Инвестициялар туралы Қазақстан Республикасының
2003 ж. 8 қаңтардағы № 373-II Заңы
Осы редакция 2005 ж. 4 мамырдағы енгізілген өзгерістеріне дейін қолданылды
Осы Заң Қазақстан Республикасындағы инвестицияларға байланысты қатынастарды реттейді, инвестацияларды ынталандырудың құқықтық және экономикалық негіздерін айқындайды, Қазакстан Республикасында инвестицияларды жүзеге асырған кезде инвесторлардың құқықтарын қорғауға кепілдік береді, инвестицияларды мемлекеттік қолдау шараларын, инвесторлар қатысатын дауларды шешу тәртібін белгілейді.
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) инвестициялар - лизинг шартын жасаған кезден бастап лизинг заттарын, сондай-ақ оларға құқықтарды қоса алғанда, заңды тұлғаның жарғылық капиталына инвестор салатын мүліктің барлық түрлері (жеке тұтынуға арналған тауарлардан басқа) немесе кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді ұлғайту;
2) инвестициялық қызмет - жеке және заңды тұлғалардың коммерциялық ұйымдардың жарғылық капиталына қатысуы жөніндегі не кәсіпкерлік кызмет үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді құрау немесе ұлғайту жөніндегі қызметі;
3) инвестициялық преференциялар - Қазақстан Республикасының инвестициялық жобаның іске асырылуын жүзеге асырушы заңды тұлғаларына Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес берілетін атаулы сипаттағы артықшылықтар;
4) инвестициялық жоба - жаңа өндірістер құруға, жұмыс істеп тұрғандарын кеңейтуге және жаңартуға инвестициялар көздейтін іс-шаралар кешені;
5) инвестициялық дау - инвестордың инвестициялық қызметіне байланысты инвесторлар мен мемлекеттік органдар арасындағы шарттық міндеттемелерден туындайтын дау;
6) инвестор - Қазақстан Республикасында инвестицияларды жузеге асырушы жеке және заңды тұлғалар;
7) мемлекеттік заттай гранттар - Қазақстан Республикасының меншігі болып табылатын инвестициялық жобаны іске асыру үшін Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының меншігіне не жер пайдалануына өтеусіз берілетін мулік;
8) келісім-шарт - инвестицияларды жүзеге асыруға арналған инвестициялық преференцияларды көздейтін шарт;
9) модельдік келісім-шарт - Қазақстан Республикасының үкіметі бекітетін және келісім-шарттар жасасқан кезде пайдаланылатың үлгі келісім-шарт;
10) уәкілетті орган - келісім-шарттар жасасуға және олардың орындалуын бақылауға тікелей байланысты құқықтар берілген орталық аткарушы орган;
11) Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы - Қазақстан Республикасының зандарында белгіленген тәртіппен құрылған заңды тұлға, соның ішінде шет ел қатысатын заңды тұлға.
2-бап. Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдары
1. Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік кұқықтық актілерінен тұрады.
2. Осы Заң: мемлекеттік бюджет қаражатынан инвестицияларды жүзеге асыруға;
коммерциялық емес ұйымдарға, оның ішінде білім беру, қайырымдылық, ғылыми немесе діни мақсаттар үшін капитал салуға байланысты қатынастарды реттемейді.
3. Инвестицияларды жүзеге асырған кезде туындайтын және Қазақстан Республикасының өзге де заң актілерін қолдану саласына жататын катынастарға, осындай заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, осы Заңның ережелері қолданылмайды.
4. Егер Казақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы Зандағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, халықаралық шарттың ережелері қолданылады.
3-бап. Инвестициялық қызмет объектілері
1. Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларды коспағанда, инвесторлардың кәсіпкерлік қызметтің кез келген объектілері мен турлеріне инвестициялар салуды жүзеге асыруға құқығы бар.
2. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қажеттігі негізге алына отырып, Қазақстан Республикасының заң актілерімен инвестициялық қызмет шектелетін немесе оған тыйым салынатын қызмет түрлері және (немесе) аумақтар белгіленуі мүмкін.
2-тарау.
Инвестициялардың құқықтық режимі
4-бап. Қазақстан Республикасының аумағына инвесторлар қызметін құқықтық қорғау кепілдіктері
1. Инвестордың құқықтары мен мүдделері толық және сөзсіз қорғалады, ол Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Заңмен және Республиканың өзге де нормативтік құқықтық актілермен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттармен камтамасыз етіледі.
