Дамуға арналған мақсатты трансферттер:
республикалық бюджеттен - мынадай мемлекеттік, салалық (секторалдық) бағдарламаларда: Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, "Астананың гүлденуi Қазақстанның гүлденуi" мемлекеттік бағдарламасында, Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, Қазақстан Республикасындағы денсаулық сақтауды реформалаудың және дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, Білім берудi дамытудың 2010 жылға дейiнгі мемлекеттік бағдарламасында, Шағын қалаларды дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасында, Арал проблемаларын кешендi шешу жөніндегі 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламада және басқаларда көзделген жергілiктi инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) iске асыру үшін;
облыстық бюджеттен - өңiрлiк бағдарламаларда көзделген жергiлiктi инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) iске асыру үшiн бөлiнедi.
Бұл ретте төмен тұрған бюджеттерге дамуға арналған мақсатты трансферттер беру, олардың көлемi өңiрлердiң білім беру мен денсаулық сақтаудың басымды мекемелерi желісімен, сумен жабдықтау қызметтерінің көрсетiлуiмен қамтамасыз етiлу деңгейiн теңестіру мiндеттерiмен өзара байланысты болады.
Мақсатты трансферттерді тек мақсатты бағытына сәйкес пайдалану мүмкiндiгiне байланысты, оларды пайдалану тиiмдiлігін бақылауды күшейтуге ерекше назар аударылатын болады.
3.7. Мемлекеттік және мемлекет кепiлдiк берген
қарыз алу мен борышты басқару
2005-2007 жылдары Қазақстан Республикасы Үкіметінiң мемлекеттік және мемлекет кепілдiк берген қарыз алу мен борыш саласындағы саясаты мынадай екi бағытта iске асырылатын болады:
1) ЖIӨ-ге пайыздық қатынастағы үкiметтiк борыш мөлшерiн дәйекті қысқарту;
2) үкiметтік борыш құрылымындағы сыртқы борыш үлесiн біртiндеп азайту.
1. ЖIӨ-ге пайыздың қатынастағы үкiметтік борыш мөлшерiн дәйекті қысқарту.
Бұған, атап айтқанда, ЖIӨ-ге пайыздық қатынастағы республикалық бюджет тапшылығының мөлшерiн және тиiсiнше оны қаржыландыруды біртiндеп қысқарту нәтижесiнде қол жеткiзілетiн болады.
Экономикалық өсу жағдайларында, әсiресе табиғи ресурстардың бір бөлiгiн қаржы активтерiне айырбастауға ұмтылушы елдер үшін экономиканың "тым қызып кетуiн" болдырмау мақсатында бюджет тапшылығы мен мемлекеттік борыш мөлшерiн қысқартудың орынды екендігіне әлемдiк тәжiрибе куә. Мысалы, 1995 жыл соңындағы жағдай бойынша Норвегияның мемлекеттік борышы шамамен 43,5 млрд. АҚШ долларын құрады. Алайда, бюджет профицитiнiң мақсатты бағытталу саясатын жүргiзу нәтижесiнде 2000 жылдың аяғында мемлекеттік борыш 30,4 млрд. АҚШ долларға дейiн қысқарды. Бұл ретте, экономиканың "тым қызып кетуiн" болдырмау мақсатында мемлекеттік борышты қысқарту саясатымен бір мезгiлде мұнай өнiмдерiн сатудан түскен қаражаттың жоспардан тыс түсiмдерiн Мұнай қорында жинақтау жүргiзiлдi. Қор 1990 жылы мұнай бағалары өсуiнiң құбылуына байланысты құрылған болатын, Қорға алғаш түскен түсiмдер 1996 жылы шамамен 300 млн. АҚШ долларын құрады. 2002 жылдың соңындағы жағдай бойынша Мұнай қорының активтерi 91,3 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл елдiң мемлекеттік бюджетiнен (2002 жылы шамамен 77 млрд. AҚШ доллары) асып түсті.
