«Басқа кәсіпорындардағы қатысулар туралы ақпараттарды ашып көрсету» 12 (IFRS) Қаржы есептілігінің халықаралық стандарты (2013 ж.)

(ii)                 B12 және B13-тармақтарында ұсынылған анықтамаларға сәйкес  бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындар туралы талқыланған қаржылық ақпарат;

(iii)               егер инвестицияға баға белгіленетін нарықтық баға болған кезде бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындағы оның инвестицияларының әділ құны үлестік қатысу әдісін пайдалану арқылы бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорын есебінде көрініс тапса.

(c)                 B16-тармағына сәйкес жеке-жеке алғанда елеулі болып табылмайтын бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындардағы  кәсіпорынның инвестициялары туралы қаржылық ақпаратты:

(i)                  жеке-жеке және жеке алғанда елеулі болып табылмайтын барлық бірлескен кәсіпорындар бойынша жиынтық түрде,

(ii)                 жеке-жеке алғанда елеулі болып табылмайтын барлық қауымдасқан кәсіпорындар бойынша жиынтық түрде.

21А        Инвестициялық кәсіпорын 21(b)-21(c) тармақтары талап ететін ашып көрсету жайттарын ұсынуға міндетті емес.

22            Кәсіпорын сонымен қатар төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындардың кәсіпорындарға берілген қолма-қол дивиденттер немесе несиелерді немесе алғытөлемдерді өтеу түріндегі қаражаттарды беру мүмкіндігіне кез келген елеулі (мысалы, қарызға алу туралы келісімдер нәтижесінде туындаған, атқарушы органдардың талаптарды бекітуі немесе  инвесторлар арасындағы келімшарттық келісімдердің жасалуы не бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорынға елеулі әсер етуші) шектеулердің сипаты мен деңгейін.

(b)                егер бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорынның үлестік қатысу әдісін қолдану кезінде пайдаланылатын қаржылық есептілігі кәсіпорынның есептілік күнінен немесе кезеңінен ерекшеленетін күнде немесе кезең ішінде құрастырылса:

(i)                  аталған бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорынның қаржылық есептілігінің есептік кезеңінің аяқталу күнін; және

(ii)                 басқа күнді немесе кезеңді пайдалану себептерін

(c)                 кезең ішіндегі сияқты бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорын шығындарындағы танылмаған үлес есептік, егер кәсіпорын үлестік қатысу әдісін пайдалану кезінде бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындар шығындарындағы өзінің үлесін тануды тоқтататын болса кумулятив болады.

Бірлескен және қауымдасқан кәсіпорындардағы кәсіпорынның қатысуына байланысты тәуекелдер

23         Кәсіпорын төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 B18-B20-тармақтарында ұсынылған анықтамаларға сәйкес басқа міндеттемелердің сомасынан басқа өзінің бірлескен кәсіпорындарына қатысты иелігіндегі міндеттемелерді.

(b)                 Шығынның туындау мүмкіндігінің аздығы жағдайын қоспағандағы 37 «Міндеттемелер, шартты міндеттемелер мен шартты активтер» ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес басқа шартты міндеттемелер сомасынан жеке бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорындардағы (бірлескен бақылау жүргізуші немесе бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорынға елеулі әсер ететін басқа инвесторлармен бірге қабылданған, шартты міндеттемелердегі оның үлесін қоса алғанда) оның қатысу үлесіне қатысты қабылданған шартты міндеттеммелер

24           Кәсіпорын пайдаланушыларға қаржылық есептілігін:

(a)                 шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы оның қатысу сипаты мен деңгейін түсінуге (26-28-тармақтары); және

(b)                 шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы қатысуымен  байланысты тәуекелдердің сипаты мен өзгерісін (29-31-тармақтары) бағалауға мүмкіндік беретін ақпараттарды ашып көрсетуі тиіс.

25               24 (b) тармағына сәйкес талап етілетін ақпарат кәсіпорынның бұрынғы кезеңдердегі (мысалы, құрылымдық кәсіпорыға демеушілік көмек көрсету) егер кәсіпорын бұдан кейін қарастырылған келісімшарт бойынша есептік күнге құрылымдық кәсіпорындағы қатысу үлесі болмаса да, шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы оның қатысуына байланысты туындайтын тәуекелге ұшырауы туралы ақпаратты бірге қарастырады.