2. Инвестордың мемлекеттік органдардыц Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес келмейтін актілер шығаруы салдарынан, сондай-ақ осы органдардың лауазымды адамдарының заңсыз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) салдарынан өзіне келтірілген зиянды Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес өткізуге құқығы бар.
3. Шарттарға өзгерістер тараптардың келісімі бойынша енгізілетін жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы инвесторлар мен Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары арасында жасалған шарттар талаптарының тұрақтылығына кепілдік береді.
Бұл кепілдіктер:
1) импорттың, өндірістің, акцизделетін тауарлар өткізудің тәртібі мен талаптарын өзгертетін Қазақстан Республикасының заңдарындағы өзгерістерге және (немесе) Казақстан Республикасының халықаралық шарттарын күшіне енгізуге және (немесе) олардың өзгерістеріне;
2) ұлттық және экологиялық қауіпсіздікті, денсаулық сақтау мен имандылықты камтамасыз ету мақсатында Казақстан Республикасының заң актілеріне енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларға қолданылмайды.
5-бап. Кірістерді пайдалану кепілдіктері
Инвесторлар:
1) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салыктарды және бюджетке төленетін баска да міндетті төлемдерді телегеннен кейін өзінің қызметінен алынған кірістерді өз қалауы бойынша пайдалануға;
2) Қазақстан Республикасының аумағындағы банктерде Кдзақстан Республикасының банктік және валюталық зандарына сәйкес ұлттық валютамен және (немесе) шетелдік валютамен банктік шоттар ашуға құқылы.
6-бап. Мемлекеттік оргаңдардың инвесторларға қатысты қызметінің жариялылығы
1. Инвесторлардың мүдделерін қозғайтын Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының ресми хабарлары мен нормативтік құқықтық актілер Қазакстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жарияланады.
2. Коммерциялық және заңмен қорғалатын езге де қупиясы бар ақпаратты қоспағанда, инвесторлардың заңды тұлғаларды тіркеу туралы, олардың жарғылары туралы, жылжымайтын мүлікпен жасалатын мәмілелерді тіркеу туралы, сондай-ақ берілген лицензиялар туралы ақпаратқа еркін қол жеткізуі камтамасыз етіледі.
7-бап. Мемлекеттік органдардың инвесторлар қызметін бақылау мен қадағалауды жүзеге асыруы
1. Инвесторлардың қызметін бақылау мен қадағалауды Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес осындай құқық берілген мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
2. Инвесторлардың қызметін бақылау мен қадағалауды жүзеге асырудың тәртібі мен мерзімдері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді.
8-бап. Мемлекет меншігіне алу және реквизициялау кезіндегі инвесторлар құқықтарының кепілдіктері
1. Мемлекеттік мұқтаждар үшін инвестордың мүлкін мәжбүрлеп алып қоюға (мемлекет меншігіне алуға, реквизициялауға) Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген ерекше жағдайларда жол беріледі.
2. Мемлекет меншігіне алынған кезде инвесторға Қазақстан Республикасы мемлекет меншігіне алу туралы Казақстан Республикасының заң актілерін шығару салдарынан оған келтірілген залалды толық көлемінде өтейді.
3. Инвестордың мүлкін реквизициялау оған мүліктің нарықтық құнын төлей отырып жүзеге асырылады.
Мүліктің нарықтық құны Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен айқындалады.
4. Меншік иесіне реквизицияланған мүліктің құны өтелген бағаға ол сот тәртібімен дауласуы мүмкін.
5. Реквизициялаудың жүргізілуіне байланысты мән-жайлардың қолданылуы тоқтатылған кезде инвестор сақталған мүліктің қайтарылуын талап етуге құқылы, бірақ бұл ретте мүлік құнының төмендеуінен болған ысырапты ескере отырып, өзі алған өтем сомасын қайтаруға міндетті.
9-бап. Дауларды шешу
1. Инвестициялық даулар келіссөздер жолымен, оның ішінде сарапшыларды тарта отырып не дауларды шешудің тараптармен бұрын келісілген рәсіміне сәйкес шешілуі мүмкін.
2. Осы баптың 1-тармағының ережелеріне сәйкес инвестициялық дауларды шешу мүмкін болмаған жағдайда дауларды шешу Қазақстан Республикасынын халықаралық шарттары мен заң акгілеріне сәйкес Қазақстан Республикасының соттарында, сондай-ақ тараптардың келісім-шарттарымен айқындалатын халықаралық төрелік соттарда жүргізіледі.