Нәтижесiнде 3-5 жыл iшiнде Норвегия үкiметтiк борыш мөлшерiн едәуiр қысқартуға қол жеткiздi. Бұл ретте, Мұнай қорында жинақталған қаражат Үкiметтiң қабылданған мiндеттемелерiн орындау қабілетiне кепiлдiк бередi және дефольттың басталу мүмкiндiгін болдырмайды, өйткенi қазiргi уақытта елдiң мемлекеттік борышы Мұнай қоры мөлшерiнiң кемiнде 45%-ын құрайды (2002 жылдың соңындағы жағдай бойынша Норвегияның мемлекеттік борышы 2001-2002 жылдар кезеңiнде негізiнен AҚШ долларына норвегия кроны бағамының нығаюы нәтижесiнде доллар көрiнiсiнде ұлғая отырып, 39,3 млрд. АҚШ долларын құрады).
Сонымен қатар, бiздің елде қалыптасқан жағдай бойынша Қазақстан Республикасы бір жағынан, Ұлттық қор арқылы әлемдiк қор рыноктары мен несиелiк капитал рыноктарына қаржы ресурстарын инвестициялайды, ал екiншi жағынан сыртқы қарыздарды тартады. Бұл ретте тартылған қарыздарға қызмет көрсетуге арналған шығыстар Ұлттық қор активтерiн түрлі қаржы құралдарына орналастырудан түскен кiрiстерден асып түседi, бұл сайып келгенде жүргiзілетiн қарсы операциялар бойынша терiс маржаны қалыптастырады. Ел нетто-кредитор болып отырған шақта, мұндай практиканы жалғастыруға жол бермеу керек. Ұлттық қор активтерiмен жасалатын операциялардан алынатын кiрiстер сомасы осы уақыт кезеңiндегі үкiметтік борышқа қызмет көрсетуге арналған шығыстар сомасынан артық болуы тиiс. Бұл шартты орындау үшін үкiметтік борыш пен бюджет тапшылығының мөлшерiн қысқарту қажет.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасының үкiметтiк және мемлекет кепiлдiк берген борышының деңгей асып түсуi елдiң дамуына қауiп туғызатын шектен шықпайды. Халықаралық ұйымдардың бағалауы бойынша Қазақстан Республикасы қалыпты борыш деңгейi бар және бір тұрғынға орташа кiрiс деңгейi бар елдер тобына жатады. Қазақстан Республикасының үкiметтiк және мемлекет кепiлдiк берген борышының көрсеткiштерi 1992 жылғы 7 ақпандағы Маастрихск келісім-шартында EO елдерi үшiн белгiленген мемлекеттік борыш жөніндегі макроэкономикалық көрсеткiштер өлшемдерiнен аспайды:
Көрсеткiштiң атауы | Қазақстан | ЕО елдерi үшін өлшемдер |
Үкiметтік борыштың ЖIӨ-ге қатынасы, % 13,7 60 Сыртқы үкiметтік борыш көлемiнiң тауарлар мен қызметтер көрсету экспортына қатынасы, % 23,8 200 Сыртқы үкiметтiк борышты өтеу және оған қызмет көрсету жөніндегі төлемдердiң жалпы сомасының экспортқа қатынасы (қызмет көрсету нормасы), % 2,33 15-20 Сыртқы үкiметтік және мемлекет кепiлдiк берген борыш көлемiнiң ЖIӨ-ге қатынасы, % 11,9 |
Мемлекеттің борышты азайту саясатына бейiмдiлiгi Қазақстан Республикасының егемен кредиттiк рейтингiн арттыруға жәрдем етедi.
Сонымен қатар, мұнайға әлемдiк баға төмендеген және елдегі экономикалық ахуал нашарлаған жағдайда экономикалық өсудi ынталандыру мақсатында қосымша инвестициялар тарту арқылы бюджет тапшылығын ұлғайтуға қайта бағдарлануға болады.
