17-ші ХҚЕСТК Түсіндірмесі
(Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарттары Бойынша Түсіндірме Комитеті) (IFRIC 17)
Ақша қаражаты емес активтерді иеленушілерге бөлу
Сілтемелер
• 3-ші ХҚЕСТК Бизнес бірлестіктері (2008 жылғы редакция) (IRFS 3)
• 5-ші ХҚЕСТК Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер жəне тоқтатылған қызмет (IRFS 5)
• 7-ші ХҚЕСТК Қаржы құралдары: ақпаратты ашып көрсету (IRFS 7)
• 10-шы ХҚЕС Есепті күннен кейінгі оқиғалар (IAS 10)
• 13-ші ХҚЕС Әділ құнды бағалау (IFRS 13)
• 1-ші ХҚЕС Қаржы есептiлiгiн ұсыну (2007 жылғы редакция) (IAS 1)
• 10-шы ХҚЕС Есепті күннен кейінгі оқиғалар (IAS 10)
1. Кейде ұйым иеленушілер[1] ретінде мүмкіндігі бар іс-əрекет ететін иеленушілер дивидендтері сияқты ақша қаражатынан (ақша қаражаты емес активтерден) басқа активтерді бөледі. Мұндай жағдайларда ұйым өз иеленушілеріне өздерінің ақша қаражаты емес активтерін немесе ақша қаражаты баламасын алуда таңдауға мүмкіндік береді. ҚЕСХТК (IFRIC) ұйымның осындай үлестірімдерді қалай есептеу керектігіне сілтеме беру жөнінде өтініштер алады.
2. ХҚЕСТ (IRFS) Халықаралық Қаржы есептігінің стандарты ұйымның иеленушілерге үлестірімдерді бағалау түрі жайлы сілтеме бермейді (көбіне дивиденд ретінде айтылатын). 1 ХҚЕС (IAS) капиталының өзгеруі жайлы есептілігінде немесе қаржы есептілігі жазбаларында иеленушілер үлестірімдер ретінде танылған дивидендтер мəліметін талап етеді.
Қолдану аясы
3. Осы түсіндірме төмендегідей келісімдерге қолданылмайды:
(a) ақша қаражаты емес активтер үлестірімдері (мысалы, негізгі құралдар баптары, 3 ХҚЕС-та (IRFS) анықталғандай бизнестер, басқа ұйымдағы жеке меншік пайыздары); жəне
(b) ақша қаражаты емес активтер немесе ақша қаражаты баламасын алудағы иеленушілерге таңдауға мүмкіндік беретін бөлінулер.
4. Осы түсіндірме бірдей қолданатын бірдей капиталы бар иеленушілерді бірдей қарастыратын үлестірімге ғана қолданылады.
5. Осы түсіндірме бөлінуге дейінгі жəне онан кейінгі дəл сол тараппен немесе тараптармен ақырында бақыланылатын ақша қаражаты емес активтер бөлінуіне қолданылмайды. Бұл алып тастау үлестірімді іске асыратын ұйым бөлек, жеке немесе бірігіп жасаған қаржы есептігінде қолданылады.
6. 5-тармаққа сəйкес осы түсіндірме үлестірімге дейінгі жəне онан кейінгі дəл сол тараппен немесе тараптармен ақырында бақыланылатын ақша қаражаты емес активтер қай кезде қолданылатыны жайлы айтылмайды. 3 ХҚЕС-тағы (IRFS) В2-тармағы «Бір топ жеке тұлғалар шартты келісім нəтижесінде өздерінің қызметінен пайда табу үшін олар ұжымды түрде қарайды жəне жұмыс стратегиясын басқару күшін иемденеді жəне басқарушы ұйым ретінде есептелуі тиіс.» Сондықтан үлестірімге дейін жəне кейін екеуі де активті басқаратын бірдей тараптар негізінде осы түсіндірме қолданылу саласының сыртындағы үлестірім үшін үлестірімді алатын бір топ акция ұстаушы жеке тұлғалар шартты келісім нəтижесінде үлестірім жасайтын ұйым осындай біржола ұжымды күшке ие болуы тиіс.
7. 5-тармаққа сəйкес осы түсіндірме еншілес ұйымға жеке меншіктік пайыздың кейбірін бөлу кезінде қолданбай, бірақ еншілес ұйымды басқаруды ұстап отырады. Үлестірім үшін еншілес ұйыммен басқарылмайтын ұйымдағы пайызды тануға əкелетін үлестірімді іске асыратын ұйым 27 ХҚЕС-қа (IAS) (2008 жылғы редакция) сəйкес есептейді.
8. Осы түсіндірме ақша қаражаты емес үлестірім жасайтын ұйым есептілігіне ғана бағытталады. Бұл осындай үлестірімді алатын акция иегерлеріне бағытталмайды.
Мәселелер
9. Ұйым үлестірім жариялап, жəне иеленушілеріне қатысты активтерді бөлу міндеті болса, төленілетін дивиденд үшін міндеттеме ретінде танылады. Сəйкесінше, осы түсіндірме келесі мəселелерді қозғайды:
(а) ұйымның девидендті төлеу уақытын тануы?
