Төтенше жағдайлардың алдын алудың және оларды жоюдың мемлекеттік жүйесiн
дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасы туралы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы № 1383 қаулысы
Қазақстан Республикасының Yкіметі қаулы етеді:
1. Қоса берiлiп отырған Төтенше жағдайлардың алдын алудың және оларды жоюдың мемлекеттік жүйесiн дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсiн.
2. Ic-шаралар жоспарына тартылған орталық және жергiлiктi атқарушы органдар жарты жылдық есеп бойынша жылына 2 рет (15 қаңтарға және 15 шiлдеге дейiн) Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттiгiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
3. Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігi ұсынылған есептiң негiзiнде жылына 2 рет (25 қаңтарға және 25 шiлдеге дейiн) Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаны iске асыру жөніндегі iс-шаралардың орындалу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
4. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың Бағдарламаны орындау жөніндегi қызметiн үйлестiру Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірiншi орынбасары А.С.Павловқа жүктелсiн.
5. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.
Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Қазақстан Республикасы Үкіметінiң
2003 жылғы 31 желтоқсандағы
№ 1383 қаулысымен
бекітiлген
Төтенше жағдайлардың алдын алудың және оларды жоюдың
мемлекеттік жүйесiн дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған
Бағдарламасы
1. Бағдарламаның паспорты
Атауы Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою
мемлекеттік жүйесін дамытудың 2004-2010 жылдарға
арналған бағдарламасы.
Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Үкіметінiң 2003 жылғы
әзiрлеу үшiн 5 қыркүйектегi № 903 қаулысымен бекітілген
негiздеме Қазақстан Республикасы Үкіметінiң 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру
жөніндегі iс-шаралар жоспарының 10.14-тармағына
сәйкес.
Негiзгi Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар
әзiрлеушi жөніндегі агенттiгi (бұдан әрi - Агенттiк немесе
ТЖА).
Мақсаты Қазақстан Республикасының халқын, экономикалық
әлеуетiн және қоршаған ортасын табиғи және
техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың
(бұдан әрi - ТЖ) әсерiнен тиiмдi қорғауды
арттыру және қамтамасыз ету, ТЖ олардың, оның
iшiнде кең ауқымды жер сiлкiнiсiнiң алдын алу,
залалын азайту және зардаптарын жою үшін күштер
мен құралдарды дамыту.
Мiндеттерi Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою
мемлекеттік жүйесiнiң (бұдан әрi - ТЖМЖ) жұмыс
iстеуіндегi орын алған кемшілiктердiң орнын
толтыру; оның қызметiнiң тиiмдiлiгiн қарқынды
арттыру;
басқару органдары, ТЖМЖ авариялық-құтқару және
болжау қызметтерi жұмысының тиiмдiлiгiн
жетілдiру және арттыру;
халық арасында ТЖ-дан зардап шеккендер мен қаза
тапқандардың санын қысқарту;
экономикалық залалды азайту және қоршаған
ортадағы экологиялық тепе-теңдiктi сақтау.
Бағдарламаны ТЖ саласында бірыңғай мемлекеттік саясат
iске асырудың жүргiзу. ТЖМЖ жетiлдiру және дамыту.
негiзгi
бағыттары
Қаржыландыру Бағдарламаны қаржыландыру көздерi республикалық
көздерi мен және жергiлiктi бюджеттер болып табылады.
көлемi Республикалық бюджет:
1500,0 млн. теңге, оның iшiнде:
2004 ж. - 500,0 млн. теңге; 2005 ж. - 500,0 млн.
теңге; 2006 ж. - 500,0 млн. теңге.
Бұдан басқа, әртүрлi қоғамдық қорлардың
қаражаты, жеке адамдардың қайырылымдықтары,
үкiметтiк емес, халықаралық және басқа да
ұйымдардың гранттары тартылады.