Бұдан әрi Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының орта мерзiмдi Тұжырымдамасы қабылданғаннан кейiн республикалық бюджет тапшылығы мен үкiметтік борыш параметрлерiн айқындау жүргiзілiп жатқан жинақтау саясатын ескере отырып, бюджеттің қалыптасып отырған мұнайдан тыс тапшылығының мөлшерi негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Республикалық бюджет тапшылығын қаржыландырудың жалпы құрылымындағы сыртқы қарыздар есебiнен республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру үлесiн азайту жолымен үкiметтік борыш құрылымындағы сыртқы борыш үлесiн біртіндеп азайту.
2004 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Үкiметінiң сыртқы борышының үлесi Үкiметтік борыштың жалпы көлемiнiң 72,7 %-ын құрады. Борыштық портфельдiң мұндай құрылымы дағдарыстың және валюталар бағамының, энергия көздерiне пайыздық ставкалар мен әлемдiк бағамдардың ауытқуы нәтижесiнде қаржы шығасыларының пайда болу тәуекелiне едәуiр бейiм және осы көзқарас тұрғысынан алғанда осал, экономикалық қауiпсiздiктiң өлшемдерiне сәйкес келмейтiн болып табылады. Үкiметтiң борыштық портфелiн әртараптандыру мақсатында бір мезгілде ішкі рыноктағы қарыз алуды ұлғайта отырып, сыртқы қарыз алу көлемiн қысқарту қажет.
Iшкi қарыз алу көлемiн ұлғайту зейнетақы активтерiн орналастыру үшін жинақтаушы зейнетақы қорларына сенiмдi әрi өтiмдi қаржы құралдарын (мемлекеттік бағалы қағаздарды) беру қажеттігiмен байланысты.
Қазiргi уақытта бағалы қағаздар рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасының жобасы әзiрлендi және Қазақстан Республикасы Үкіметінiң қарауына енгiзiлдi, мұнда зейнетақы қорларының, соның iшiнде, зейнетақы активтерiнiң кiрiстiлігі мен рыноктағы қаржы құралдарының тапшылығын азайту проблемаларының шешiмдерi айқындалған. Аталған проблемаларды шешу 1 жылдан 30 жылға дейiнгi әртүрлi өтеу мерзiмдерi бар және кiрiстілігi инфляцияның болжамды деңгейiнен төмен емес немесе инфляция деңгейiне байланысты мемлекеттік бағалы қағаздар (бұдан әрi - МБҚ) шығаруды жүзеге асыру жолымен елдiң iшкi рыногындағы ұзақ мерзiмдi мемлекеттік қарыз алудың Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Ұлттық банкi арасында келісілген саясатын тұжырымдау арқылы iске асырылады.
2005-2007 жылдары мемлекеттік және мемлекет кепілдiк берген қарыз алу мен борыш саласында жүргізiліп жатқан саясат шеңберiнде мынадай мiндеттердi шешу көзделедi (бағыттар бойынша):
1) бюджет тапшылығы мен борыш параметрлерi:
жинақтау жөніндегі саясат шеңберiнде үкiметтiк борыштың оңтайлы мөлшерiн анықтау;
ЖIӨ-ге пайыздық қатынасы үкiметтiк борыш мөлшерiне және орта мерзiмдi перспективада бюджет теңгерiмдiлігіне қол жеткізуге негiзделе отырып, республикалық бюджет тапшылығының параметрлерiн айқындау;
2) iшкi қарыз алу:
жылдар және қағаз түрлерi бойынша бөлiнiстегi мемлекеттік бағалы қағаздар эмиссиясының орта мерзiмдi кезеңге арналған үлгi тәсiмiн жасау;
iшкi қарыздарды тарту мерзiмдерiне қарай түрлi қарыз алу құралдарын пайдалану;
рыноктағы ахуалға байланысты қарыз алудың жалпы көлеміндегі индекстелген және купондық мiндеттемелер арасындағы оңтайлы ара қатынасты белгілеу жолымен пайыздық тәуекелдердi азайту;
бағалы қағаздар рыногында ("be№chmark") бағдарларын белгілеу;
