ұйым тікелей есепті күнге немесе есепті күнге дейін ұзақ мерзімді қарыз мәмілесі бойынша келісімді бұзса, соның нәтижесінде міндеттеме талап ету арқылы ақы төлеу санатына ауысса, бұл міндеттеме, тіпті егер қарыз беруші есепті күннен кейін және қаржы есептілігі жариялауға бекітілгенге дейін бұзушылыққа жол берілуі салдарынан төлемді талап етуге келіскен болса да, қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады. Бұл міндеттеме қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады, өйткені есепті күні осы күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде оны өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның еш құқығы жоқ.
75. Алайда, егер қарыз беруші қаржылық жағдай туралы есеп күні басталғанға дейін, кезең ішінде ұйым бұзушылықты жоя алатын және қарыз беруші дереу өтеуді талап ете алмайтын, ең аз дегенде он екі айдан кейін аяқталатын жеңілдікті кезең беруге келіссе, бұл міндеттеме ұзақ мерзімді міндеттеме ретінде топтастырылады.
76. Қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде топтастырылған қарыздарға қатысты, егер төменде келтірілген оқиғалар есепті кезең мен қаржы есептілігін шығаруға бекітілген күннің арасында болса, бұл оқиғалар 10 Есепті күннен кейінгі оқиғалар ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес түзетілмейтін оқиғалар ретінде ашып көрсетілуі тиіс:
(a) ұзақ мерзімді негізде қайта қаржыландыру;
(b) қарыз беруге арналған ұзақ мерзімді шартты бұзуды бекіту; және
(c) есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдан кейін аяқталатын қарыз беруге арналған ұзақ мерзімді шарттың бұзылуын бекіту үшін қарыз берушіден жеңілдікті кезең алу.
Қаржылық жағдай туралы есептің өзінде немесе ескертулерде ұсынылуға тиісті ақпарат
77. Ұйым қаржылық жағдай туралы есепте немесе оған ескертулерде ұйымның операцияларына сәйкес келетіндей етіп топтастырылып ұсынылған желілік баптардың әрқайсысының бұдан кейінгі шағын топтарын ашып көрсетуге міндетті.