25A              24-ші параграфта көрсетілген талап бойынша, инвестициялық ұйым бақылайтын шоғырландырылмаған құрылымдық ұйымдар және 19A-19G параграфтарына сәйкес ашып көрсетулерді ұсынатын шоғырландырылмаған құрылымдық ұйымдар үшін ашып көрсету ақпаратын ұсыну қажет емес.

Қатысу сипаты

26            Кәсіпорын басқалармен бірге құрылымдық кәсіпорын қызметінің сипаты, мақсаты, көлемі мен түрлерін қоса алғандағы шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы өзінің қатысу үлестері туралы сапалық және сандық ақпараттарды ашып көрсетуі тиіс.

27            Егер кәсіпорын 29-тармаққа сәйкес талап етілетін (мысалы, өйткені есептік кезеңде аталған кәсіпорында оның қатысу үлесі болмайды) ақпаратты ұсынбауына қатысты шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорынға демеушілік қолдау көрсетсе, кәсіпорын төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 ол қалай анықталды, ол қандай құрылымдық кәсіпорындарға демеушілік қолдау көрсетті;

(b)                ұсынылған кіріс түрлерінің сипаттамасын қоса алғандағы кезең ішінде көрсетілген құрылымдық кәсіпорындардан түскен кірісті; және

(c)                 есептік кезең барысында көрсетілген құрылымдық кәсіпорындарға берілген барлық активтердің (беру кезіндегі) теңгерімдік құнын.

28            Кәсіпорын басқа формат тиімдірек болып табылатын жағдайды қоспағандағы ақпаратты 27 (b) және (c) тармақтарына сәйкес кесте түрінде ұсынуы және өзінің демеушілік қызметін тиісті санаттар бойынша жіктеуі тиіс (B2-B6-тармақтарын қараңыз).

Тәуекелдердің сипаты

29            Кәсіпорын басқа формат ыңғайлы болып табылатын жағдайды қоспағанда кесте түрінде төмендегі салыстырмалы ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 оның шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы қатысу үлестеріне қатысты оның қаржылық есептілігінде танылған активтер мен міндеттемелердің теңгерімдік құнын.

(b)                аталған активтер мен міндеттемелер танылған құрамда қаржылық жағдай туралы есептегі қатардағы баптарды.

(c)                 шығын тәуекеліне жоғары деңгейдегі ықпалдығы қалай белгіленгендігінің сипаттамасын қоса алғандағы кәсіпорынның шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындарындағы оның қатысу үлестерімен байланысты шығын тәуекеліне жоғары деңгейде ұшырауын қайсысы бәрінен жақсы көрсететін соманы. Егер кәсіпорын шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы қатысу үлестеріне байланысты туындайтын өзінің шығын тәуекеліне жоғары деңгейде ұшырауын сан түрінде көрсете алмаса, онда ол осы факті мен оның себептерін ашып көрсетуі тиіс.

(d)                Шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы оның қатысу үлестеріне және көрсетілген кәсіпорындармен байланысты туындайтын кәсіпорынның шығын тәуекеліне жоғары деңгейде ұшырауына жататын кәсіпорынның активтері мен міндеттемелерінің теңгерімдік құнының мәндерін салыстыруын

30               Егер кәсіпорынның бұрынғы уақытта қатысу үлесін иеленген болса немесе ағымдағы уақыт кезеңінде қатысу үлесі болса (мысалы, құрылымдық кәсіпорындардың активтерін немесе олардың шығарған құралдарын сатып алу тәсілі арқылы) есептік кезең барысында тиісті қарастырылған міндеттемелердің келісімшарты болмаса да шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорынға қаржылық немесе қандай да бір қолдау көрсетсе, онда кәсіпорын төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 кәсіпорынның құрылымдық кәсіпорынға қаржылық қолдау алуға көмектескен жағдайды қоса алғандағы көрсеткен қолдауының түрі мен сомасын; және

(b)                мұндай қолдау көрсетудің себептерін.