3. Инвестициялық дауларға жатпайтын даулар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шешіледі.
10-бап. Инвестор құқықтарының басқа тұлғаға ауысуы
Егер шет мемлекет немесе ол уәкілдік берген мемлекеттік орган Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылған инвестицияларға қатысты берілген кепілдік (сақтандыру шарты) бойынша инвестордың пайдасына төлем жүргізетін болса және аталған инвестицияларға инвестордың құқықтары осы шет мемлекетке не ол уәкілдік берген мемлекеттік органға ауысатын болса (талаптар берілетін болса), Қазақстан Республикасында құқықтардың осылай ауысуы (талаптардың берілуі) инвестор Қазақстан Республикасында инвестицияларды жүзеге асырған және (немесе) ол белгілі бір шарттық міндеттемелерін орындаған жағдайда ғана заңды деп танылады.
3-тарау.
Инвестицияларды мемлекеттік қолдау
11-бап. Инвестицияларды мемлекеттік қолдаудың мақсаты
1. Инвестицияларды мемлекеттік қолдаудың мақсаты экономиканың дамуы үшін қолайлы инвестициялық ахуал жасау жөне осы заманғы технологияларды қолдана отырып, жаңа өндірістер құруға, жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту мен жаңартуға, жаңа жұмыс орындарын құруға және бар жұмыс орындарын сақтауға, соңдай-ақ қоршаған ортаны қорғауға инвестицияларды ынталандыру болып табылады.
2. Инвестицияларды мемлекеттік қолдау инвестициялық преференциялар беру болып табылады.
12-бап. Уәкілетті орган
1. Инвестицияларды мемлекеттік қолдауды Кдзақстан Республикасының үкіметі белгілейтін уәкілетті орган жүзеге асырады.
2. Уәкілетті органның өз құзыреті шегінде және өзіне жүктелген міндеттерді орындау мақсатында Қазақстан Республикасының үкіметі белгілеген тәртіппен тиісті мемлекеттік органдардың мамандарын, Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғалары арасынан консультанттар мен сарапшылар тартуға құқығы бар.
3. Уәкілетті органның қызметі Кдзақстан Республикасының үкіметі бекітетін Ережемен реттеледі.
13-бап. Инвестициялық преференциялардың түрлері
Осы Заңға сәйкес уәкілетті органмен келісім-шарт жасасу арқылы мынадай инвестициялық преференциялар:
1) инвестициялық салықтық преференциялар;
2) кеден баждарын салудан босату;
3) мемлекеттік заттай гранттар беріледі.
14-бап. Инвестициялық преференциялар беру тәртібі
1. Инвестициялық преференциялар қызметтің басым түрлеріне беріледі, олардын тізбесін қызметтің кіші түрлерін сыныптаушы деңгейінде Қазақстан Республикасының үкіметі бекітеді.
2. Қазақстан Республикасының үкіметі кызметтің әрбір басым түрі бойынша инвестициялардың ең жоғары көлемін және инвестициялық салықтық преференциялардың қолданылу мерзімдерін бекітеді, бұл ретте инвестициялық преференцияларды уәкілетті орган береді.
3. Инвестициялардың белгіленген ең жоғарғы көлемінен олар асырылып жіберілген жағдайда, қолданылатын инвестициялық салықтық преференциялардың қолданылу мерзімдері Қазақстан Республикасы үкіметінің тиісті шешімін кабылдау жолымен белгіленеді.
4. Инвестициялық преференциялар инвестормен келісім-шарт жасасу арқылы беріледі.
15-бап. Инвестициялық преференциялар беру талаптары
Инвестициялық преференциялар:
1) көзделетін инвестициялық қызмет қызметтің басым түрлерінің тізбесіне сәйкес болған;
2) осы заманғы технологиялар қолданыла отырып, Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының тіркелген активтеріне жаңа өндірістер құру, жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту мен жаңарту үшін инвестициялар жүзеге асырылған;
3) осы Заңның 19-бабында тізіп келтірілген, инвестициялық жобаны іске асыру үшін инвестордың қаржылық, техникалық және ұйымдастырушылық мүмкіндіктерінің болуын растайтын қажетті құжаттар табыс етілген жағдайда беріледі.
16-бап. Инвестициялық салықтық преференциялар
1. Инвестициялық салықтық преференциялар тіркелген активтерге салынатын инвестициялардың көлеміне қарай белгіленетін, бірақ бес жылдан аспайтын мерзімге беріледі.