Kүтілетін Осы Бағдарламада көзделген iс-шараларды орындау:
нәтижелер төтенше жағдайлар және халықты, объектiлердi
және аумақтарды ТЖ-дан, оның iшiнде кең
ауқымды жер сiлкінісiнен қорғау саласында
бірыңғай мемлекеттік саясат жүргiзудiң
тиiмділiгiн арттыруға;
бақылау-қадағалау функцияларын және болжау
қызметiн реттеуге, ТЖ алдын алу жөніндегі
мүмкіндіктерiн кеңейтуге;
өнеркәсiптiк және өрт қауiпсiздiгiнiң қамтамасыз
етілуiн, мұнай операцияларының қауiпсiз
жүргiзілуiн бақылау мен қадағалауды күшейтуге,
мүмкiн ТЖ-ның және қоршаған ортаның мониторингiн
жақсартуға;
жер сілкiнiсiнiң ошағын алдын ала анықтауға және
аса қауiптi аумақтарда шаруашылық қызметтi
ұтымды жоспарлауды жүзеге асыруға;
басқару органдарының, ТЖМЖ авариялық-құтқару
күштерi мен құралдарының жедел дайындығын
арттыруға, мiндеттердi кешендi түрде және қысқа
мерзiм iшiнде қосымша келiсусiз және анықтаусыз
шешуге; қабылданатын шешімдердiң сапасын
жақсартуға;
TЖМЖ қызметтерiнiң информатикалау, байланыс және
халық пен басқару органдарына, хабарлау
жүйелерiн осы заманның деңгейiне көтеруге;
зардап шеккен халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз
етудің материалдық-техникалық және медициналық
резервтерiнiң қажеттi қорларын құруға;
төтенше жағдайлардан күтiлетiн материалдық
шығынды жыл сайын 2-3 пайызға, зардап шеккендер
мен қаза тапқандардың санын 3-4 пайызға
азайтуға, құтқарылғандардың санын 5-6 пайызға
арттыруға мүмкiндiк бередi.
Iске асыру 2004-2010 жылдар.
мерзiмi Бiрiншi сатысы (2004-2006 жылдар).
Екiншi сатысы (2007-2010 жылдар).
2. Кiрiспе
ТЖМЖ дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасы "Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының негiзiнде, "Қазақстан Республикасының экологиялық қауiпсiздiгiне төнген қатер және техногендiк және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Қауiпсiздiк Кеңесi мәжілісiнiң 2003 жылғы 15 қаңтардағы № 1 және "Жамбыл облысындағы жер сiлкiнiсiнiң зардаптарын жою жөніндегі шаралар және дүлей зiлзаланың салдарын барынша азайту жөніндегі орталық және жергілiктi атқарушы органдардың мiндеттерi туралы" Қазақстан Республикасы Yкіметінiң 2003 жылғы 27-28 мамырдағы мәжілісiнiң № 14 хаттамалық шешiмдерiне сәйкес әзiрлендi.
Бағдарлама 2004-2010 жылдарға ТЖ-ның әсерiнен Қазақстан Республикасының халқын, экономикалық әлеуетiн және қоршаған ортаны жоғары нәтижелiлiкпен қорғауды арттыру және қамтамасыз ету, авариялардың, апаттардың және дүлей зілзалалардың алдын алу, залалын азайту және зардаптарын жоюға арналған күштер мен құралдарды дамыту және жетiлдiру жөніндегі маңызды шараларды қарастырады.
"Қазақстан-2030" даму стратегиясына сәйкес ұлттық қауiпсiздік нөмiрi бірiншi ұзақ мерзiмдi басымдық болып табылады. Қазақстан Республикасында ТЖ заңнамаға сәйкес ұлттық қауiпсiздiкке төнген қауiп-қатерге жатқызылады.