жалпы шығару санын азайта отырып, мемлекеттік бағалы қағаздар шығару көлемiн ұлғайту;
айналым мерзiмiн ұлғайта отырып, пайыздарды төлеудің мерзiмділігiн азайту;
мiндеттемелердiң орындалмау тәуекелiн азайту әрi қысқа және орта мерзiмдi перспективада iшкi үкіметтік борышты өтеу жөніндегі төлемдер төлеудiң ең жоғары шегiн төмендету, бұл үшiн, негізiнен орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi мiндеттемелердi шығаруға қайта бағдарлану ұйғарылып отыр. 2003 жылғы қыркүйекте 6,44 % және 6,48 % жылдық ставкалары бойынша 1,0 және 1,2 млрд. теңге көлемiнде айналым мерзiмi 10 жылдық орта мерзiмдi қазынашылық облигацияларды шығару тиiсiнше айналым мерзiмi 10 жыл және одан да көп мемлекеттік бағалы қағаздарды институционалдық инвесторлардың Үкiмет үшiн қолайлы сыйақы ставкасы бойынша сатып алуға әзiрлігін растады;
3) сырттан қарыз алу:
Қазақстанның 2030 жылға дейiнгі даму стратегиясына Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгі стратегиялық даму жоспарына, Қазақстан Республикасы Үкіметінiң бағдарламасына, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзiмдi жоспарына, тиiстi орта мерзiмдi кезеңге арналған донор - халықаралық қаржы ұйымдарының елдiк бағдарламаларына сәйкес, Қазақстан Республикасын дамытудың стратегиялық маңызды мәселелерiн шешуге бағытталған инвестициялық жобаларды қаржыландыруға сырттан қарыздарды тарту;
экономиканың басым салаларында, оның iшiнде:
ауыл, су және орман шаруашылығында;
жол саласында;
өндiрiстiк инфрақұрылымды дамыту үшiн;
астананы одан әрі дамыту үшiн сыртқы қарыздар есебiнен қаржыландырылатын жаңа инвестициялық жобаларды дайындау;
жаңа жобаларды iрiктеуге және Қазақстанның Даму Банкінің қайтарымды негiзде қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалардың банктiк сараптамасын жүзеге асыруына қойылатын талаптарды күшейту;
республикалық инвестициялық жобалар тiзбесiне қосылатын жобалардың дайындалу және сарапталу сапасын жақсартуда көрiнетiн қарыз қаражатын тиiмдi пайдалану;
теңгенiң айырбас бағамы өзгерген жағдайда келеңсiз салдарларды азайту мақсатында қарыздардың валюталары бойынша Үкiметтің сыртқы қарыздар портфелiн әртараптандыру;
бір мезгiлде Үкiметтің бірлесiп қаржыландыру үлесiн ұлғайта отырып, сатып алу рәсiмдерi бойынша шектеулердi донорлардың жұмсартуы шартымен инвестициялық жобаларды қаржыландыруға сырттан қарыздарды тарту;
4) борышты өтеу және оған қызмет көрсету:
үкiметтiк қарыздарға қызмет көрсетуде неғұрлым қымбаттарын мерзiмiнен бұрын өтеу арқылы үкiметтiк борышты белсендi басқару;
жергiлiктi атқарушы органдардың мерзiмi өткен борыштық мiндеттемелердi өтеу жөнiнде және реттелмеген борыштық мiндеттемелер проблемаларын тез арада шешу жөнiнде белсендi шаралар қабылдауы;
фискалдық тәуекелдердi болжау - АҚШ долларына теңгенiң айырбас бағамының, шетел валюталарының кросс-бағамдарының, пайыздық ставкалардың өзгеруi, әлемдiк бағалар конъюнктурасының өзгеруi салдарынан Ұлттық қорға қаражаттың жеткіліксiз түсуi.
Қойылған мақсаттар мен мiндеттерге қол жеткізу мемлекеттік борыштың қауiпсiз деңгейде сақталуын қамтамасыз етуi, оның құрылымын оңтайландыруы әрi орта және ұзақ мерзiмдi перспективада бюджеттің тұрақтылығын жоғарылатуы тиiс. Болжамды деректер бойынша 2007 жылы Ұлттық қор активтерi үкiметтік борыш көлемiнен асып түседi.