31               Кәсіпорын құрылымдық кәсіпорынға қаржылық қолдау алуға көмек көрсету мақсатын қоса алғандағы шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорынға қаржылық немесе қандай да бір қолдау көрсету бойынша кез келген ағымдағы мақсаттарды ашып көрсетуі тиіс.

A қосымшасы

Терминдердің анықтамасы

Аталған қосымша осы стандарттың маңызды бөлігі болып табылады.

Төменде аталған терминдердің анықтамасы 27 ХҚЕС (IAS) (2011 жылғы түзетулерді есепке алғанда), 28 (IAS) ХҚЕС (2011 жылғы түзетулерді  есепке алғанда), 10 ХҚЕС (IFRS) және 11 «Бірлескен қызмет» ХҚЕС (IFRS) ұсынылған. Аталған терминдер осы стандарта жоғарыда көрсетілген ХҚЕС баяндалған мағынада қолданылады:

·                     қауымдасқан кәсіпорын

·                     шоғырландырылған қаржы есептіліг

·                     кәсіпорынға бақылау жасау

·                     үлестік қатысу әдіс

·                     топ

·                     инвестициялық ұйым

·                     бірлескен қызмет

·                     бірлескен бақылау

·                     бірлескен операция 

·                     бірлескен кәсіпорын

·                     бақыланбайтын үлес

·                     бас кәсіпорын

·                     қорғау құқығы

·                     елеулі қызмет

·                     жеке қаржылық есептілік

·                     жеке ұйым

·                     елеулі әсер

·                     еншілес кәсіпорын.

B қосымшасы

Қолдану бойынша нұсқаулық

Аталған қосымша осы стандарттың маңызды бөлігі болып табылады. Қосымша 1-31-тармақтарының қолданылуын сипаттайды және өз күші бойынша осы стандарттың басқа бөлімдерімен тең мәнде қолданылды. 

B1           Осы қосымшада ұсынылған мысалдар болжаушы жағдайларды суреттейді. Аталған мысалдардың кейбір аспектілері нақты фактілер сызбасына қатысуына қарамастан, барлық релевантты фактілер мен нақты фактілер сызбасының міндеттемлері 12 ХҚЕС (IFRS) қолдану кезінде бағалануы тиіс.

B2           Кәсіпорын пайдаланушылардың ақпараттық сұранымын қанағаттандыру үшін қаншалықты толық ақпаратты ұсынуы қажеттігін, талаптардың түрлі аспектілеріне қаншалықты үлкен мән беретінін және ол ақпаратты қалай біріктіретінін міндеттемелерін ескере отырып шешуі тиіс. Мәліметтердің үлкен көлемін біріктіре отырып, ақпаратты алып тастау және қаржылық есептілік пайдаланушыларына кедергі келтіруі мүмкін қаржылық есептілікті есепке алу мен шамадан тыс бөліктер арасындағы тепе-теңдікке қол жеткізу қажет

B3               Егер ақпараттардың бірігуі ақпараттарды ашып көрсетудің мақсаттарына және B4 тармағының талабына сәйкес келетін болса және де ұсынылған ақпаратты тоқтатпайтын болса, кәсіпорын өзінің ұқсас кәсіпорындарындағы қатысу үлестеріне қатысты осы стандартқа сәйкес ашып көрсетілген ақпаратты біріктіре алуы мүмкін. Кәсіпорын ұқсас кәсіпорындардағы өзінің қатысу үлесі туралы ақпаратты қалай біріктіргені туралы ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:

B4           Кәсіпорын төмендегілерге қатысуы туралы ақпаратты жеке ұсынуы тиіс:

(a)                 еншілес кәсіпорындарға;

(b)                бірлескен кәсіпорындарға;

(c)                 бірлескен операцияларға;

(d)                қауымдасқан кәсіпорындарға; және

(e)                 шоғырландырылмаған құрылымдық кәсіпорындардағы.