Халықаралық терроризм күштерiнiң жандануын (әсiресе 2001 жылғы 11 қыркүйектегi АҚШ-тағы оқиғадан кейiн), іргелес мемлекеттердегi жағдайдың тұрақсыздығын және төтенше жағдайлардың, әсiресе жер сiлкiнiстерiнiң адамдардың құрбан болуымен едәуiр зиян келтiруiн, ал олардың барынша ауқымдылары мемлекет экономикасының дамуының бұзылуына және елеулi әлеуметтiк және саяси проблемаларға әкеп соғуы мүмкiн екенiн ескерсек, ТЖМЖ дамыту туралы мәселе қою бүгiнгi күнгi көкейкестi және дер кезіндегі жалпы мемлекеттік маңызы бар мәселе болып тұр.
Соңғы онжылдық әлемде қауiптi өндiрiстердi кеңiнен пайдаланатын iрi өнеркәсiптiк аймақтардың индустриялық жедел өсуiмен, табиғи ресурстардың қарқынды игерілуiмен, урбанизациялануымен, халықтың едәуiр өсуiмен және олардың шек қойылған аумақтарға, көбiнесе қауiптi аймақтарға көп шоғырлануымен сипатталады. Мұның бәрi қоршаған ортаға түсетiн антропогендiк күштiң күрт өсуiне, экономикалық, әлеуметтiк және экологиялық зардаптарға әкеп соғатын авариялардың, апаттардың және дүлей зiлзалалардың туындау ықтималдылығын арттырады. БҰҰ деректерi бойынша 1960 жылдан бергi дүлей зiлзалалардан келген экономикалық шығын 9 есе артты, ал iрi табиғи апаттардың жиiлiгi 3 еседен артыққа өстi. Дүлей зiлзалалар кезiнде әлемде 1991-2000 жылдары жыл сайын орташа есеппен 75 мың адам опат болды, ал зардап шеккендердiң жалпы саны 211 млн. адамды құрады, экономикалық зиян 40 млрд. АҚШ долларына жеттi.
ТЖ-ның туындауы мен олардың әлеуметтiк салаға және қоршаған ортаға тигiзетiн келеңсiз әсерiнiң жалпы дүниежүзiлiк заңдылығы Қазақстанды да шет қалдырмайды.
Республикада жыл сайын ТЖ-дан келетiн тура шығын 3,5-4,5 миллиард теңгеге дейiнгi соманы (барынша ауқымды дүлей зiлзала болмағанда) құрайды. Сараптық бағалау бойынша бұл жағдайдағы қосымша шығын 15-20 миллиард теңге шамасында және адамдардың опат болуына байланысты және зардап шеккендердi емдеуге кеткен шығын - 3 миллиард теңгеге жуық. Бұл жалпы сомада жыл сайын 25 миллиард теңгенi құрауы мүмкiн.
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
Республиканың әртүрлi табиғи жағдайы оның жер сiлкiнiсi, сел тасқыны, көшкiн және опырылып құлау, су тасқыны, құрғақшылық, температураның кенет төмендеуi, Каспий теңiзi жағалауларының аймақтарын су басып қалу және су астында қалу, орман және дала өрттерi сияқты табиғи апаттарға едәуiр бейiм екендiгiн айғақтайды. Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Оңтүстiк Қазақстан облыстарына және Алматы қаласына қиратушы жер сiлкiнiсiнiң қатерi үнемi төнiп тұр.