Үкiметтік борыш мөлшерiнiң азаюы, үкiметтiк сыртқы борыштың әртараптануы және Ұлттық қор активтерiнiң ұлғаюы сайып келгенде болашақ ұрпақ үшiн борыш ауыртпалығын азайтуға алып келедi.
4. Фискалдық тәуекелдер
Қазақстан Республикасының экономикасы бағалық өзгерістердiң iшкi саясат құралдарымен бақылануы мүмкiн емес үш түрi:
- әлемдiк тауар бағаларының ауытқуы;
- валюта бағамдарының ауытқуы;
- әлемдiк ақша рыноктарындағы пайыздық ставкалардың ауытқуы тудыратын қауiптерге бейiм;
- ел өндiрiсi құрылымының айтарлықтай көлемiн сыртқы рынокқа шығарылатын шикiзаттық тауарлардың, ең алдымен мұнайдың алуымен;
- Қазақстанның сыртқы борышының әртүрлi валюталарда болуымен;
- құбылмалы пайыздық ставка жағдайларында жасалған мiндеттемелердiң борыштың едәуiр бөлігі құрайтынымен негізделген.
Әлемдiк тауар бағаларының тәуекелдерi (мұнай бағаларының негізiнде). Мұнай бағаларының төмен болуы да жоғары болуы да Қазақстан экономикасы үшiн келеңсiз салдарларды тудыруы мүмкiн.
Мұнайдың әлемдiк бағасы бір баррель үшiн 19 АҚШ долларынан төмен азайған жағдайда, тасымалдауға арналған шығындарды есепке алғанда, жекелеген кен орындарында мұнай өндiру рентабельдi болмайды, бұл мұнай өндiру көлемiн азайтуға алып келедi. Қазақстандағы шетелдiк капиталдың басым бағыты өндiрушi сектор болып табылатындықтан, энергия көздерiнiң төмен бағалары елдiң инвестициялық тартымдылығын азайтады.
Мұнай өндiрушi кәсiпорындар кiрiстілігінiң азаюы экономиканың аралас салаларындағы өндiрiс көлемiн азайтуға алып келедi. Атап айтқанда, бұл көлiк, сауда, байланыс салаларындағы қаржы секторының қызметтерi саласындағы өсу қарқындарына әсер етедi. Осылайша, ел экономикасының жалпы өнiмдiлiгі төмендейдi, бұл, сайып келгенде, инфляциялық процестердiң күшеюiне және мемлекеттік бюджет кiрiстерiнiң азаюына алып келедi.
Мұнайдың жоғары әлемдiк бағалары жағдайында теңгенiң нақты айырбас бағамын күшейту жағына едәуiр қысым көрсетiледi. Қазақстанда өзiнiң ұлттық валютасында жоғары кiрiстер алу мүмкiндігін иеленетiн импорттаушылар үшiн қазақстандық рынок аса тартымды болады. Бір мезгілде қазақстандық кәсiпорындардың бәсекеге қабiлеттілiгi төмендейдi, жұмыс орындары айтарлықтай қысқарады.
Қолма-қол ақшаның едәуiр ағыны нәтижесiнде инфляцияның монетарлық факторлары күшейедi.
Валюталық тәуекелдер
Қазiргі уақытта Қазақстан Республикасының сыртқы қарыз алуының валюталық құрылымы АҚШ долларын, АҚҚ-ты, жапон йенiн, Евроны (немiс маркасындағы, австрия шиллингiндегі бұрынғы борыштарды қоса алғанда), швейцария франкiн, ағылшын фунт стерлингін, сауд реалын және өзге де валюталарды қамтиды. Соның салдарынан доллар көрiнiсiндегі борышқа қызмет көрсету жөніндегі төлемдер мөлшерi кросс - бағамдарының (АҚШ долларына қатысы бағамдардың) өзгеруiне өте бейiм.