2. Инвестициялық салықтық преференциялардың қолданылуы басталатын дата Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне сәйкес келісім-шартта белгіленеді.
3. Заңды тұлға жүзеге асыратын, арнаулы салық режимі қолданылатын қызметке, сондай-ақ жер қойнауын пайдалануға арналған келісім-шарттар бойынша қызметке қатысты инвестициялық салықтық преференциялар берілмейді.
4. Қазақстан Решубликасының заңды тұлғасына мемлекеттік заттай грант түрінде берілген тіркелген активтерге қатысты инвестициялық салықтық преференциялар берілмейді.
17-бап. Кеден баждарын салудан босату
1. Кеден баждарын салудан, инвестициялық жобаны іске асыру үшін әкелінетін жабдықтар мен олардың жиынтықтаушыларының импорты кезінде:
1) Қазақстан Республикасының аумағында ұқсас жабдықтар мен олардың жиынтықтаушыларының өндірісі болмаған;
2) Қазақстан Республикасының аумағында инвестициялық жобаға сәйкес қызметті жүзеге асыру үшін ұқсас жабдықтар мен олардың жиынтықтаушыларының өндірісі жеткіліксіз болған;
3) Қазақстан Республикасының аумағында өндірілетін ұқсас жабдықтар мен олардың жиынтықтаушылары осы жобаның шеңберінде қойылатын талаптарға сәйкес болмаған жағдайларда босатылуы мүмкін.
2. Кеден баждарын салудан босату, мерзімін ұзарту мүмкіндігімен бір жылға, бірақ келісім-шарт тіркелген кезден бастап бес жылдан аспайтын мерзімге беріледі.
Кеден баждарын салудан босату жөніндегі шешімді және оның мерзімдерін ұзартуды уәкілетті орган қабылдайды.
3. Осы баптың 2-тармағына сәйкес қабылданған шешім туралы хабарламаны уәкілетті орган кеден ісі мәселелері жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға жібереді.
18-бап. Мемлекеттік заттай гранттар
1. Мемлекеттік заттай гранттарды осы Заңда белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының үкіметі не уәкілетгі орган мемлекеттік мүлікті және жер ресурстарын баскару саласындағы тиісті мемлекеттік органдармен келісе отырып, Қазақстан Республикасыньщ заңдарына сәйкес меншікке не жер пайдалануға береді.
Мемлекеттік заттай грант беруді келісу сауал жіберілген кезден бастап он бес жұмыс күні ішінде жұзеге асырылады.
2. Мемлекеттік заттай гранттар ретінде: жер учаскелері, ғимараттар, құрылыстар, машиналар мен жабдықтар, есептеу техникасы, өлшейтін және реттейтін аспаптар мен құрылғылар, көлік құралдары (жеңіл автокөлікті қоспағанда), өндірістік және шаруашылық саймандар берілуі мүмкін.
3. Мемлекеттік заттай гранттарды бағалау Қазакстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен олардың нарықтық құны бойынша жүзеге асырылады.
4. Мемлекеттік заттай гранттын ен жоғарғы мөлшері Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының тіркелген активтеріне салынатын инвестициялар келемінің отыз процентінен аспайды.
Егер сұрау салынған мемлекеттік заттай гранттың бағаланған құны аталган ен жоғарғы мелшерден асьш түссе, Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының сұрау салынған мұлікті онын бағаланған кұны мен мемлекеттік заттай гранттың ен жоғарғы мөлшері арасындағы айырманы телеп алуға құқығы бар.
19-бап. Инвестициялық преференциялар беруге арналған өтінімге қойылатын талаптар
Инвестициялық преференциялар беруге арналған өтінімді уәкілетті орган:
1) заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің нотариаттық тәртіппен куәландырылған көшірмесі;
2) заңды тұлғаның статистикалық карточкасының нотариаттық тәртіппен куәландырылған көшірмесі;
3) заңды тұлға жарғысынын нотариаттық тәртіппен куәландырылған көшірмесі;
4) инвестициялық жобаның уәкілетті орган белтілейтін талаптарға сәйкес жасалған бизнес-жоспары;
5) жобаны іске асыру кезінде пайдаланылатын құрылыс-монтаж жұмыстарының сметалық құнын және тіркелген активтерді сатып алуға арналған шығындарды негіздейтін құжаттар;
6) жобаны қаржыландырудың көздері мен кепілдігін белгілейтін құжаттар;
7) инвестор сұрау салған мемлекеттік заттай гранттын мөлшерін (құнын) және оны беру алдын ала келісілгенін растайтын құжаттар болған жағдайда қабылдайды және тіркейді.