Сейсмология институтының деректерi бойынша елiмiздiң оңтүстiк, шығыс және оңтүстiк шығыс өңiрлерi ұзақ сейсмикалық тыныштықтан кейiн таяу жылдарда қатты қиратушы жер сілкінiсiнiң туындауы мүмкiн сейсмикалық процестің жандану кезеңiне ендi. Жер сiлкiнiсiн болжау және бұл апаттардан келген залалды және олардан туындаған геологиялық және техногендiк қосымша факторларды төмендету проблемаларының халықтың және объектілердiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуде өмiрлiк маңызы бар. Елiмiздің 400-ден аса қалалары мен елдi мекендерi орналасқан, өнеркәсiптiк әлеуеттің 40 пайызы шоғырланған және елiмiздiң халқының жартысы тұратын ел аумағының үштен бірi сейсмоқауiптi болып табылады. Алматы облысы мен Алматы қаласының аумағы кiретiн Солтүстiк Тянь-Шань аймағы бүкiл Орталық Азиядағы ең бір сейсмоқауiптiлердiң бірi болып табылады. Жүз жыл аралығында мұнда онға жуық қиратушы жер сiлкiнiсi болды, оның екеуiнiң (Шелекте 1989 жылы және Кеминде 1911 жылы) магнитудасы сегiз баллға жеттi және дүниежүзiлiк сейсмикалық апаттардың рангiне кірдi.
Соңғы жылдары Атырау, Батыс Қазақстан және Қарағанды облыстарында 5-6 балдық, жер сiлкiнiстерi, 1990 жылы Шығыс Қазақстанның Зайсан қаласында 7 балдық жер сiлкiнiсi болды. Бiрнеше мыңдаған жылдар бұрын Маңғыстау облысында болған үш қатты жер сiлкiнiсiнiң (8-9 балл) iзi табылды. Батыс Қазақстанда қарқынды геодинамикалық процестер болып жатыр. Жағдай мұнда көмiрсутектi шикiзаттардың өндiрiлуiмен қиындай түсуде, олар бірқатар жағдайларда қарқынды техногендiк жер сiлкiнiсiне әкеп соғуы мүмкiн. Осыған байланысты Батыс, Орталық және Шығыс Қазақстанның байтақ аймақтары сейсмикалық қауiптi бағалауды қайта қарауды талап етедi.
Негiзгi қорлардың, өндiрiстiк ғимараттар мен құрылғылардың, жылжымалы составтың және көлiктегi инфрақұрылымның ескiруi мен тозуы, мұнай және газ кен орындарын, басқа да табиғи ресурстарды игеру мен өндiрудің қарқынды өсуi, көмiрсутектi шикізаттар мен олардың өңделген өнiмдерiн тасымалдау көлемiнiң артуы техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың келеңсiз рөлiнiң өсуiнiң шын мәніндегі алғышарттарын туғызып отыр.
Дүлей зiлзалалардан, авариялардан және апаттардан халықты, қоршаған ортаны және шаруашылық жүргiзушi объектiлердi қорғау және олардың зардаптарын жою мемлекеттік саясаттың басым саласы болып табылады. Мiндетiне төтенше жағдайлардан қорғау да кiретiн азаматтық қорғанысты ұйымдастыру және жүргiзу мемлекеттiң қорғаныс iс-шараларын орындау жөніндегі маңызды функцияларының бірi болып табылады.
Республикада халықты және аумақтарды дүлей зiлзалалардан, авариялар мен апаттардан және олардан туындаған төтенше жағдайлардан қорғау саласындағы мемлекеттік басқару ТЖМЖ аясында жүзеге асырылады.
ТЖМЖ Қазақстан Республикасы Конституциясының, "Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар туралы", "Азаматтық қорғаныс туралы", "Авариялық-құтқару қызметi және құтқарушылардың мәртебесi туралы", "Өрт қауiпсiздiгi туралы", "Қауiптi өндiрiстiк объектiлердегi өнеркәсiптiк қауiпсiздiк туралы" Қазақстан Республикасы заңдарының, 51007778 51007563 51006752 51006148 1997 жылғы 28 тамыздағы ("Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою мемлекеттік жүйесi туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінiң № 1298 қаулысының), сондай-ақ өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң негiзiнде iс-қимыл жасайды.