B5           Кәсіпорын ақпараттардың бірігу мақсатында қарастырылатын ақпараттардың бірігу мүмкіндіктерін анықтау кезінде әрбір кәсіпорынның тәуекелі мен кірісінің түрлі сипаттамалары туралы, сондай-ақ, есеп беруші кәсіпорын үшін әрбір осындай кәсіпорынның мәні туралы сандық және сапалық ақпаратты қарастыруы тиіс. Кәсіпорын қаржылық есептілік пайданушыларына көрсетілген басқа кәсіпорындардағы оның қатысу үлесінің сипаты мен мөлшерін анық түрде түсіндіруге мүмкіндік беретін тәртіпте ақпаратты ашып көрсетуі тиіс.

B6           Төменде B4-тармағында сипатталған кәсіпорындар кластарының шамасында ақпараттар бірігуінің тиімді деңгейлерінің үлгілері ұсынылған:

(a)                 қызмет сипаты (мысалы, ғылыми-зерттеу кәсіпорны, жаңартылатын несие карталарын секьюритизациясымен айналысатын кәсіпорын)

(b)                салалардың жіктемесі.

(c)                 география (мысалы, ел немесе аймақ).

B7           Басқа кәсіпорынның қызметінен түскен кірістің ауыспалы сипатына байланысты есеп беруші кәсіпорынды тәуекелге ұшырататын қатысу келісімшартымен қарастырылған немесе қарастырылмаған басқа кәсіпорындардағы қатысу (қатысу үлестері) тұспалданады. Басқа кәсіпорынның мақсаттары мен құрылымдарын қарастыру аталған кәсіпорындарда қатысу үлесі барын анықтау кезінде және осы стандартқа сәйкес ақпаратты ашып көрсетуге міндетті ме деген ақпараттар есеп беруші кәсіпорынға көмектесуі мүмкін. Аталған фактінің орнауы басқа кәсіпорынның қабылдауы мүмкін тәуекелдерді және есеп беруші кәсіпорын мен басқа тараптарға беруді болжайтын тәуекелдерді кірістіруі тиіс.

B8           Есеп беруші кәсіпорын әдетте басқа кәсіпорынның қызметінен түскен кірістің ауыспалы сипатына байланысты құралдарды (басқа кәсіпорындар шығарған үлестік немесе қарыздық құралдар сияқты) иеленуші болып табылатын немесе кірістің ауыспалы сипатын бейтараптандыратын қатысудың басқа түрінің үлесі бар тәуекелге ұшырайды. Мысал ретінде құрылымдық кәсіпорынның несиелік қоржын иесі болып табылатынын ұсынуға болады. Құрылымдық кәсіпорын сыйақы төлеу бойынша және несиелер бойынша негізгі сомалар дефолтынан қорғану мақсатында басқа кәсіпорынның (есеп беруші кәсіпорынның) несиелік дефолтынан своп алады. Есеп беруші кәсіпорын несиелік дефолт свопы құрылымдық кәсіпорынның ауыспалы сипатын бейтараптандыратындықтан, құрылымдық кәсіпорын қызметінен түскен кірістің ауыспалы сипатына байланысты оның тәуекелдерге ұшырататын қатысу үлесі болады.