[Графикалық нысанды қараңыз]
Үкiметтік сыртқы борыштың валюталық құрылымы жеткілікті дәрежеде әртараптандырылмағанын атап өткен жөн. 2004 жылғы 1 қаңтарға АҚШ долларының үлес салмағы 76,5 %-ды құрады, жапон йенi - 19,5 %, арнайы қарыз алу құқықтары (АҚҚ) - 1,7 %, евро - 0,9 %, өзгелерi -1,3 %.
Пайыздық тәуекелдер
Қазақстан Республикасына халықаралық қаржы ұйымдары кредиттерiнiң және экспорттық кредиттердiң едәуiр бөлiгі құбылмалы пайыздық ставка (LIBOR, халықаралық қаржы ұйымдарының ставкалары) шарттарымен берiлген. Абсолюттiк көрсеткiштер тұрғысынан алғанда пайыздық ставкалардың өзгеруiне байланысты тәуекелге бейiмдiлiк зор: базалық пайыздық ставканың бір тармаққа өзгеруi қысқа мерзiмдiнi қоса алғанда, борышқа қызмет көрсету жөніндегі төлемдердiң өзгеруiн бiлдiредi. Сондықтан, егер нарық жағдайларында сыртқы қаржыландыруға тәуелдiлiк ұлғаятын болса, сыртқы берешектiң жағдайы пайыздық ставкалардың өзгеруiмен байланысты үлкен тәуекелге ұшырауы мүмкiн.
Қазiргi уақытта бар, тұрақты экономикалық өсуге және маңызды стратегиялық мақсаттарға қол жеткізуге кедергі келтiретiн тәуекелдердi iшкi факторларға жатқызуға болады. Бұл тәуекелдер мыналардан:
1) белсендi жаңартуға, сондай-ақ оған қызмет көрсету үшiн жоғары білікті мамандар даярлауға қомақты инвестициялар талап етiлетін табиғи тозған және моральдық ескiрген жабдықтың экономикада басым болуынан;
2) негізгі өнiм массасының әсiресе өндiрiс құралдарының бәсекеге қабiлеттілігiнiң төмендiгінен;
3) тауарлар мен қызметтер көрсетудің iшкi рыногында жеткіліктi бәсекенiң болмауынан көрiнедi.
Ұлттық қорда қаражат жинақтаудың және оларды елден тыс жерлерде орналастырудың, мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу мен борышты басқарудың мемлекеттік саясаты, Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы фискалдық тәуекелдердiң ықтимал келеңсiз салдарларының алдын алуға бағытталған.
ҚР Үкіметінің 2005.12.04. № 333 Қаулысымен 5-бөліммен толықтырылды
5. Қазақстан Республикасы Yкіметінiң
2005 - 2007 жылдарға арналған орта
мерзiмдi фискалдық саясатын нақтылау
2004 жылы мемлекеттік бюджеттi атқару қорытындылары, 2005 - 2007 жылдарға арналған аса маңызды макроэкономикалық көрсеткiштердi нақтылау және Мемлекет басшысының 2005 жылғы 18 ақпанда Қазақстан Республикасының Парламентi палаталарының бірлескен мәжілісiнде "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты Қазақстан халқына арнаған Жолдаумен сөз сөйлеуi Қазақстан Республикасы Үкiметінiң 2005 - 2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық саясатын (бұдан әрi - бекiтілген орта мерзiмдi фискалдық саясат) нақтылауға негiз болды.
Бұдан басқа, "2005 жылға арналған республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасын Қазақстан Республикасының Парламентiнде қараған кезде Қазақстан Республикасы Үкіметінiң фискалдық саясатына және аталған заң жобасына өзгерістер енгiзiлдi.
"2005 жылға арналған республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Бюджет кодексінің, Қазақстан Республикасы Үкiметінiң 2004 жылғы 31 тамыздағы № 917 қаулысымен бекiтілген Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 - 2007 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары мен 2 және 3-бөлiмдерде берiлген бекiтілген орта мерзiмдi фискалдық саясат негiзiнде әзiрлендi.