ТЖМЖ төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою, адамдардың өмiрi мен денсаулығын, материалдық және мәдени құндылықтарды қорғау; авариялар, апаттар, дүлей және экологиялық зiлзалалар, эпидемиялар, эпизоотиялар, эпифитотиялар туындаған кезде шаруашылық жүргiзу және әлеуметтiк сала объектілерінiң жұмыс тұрақтылығын арттыруға бағытталған нақты шараларды iске асыру; басқару органдары мен пункттерiнiң, байланыс және хабарлау жүйелерiнiң, күштер мен құралдардың жоғары әзiрлiгiн қамтамасыз ету; халықты төтенше жағдайдағы iс-қимылға дайындау және оқыту; халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру саласында бірыңғай мемлекеттік саясат жүргiзедi.
ТЖА ТЖМЖ-ға жалпы басшылықты, салааралық үйлестiрудi жүзеге асырады, ТЖ алдын алу және жою саласында арнайы рұқсат етiлетiн функцияларды iске асырады.
Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың iс-қимылын үйлестiрудi:
- республикалық деңгейде - Қазақстан Республикасының Tөтенше жағдайлар жөніндегі агенттiгi, Төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі ведомствоаралық мемлекеттік комиссиясы, Жарылыс iсi жөніндегі ведомствоаралық кеңес, орталық атқарушы органдардың төтенше жағдайлар жөніндегі комиссиялары;
- жергiлiктi деңгейде - өзiнiң аумақтық органдары арқылы Агенттiк, жергiлiктi атқарушы органдардың және ұйымдардың тиiстi аумақтарда орналасқан төтенше жағдайлар жөніндегі комиссиялары жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар саласындағы бірқатар халықаралық ұйымдарға кiредi, азаматтық төтенше жоспарлау саласында "бейбiтшiлiк жолындағы серiктестiк" бағдарламасының аясында НАТО-мен, ТМД елдерiнiң төтенше жағдайлар жөніндегі мамандандырылған органдарымен ынтымақтастық қарым-қатынас жасайды.
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайларға ұшырау қаупiнiң жоғары деңгейi және TЖМЖ құрылымы мен қызметіндегі орын алған кемшiлiктер оны айтарлықтай дәрежеде қайта құру және дамыту қажеттiлiгiн талап етедi. Болжау қызметтерiнiң жұмысы, ең алдымен сейсмикалық мониторинг пен қысқа мерзiмдi болжау жүйесi, сәулет-қала құрылысы саясатының нормативтiк талаптары жетілдiрудi; мемлекеттік, жұмылдыру және жергiлiктi резервтердi, елiмiздiң авариялық құтқару күштерiн және бірiншi кезекте шұғыл беру мен беру күштерін құрудың тұжырымдамалық негіздерін қайта қарауды қажет етедi.
3.1. ТЖМЖ жай-күйiн бағалау
ТЖМЖ мына негiзгi сипаттамалармен бағаланады
1) Нормативтiк құқықтық негiз.
Қазақстанның төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою саласындағы заңнамасы шын мәнiнде соңғы бірнеше жылдың iшiнде ғана қалыптаса бастады. Қазiргi уақытта ол 6 арнайы заңнан, төтенше жағдайлар жөніндегі жекелеген мәселелердi реттейтiн бірнеше заңдардан, әртүрлi иерархиялық дәрежелердегi және құқықтық реттеу салаларының жүздеген заңға тәуелдi нормативтiк құқықтық актілерінен тұрады және құқықтық негiздерiнiң заңға тәуелдi деңгейде нақтылануы сатысында.
Олар бүтiндей алғанда жалпы мемлекеттік құқықтық және экономикалық нормаларға жауап бередi. Алайда, ТЖМЖ-ң қоғамдық қатынастарын реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң бірқатары құқықтық қолдану шекарасын толық айқындамайды.