(b) ұйым девидендтің төлену түрін бағалауы керек?
(c) төленетін дивиденд деп ұйыммен негізделетін кезде бөлінген активтер есептік сомасы мен төленілетін дивиденд есептік сомасы арасындағы айырмашылығын есептеу түрі?
Консенсус
Төленетін дивиденд танылу уақыты
10. Дивидендті төлеу міндеттемесі дивиденд сəйкесінше рұқсат етілсе жəне ұйымның енді іс-əрекет еркінде болмауы танылған кезде төленуі тиіс.
(а) дивиденд жайлы мəлімдеме кезінде, мысалы басқарушылармен немесе директорлар кеңесімен жасалғанда, маңызды басшылықпен, мысалы акция иегерлері рұқсаты, егер заңнама осындай рұқсатты талап етсе; немесе
(b) дивиденд мəлімделген кезде, мысалы басқарушылар немесе директорлар кеңесімен жасалғанда, егер заңнамамен ешқандай рұқсат етілуді талап етпесе.
Төленетін дивидентті бағалау
11. Ұйым ақша қаражаты емес активтерді үлестірім бөлінетін активтердің əділ құны бойынша өз иеленушілері дивиденді ретінде бағалануы тиіс.
12. Егер ұйым өз иеленушілеріне ақша қаражаты емес активті немесе ақша қаражаты баламасын алу таңдауын берсе, ұйым баламаның əділ құнын жəне əрбір баламаны таңдаумен байланысты мүмкіндікті қарастыра отырып төленетін дивидендті бағалауы тиіс.
13. Əрбір есептілік кезеңінің аяғында жəне өтеу күні ұйым төленетін дивиденд есептік сомасын үлестірім сомасының капиталдағы мұқият тексерілгені ретінде төленетін дивиденд есептік сомасындағы қандай да болмасын өзгерістермен бірге тексеріліп жəне ретке келтірілуі тиіс.
Есептік сома мен төленетін дивиденд есептік сомасы арасындағы айырмашылықты есептеу
14. Ұйым төленетін дивидендті орнатса, онда ол есептік сомасы мен төленетін дивиденд есептік сомасы арасындағы қандай да болсын айырмашылығын пайда жəне залалды көрсетуі тиіс.
Ақпаратты ұсыну жəне ашып көрсету
15. 14 тармақта көрсетілген айырмашылықты ұйым пайда жəне залалды бөлек бап ретінде ұсынылуы тиіс.
16. Егер төмендегі талаптар сәйкес келсе, ұйым келесі ақпаратты ашып көрсетуі тиіс,:
(а) кезеңнің басындағы жəне аяғындағы төленетін дивиденд есептік сомасын; жəне
(b) төленілетін активтер əділ құны өзгерісі нəтижесінде 13 тармаққа сəйкес кезең бойында танылған есептік сомасындағы өсу немесе кемуді.
17. Егер есептік кезеңнің аяғынан кейін, бірақ мəселе үшін қаржы есептілігіне дейін рұқсат етілсе, онда ұйым дивидендті ақша қаражаты емес активке бөлуді мəлімдесе, онда мыналарды ашып көрсетуі тиіс:
(а) бөлінетін активтің табиғатын;
(b) есептік кезеңге келетін есептік сома активтерін; жəне
(c) есептік кезеңге келетін есептік сома активтері бағаланған əділ құнын, егер ол оның есептік сомасынан басқа болса, ХҚЕС 13тың 93(b), (d), (g) және (i) және 99 тармағындағы талап етілетін əділ құнды анықтау əдістері жайлы ақпаратты ашып көрсету.
Күшіне ену күні
18. Осы түсіндірмені ұйым жылдың 1 шілде 2009 немесе бұдан кейінгі күннен басталатын келесі жылдық кезеңдер ішінде қолдануы тиіс. Бұдан ертерек қолданысқа рұқсат етіледі. Егер ұйым осы түсіндірмені 2009 жылдың 1 шілдесіне дейін басталатын мерзім ішінде қолданса, бұл деректі ашып көрсетуі тиіс, жəне сонымен қатар 3 ХҚЕС (IFRS) (2008 жылғы редакция), 27 ХҚЕС (IAS) (2008 жылдың мамырында жөнделгендей) жəне 5 ХҚЕС (IFRS) (осы түсіндірмеде жөнделгендей) ашып көрсетуі тиіс.
19. 2011 жылғы мамыр айында жаряилынған 10 ХҚЕС (IFRS) 7 тармағына түзетулер енгізді. Ұйым 10 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданған кезде сол түзетулерді қолдануы тиіс.
20. 2011 жылғы мамыр айында жаряилынған 13 ХҚЕС (IFRS) 17 тармағына түзетулер енгізді. Ұйым 13 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданған кезде сол түзетулерді қолдануы тиіс.
[1] 7-ші ХҚЕС-ның 7-ші тармағында қаржы құралдарын капитал ретінде иенушілердің кім екенін түсіндіретін анықтамасы бар.