B9           Кейбір құралдар есеп беруші кәсіпорыннан басқа кәсіпорынға тәуекелді тапсыруына арналған. Мұндай құралдар басқа кәсіпорынның кірістеріне ауыспалы сипат береді, алайда басқа кәсіпорынның қызметінен түскен кірістердің ауыспалы сипатына байланысты ереже есеп беруші кәсіпорынды тәуекелдерге ұшыратпайды. Z кәсіпорнының (Z кәсіпорны кәсіпорындарға қатысушы тараптардың ешбір байланысты тарабы болып табылмайды) тәуекелін қабылдауға ниет білдірген және Z инвесторларға арналған инвестициялық мүмкіндіктерді қамтамасыз ету мақсатында құрылған құрылымды кәсіпорынды мысал ретінде ұсынуға болады. Құрылымдық кәсіпорын Z кәсіпорнының (несиелік ноттар) несиелік тәуекелімен байланысты аталған инвесторларға нот шығару арқылы қаржыландыру алады және тәуекелсіз қаржылық активтер қоржынын инвестициялау үшін кірістерді пайдаланады. Құрылымдық кәсіпорын своп бойынша контрагентпен несиелік дефолт свопын (ҚҚС) жасай отырып, Z кәсіпорнының несиелік тәуекелін қабылдайды. ҚҚС сәйкес Z кәсіпорнының несиелік тәуекелі своп бойынша контрагентке төленетін сыйақыға алмасу арқылы құрылымдық кәсіпорынға ауысады. Құрылымдық кәсіпорынның инвесторлары оны активтерінің қоржынынан, сол сияқты ҚҚС бойынша сыйақыдан түскен құрылымдық кәсіпорынның кірісі сияқты ең жоғары кіріске ие болады. Контрагент ұшырататын құрылымдық кәсіпорындарда своп бойынша құрылымдық кәсіпорын қызметінен түскен кірістің ауыспалы сипатымен байланысты оны тәуекелге ұшырататын үлесі болмайды, өйткені ҚҚС-қа сәйкес кірістердің ауыспалы сипаты құрылымдық кәсіпорындарға беріледі, бірақ бейтараптандырылмайды.

B10         Есеп беруші кәсіпорын үшін елеулі болып табылатын бақыланбайтын үлестері бар әрбір еншілес кәсіпорынға қатысты кәсіпорын төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс: 

(a)                 бақыланбайтын үлестерге төленетін дивиденттерді.

(b)                 пайдаланушыларға қызмет пен топтардың ақша қаражаттарының ағынында бақыланбайтын үлестері бар қатысу үлесі туралы түсінік алуға мүмкіндік беретін еншілес кәсіпорынның активтері, міндеттемелері, пайдалары немесе залалы туралы, және ақша қаражаттарының ағыны туралы жинақталған қаржылық ақпаратты. Мұндай ақпарат мысалы мыналардан: қысқа мерзімді активтер, ұзақ мерзімді активтер, қысқа мерзімді міндеттемелер, ұзақ мерзімді міндеттемелер, түсім, пайда немесе залал және жалпы жиынтық кіріс тұруы мүмкін.

B11         B10 (b) тармағына сәйкес талап етілетін жинақталған қаржылық ақпарат компаниялар арасындағы ескертулерді қоса алғандағы соманы ұсынуы тиіс.

B12         Есеп беруші кәсіпорын үшін маңызды болып табылатын әрбір бірлескен және қауымдасқан кәсіпорынға қатысты кәсіпорын төмендегілерді ашып көрсетуі тиіс:

(a)                 Бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорыннан түскен дивиденттерді.

(b)                төмендегілерді қамти отырып, бірлескен немесе қауымдасқан кәсіпорын бойынша (B14 және B15-тармқтарын қараңыз) жинақталған қаржылық ақпаратты:

(i)                  қысқа мерзімді активтер.

(ii)                 ұзақ мерзімді активтер.

(iii)               қысқа мерзімді міндеттемелер.

(iv)               ұзақ мерзімді міндеттемелер.

(v)                түсім.

(vi)               жалғасатын қызметтен түсетін пайда  гнмесе шығын.

(vii)             тоқтатылған қызметтен түскен салықтан кейінгі пайда немесе залал. 

(viii)            басқа да жиынтық кіріс.

(ix)                жалпы жиынтық кіріс.

B13            Есеп беруші кәсіпорын үшін маңызды болып табылатын әрбір бірлескен кәсіпорынға қатысты B12-тармағына сәйкес талап етілген жинақталған қаржылық ақпараттарға қосымша ретінде кәсіпорын төмендегілердің сомасын ашып көрсетуі тиіс: 

(a)                 B12 (b) (i) тармақтарына кірістірілген ақша қаражаттары мен олардың баламаларының. 

(b)                B12 (b) (iii) тармағына кірістірілген (сауда және басқа да несиелік берешектер мен қорлардан басқа) ағымдағы қаржылық міндеттемелердің.

(c)                 B12 (b) (iv) тармағына кірістірілген (сауда және басқа да несиелік берешектер мен қорлардан басқа) ұзақ мерзімді қаржы міндеттемелердің.