Қазiргi уақытта республикада төтенше жағдайлар ауқымы аумақтық қағидатын бойынша айқындалады және объектiлiк, жергiлiктi, аймақтық және барынша ауқымды болып бөлiнедi. Көрсетiлген төтенше жағдайды бағалау тәсiлi олардың ауқымын шынайы сипаттауға және авариялар мен табиғи апаттарға сай мән беруге, сондай-ақ олардың зардаптарын жою үшiн ?кімет резервiнен берілетiн қаражат көлемiн анықтауға мүмкіндiк бермейдi.
Еңбек қорғау, экологиялық, өнеркәсiптiк, өрт қауiпсiздiгi және басқа қызмет салалары бойынша құқықтық қатынастарды реттейтiн отандық нормативтiк техникалық базаны құру баяу жүргiзiлуде. Жаңа экономикалық қатынастарға, қазiргi заманғы техникалық және технологиялық талаптарға сай келмейтiн 2,5 мыңға жуық құжаттар (ережелер, нұсқаулар, басқарушы және реттеушi құжаттар, оның iшiнде бұрынғы КСРО-ның) қайта қарау мен қайта әзiрлеуге жатады. Осындай кемшілiктер шаруашылық субъектiлерiнiң жұмысында едәуiр қиындықтар туғызады.
Сақтандыру қызметi жетілмеген күйiнде қалуда. Ол жеке және заңды тұлғаларға, қоршаған ортаға және мемлекетке өнеркәсiптiк авариялар мен дүлей зiлзалалардың келтiрген шығынының орнын толтыруға берiлетiн кепiлдiктiң барлық, аспектiлерiн толық көлемде қамти алмайды.
Нормативтiк құқықтық базадағы кемшiлiктер мен олқылықтар ТЖМЖ-ның авариялардың, апаттардың және дүлей зiлзалалардың алдын алу және зардаптарын жою мәселелерiн реттеудегi рөлiн елеулi төмендетедi, заңнаманың артықшылығын iс жүзiнде толық көлемде пайдалануға мүмкiндiк бермейдi, соның салдарынан командалық- әкiмшілiк басқару нысаны көбiнесе тиiмдi болмайды, мұның ақыры артық материалдық және моральдық шығынға ұшыратады.
Осыған байланысты төтенше жағдайлар, азаматтық қорғаныс, өрт және өнеркәсiптiк қауiпсiздiк саласындағы және басқа да құқықтың аралас салаларындағы заңдарға талдау жасау, оларды одан әрi жетiлдiру жөніндегі нақты iс-шараларды жүзеге асыру қажет.
2) ТЖМЖ институционалдық негiзi.
ТЖМЖ-ң халықты, объектiлердi және аумақтарды қорғау жөніндегі алдына қойған мiндеттерiн ойдағыдай шешу ең алдымен төтенше жағдайлардан келуi мүмкiн зиянның алдын алу және азайту жөніндегі шараларды орындауға, қоршаған ортаның жай-күйiн бақылау мен қадағалауды, шаруашылық жүргiзу және әлеуметтiк сала объектілерінiң тұрақты жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуге бағытталған оңтайлы институционалдық негiз құрғанда ғана мүмкiн. Оның қызметiн талдау көрсеткенiндей, қолданыстағы институционалдық негiз кемелiне жетуден алыс және қайта құру мен дамытуды қажет етедi.
ТЖА жүзеге асыратын бақылау-қадағалау функцияларының аясы өте тар және бүгiнгi күннiң талабына сай келмейдi. Қазiргi уақытта Агенттiк өрт қадағалау, өнеркәсiпте қауiпсiз жұмыс жүргiзудi қадағалау және тау-кен қадағалауды ғана жүзеге асырады. Төтенше жағдай саласындағы көптеген бақылау-қадағалау функциялары республиканың әртүрлi орталық атқарушы органдарына бөлiнiп берiлген.