20-бап. Инвестициялық преференциялар беруге арналған өтінімді қарау мерзімдері
Инвестициялық преференциялар беруге арналған өтінім уәкілетті органның қарауына беріледі, ол осы Заңның 15-бабында белгіленген талаптарға сәйкес өтінім тіркелген кезден бастап отыз жұмыс күні ішінде инвестициялық преференциялар беру туралы шешім қабылдап, өтінім берушіге жазбаша түрде жауап жібереді.
21-бап. Келісім-шарт жасасу
1 Уәкілетті орган инвестициялық преференциялар беру туралы шешім қабылданған күннен бастап он жұмыс куні ішінде модельдік келісім-шарттың ережелерін ескере отырып, келісім-шартты қол қоюға дайындайды.
2. Келісім-шартты қол қойылған күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде уәкілетті орган тіркейді және ол тіркелген күннен бастап күшіне енеді.
22-бап. Келісім-шартты бұзу жағдайлары
1. Инвестициялық преференциялардың қолданылуы келісім-шарттың қолданылу мерзімі біткен сон тоқтатылады не осы бапта белгіленген тәртіппен осындай мерзім біткенге дейін тоқтатылуы мүмкін.
2. Келісім-шарттың қолданылуы:
1) тараптардын келісімі бойынша;
2) бір жақты тәртіппен мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
3. Уәкілетті орган мынадай жағдайларда:
1) өтініш беруші табыс еткен мәліметтердін бұрмаланғаны немесе жасырылғаны анықталған және бұл инвестициялық преференциялар беру жөніндегі шешімге ықпал еткен жағдайда;
2) инвестор келісім-шарт бойынша өзінің міндеттемелерін орындамаған жағдайда, бұл туралы инвесторға жазбаша түрде хабарлаған кезден бастап үш ай еткен соң келісім-шартты бір жақты тәртіппен бұзуға құқылы.
Бұл жағдайларда инвестор келісім-шарт бойынша берілген инвестациялық преференциялар салдарынан төленбеген салықтар мен кеден баждарының сомаларын төлеп, оған Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген айыппұл санкцияларын қолданылады.
4. Бір жақты тәртіппен инвестордың бастамасы бойынша келісім-шарт мерзімінен бұрын тоқтатылған кезде, инвестор Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен өсімпұлын есептей отырып, келісім-шарт бойынша берілген инвестициялық преференциялардың салдарынан төленбеген салықтар мен кеден баждарының сомаларын төлейді.
5. Келісім-шарт тараптардың келісімі бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда инвестор келісім-шарт бойынша берілген инвестициялық преференциялар нәтижесінде төленбеген салықтар мен кеден баждарының сомасын төлейді.
6. Келісім-шарт мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда инвестор өзіне мемлекеттік заттай грант ретінде берілген мүлікті заттай, не келісім-шарттың талаптарына сәйкес оның берілген күнгі бастапқы құнын қайтарады.
4-тарау. Қорытынды ережелер
23-бап. Келісім-шарттардың тұрақтылығы
Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін инвестициялар бойынша уәкілетті мемлекеттік органмен жасалған келісім-шарттар негізінде берілген жеңілдіктер осы келісім-шарттарда белгіленген мерзім біткенге дейін өзінін қолданылуын сақтап қалады.
24-бап. Қазақстан Республиканын кейбір заң актілерінің күші жойылды деп танылсын
1) "Шетелдік инвестициялар туралы" 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазакстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінін Жаршысы, 1994 ж., № 23-24, 280-құжат; 1995 ж., № 20, 120-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1996 ж., № 14, 274-құжат; 1997 ж., № 11, 143-құжат; № 13-14, 205-құжат; № 17-18, 218-құжат; 1998 ж., № 5-6, 50-құжат; 1999 ж., № 21, 786-құжат; 2000 ж" № 10, 244-құжат);
2) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің "Шетелдік инвестициялар туралы" Қазақстан Республикасының Заңын күшіне енгізу тәртібі жөніндегі" 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қаулысы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1994 ж., № 23-24, 281-кұжат; 1995 ж., № 1-2, 15-құжат);
3) "Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы" 1997 жылғы 28 ақпандағы Кэзақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 4, 50-құжат; 1999 ж., № 21, 786-құжат).
Қазақстан Республикасының