2005 жылға арналған республикалық бюджет жобасының өлшемдерi: түсiмдер - 1135,8 млрд. теңге (ЖIӨ-ге 19,4 %), шығыстар - 1223,6 млрд. теңге (ЖIӨ-ге 20,9 %) құрады. Тапшылық 87,8 млрд. теңге немесе ЖIӨ-нiң болжамды деңгейiне 1,5 % (5 850 млрд. теңге) мөлшерiнде жоспарланды.
Қазақстан Республикасының Парламентінде 2005 жылға арналған республикалық бюджет жобасын қарау нәтижесiнде салық заңнамасына корпорациялық табыс салығы мен қосылған құн салығы бойынша енгiзілген өзгерістер есебiнен кiрiс бөлiгi 5,055 млрд. теңгеге ұлғайтылды.
Республикалық бюджет тапшылығы 13,7 млрд. теңгеге ұлғайтылды және 101,4 млрд. теңге немесе ЖIӨ-ге 1,7 % құрады.
Бюджеттің кiрiс бөлiгiн ұлғайту жекелеген шығыс түрлерін қысқарту, сондай-ақ бюджет тапшылығын ұлғайту есебiнен түскен қаржы қаражатының қосымша көлемi:
Алматы қаласындағы білiм беру және денсаулық сақтау объектілерiнiң сейсмотұрақтылығын күшейтуге;
тыл еңбеккерлерiнiң арнайы мемлекеттік жәрдемақыларын 1 айлық есептік көрсеткiшке дейiн ұлғайтуға;
ауылдық елдi мекендердiң ауыз сумен жабдықтау объектілерiн салуға және қайта жаңартуға;
білім беру объектілерiн салуға;
Астана қаласында көлiк инфрақұрылымын дамытуға;
Оңтүстiк Қазақстан тұтынушыларын энергиямен тұрақты жабдықтауды қамтамасыз етуге жiберiлдi.
Бұдан басқа, Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау үшiн 2005 жылға арналған республикалық бюджетте 13,2 млрд. теңге мемлекетаралық инвестициялық банк құруға жiберiлдi. Банктiң жарғылық капиталына Қазақстан Республикасының қатысуы банкке қатысушы мемлекеттердiң рыноктық экономикасының қалыптасуына және дамуына, экономикалық өсуге және инвестициялық қызметтi жүзеге асыру жолымен өзара сауда-экономикалық байланыстарды кеңейтуге ықпал ететiн болады.
Тұтастай алғанда, бюджет жобасының шығыс бөлiгi (шығындар және қаржы активтерiн сатып алу) 18,7 млрд. теңгеге ұлғайтылды.
Бюджет кодексiне сәйкес 2005 жылға арналған республикалық бюджет жаңа бюджет құрылымы бойынша қалыптастырылды және мынадай көлемде бекітілдi:
1) кiрiстер - 1128,4 млрд. теңге немесе ЖIӨ-ге 19,3 %, оның iшiнде салықтық түсiмдер - 984,2 млрд. теңге;
2) шығындар - 1089,5 млрд. теңге немесе ЖIӨ-ге 18,6%;
3) операциялық сальдо (кiрiстер мен шығындар арасындағы айырма) - 39,0 млрд. теңге;
4) таза бюджеттік кредит беру - 54,1 млрд. теңге;
5) қаржы активтерiмен жасалатын операциялар бойынша сальдо - 86,3 млрд. теңге;
6) бюджет тапшылығы - 101,4 млрд. теңге немесе ЖIӨ-ге 1,7%.
6-кестеде Қазақстан Республикасы Үкіметінiң 2004 жылғы 31 тамыздағы № 920 қаулысымен Қазақстан Республикасының Парламентi Мәжілiсiнiң қарауына ұсынылған 2005 жылға арналған республикалық бюджет жобасының, "2005 жылға арналған республикалық бюджет туралы" 2004 жылғы 2 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңымен бекітілген 2005 жылға арналған республикалық бюджеттің негiзгi өлшемдерi және Қазақстан Республикасының Парламентi қабылдаған бюджет жобасына түзетулер келтiрiлген.