Бұл - еңбек қорғау және азаматтық қорғаныс туралы заңнаманың сақталуын; жер қойнауының қорғалуын; электр энергиясын өндiру, тарату, бөлу және тұтыну саласындағы қауiпсiздiктi; ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi; көлiктегi қауiпсiздiктің қамтамасыз етілуiн; кiшiгiрiм кемелердiң пайдаланылуын; суасты-техникалық жұмыстардың қауiпсiздiгiн, ормандардың өрттен қорғалуын; құрылыстың сапасын, үйлер мен құрылыстардың және гидротехникалық құрылғылардың сенiмдiлiгi мен қауiпсiздiгiн (әcipece сейсмикалық аудандарда); жұқпалы аурулар мен iндетке қарсы iс-шаралардың орындалуын бақылау мен қадағалау жөніндегі өкілеттіктерге қатысты. Бұл ведомстволық өкілеттiктердi орындау тиiстi министрлiктер мен агенттiктер үшiн көбiнесе қосымша мiндет болып табылады. Оның үстiне, орталық атқарушы органдардың бірқатары бұл жөнiнде өзiн-өзi бақылайды, бұл бақылау-қадағалау органдарының тәуелсiздiк принципiне қарама-қайшы келедi.
Халықты және аумақтарды авариялардан, апаттардан және дүлей зiлзалалардан қорғау жөніндегi шаралардың тиiмдiлігiн арттыру үшiн ТЖ алдын алудың негiзгi мәселелерi бойынша бақылау-қадағалау функцияларын Агенттiкке барынша шоғырландыру, қажет болса жаңа қадағалау органдарын құру орынды болар едi.
Экономиканың үдемелi дамуы, инвестицияның өсуi және өндiрiстiң кеңеюi нәтижесiнде жаңа маңызды проблемалар туындады.
Каспий және Арал теңiздерiнiң қайраңдарында және Қарашығанақ мұнай-газ конденсатты кен орнындағы мұнай операцияларының қарқындылығы, бұл жұмысының қауiпсiз жүргiзiлуiне пәрмендi бақылау мен қадағалаудың және аварияның келеңсiз зардаптарын жою үшiн қажеттi күш пен құралдардың болмауынан қоршаған ортаның едәуiр ластануына, Қазақстанның және шектес мемлекеттердiң флорасы мен фаунасының орны толмас шығынына және соның салдарынан республикаға iрi экологиялық айыппұл шараларын қолдануға әкеп соғуы мүмкiн. Tоғытылған ұңғымалардың саңлаулануы кезiнде мұнайдың төгiлуiнен де апаттық зардаптар болуы мүмкiн. Газлийдегi (1976 және 1984 жылдардағы) және Сахалиндегi Нефтегордағыға (1996 ж.) ұқсас техногендiк сипаттағы қатты жер сiлкiнiсiнiң туындауынан жағдай қиындауы мүмкiн.
Мұнайдың төгiлуiнен болуы ықтимал зардаптардың алдын алу және азайту мақсатында бақылау-қадағалау органдарын нығайту және бұл саладағы талаптарды қатайту, мамандандырылған теңiз авариялық-құтқару жасағын құру, аймақтағы техногендiк жер сiлкінiсi туындауының ықтималдылығын зерттеу, олардың сейсмикалық қауiптілiгi мен ауқымын бағалауды қайта қарау қажет. Сондай-ақ болжанатын апаттарды ескерiп, республиканың батыс аймағында азаматтық қорғаныс полкiн құрған жөн.
Қазiргi кезде экономиканың мұнай өндiру және құрылыс салаларында қайраңдарда мұнай өндiруге, су айдындары арқылы өтетiн мұнай-газ құбырларын және байланыс желiлерiн тартуға, сондай-ақ гидроқұрылыстар мен көпiрлер салуға байланысты суасты-техникалық жұмыстары дамытылуда.
Осындай жауапты және қауiптi жұмыстарды дайындалған кадрлары мен тиiстi сүңгуiр жабдықтары жоқ ұйымдардың және жеке адамдардың бақылаусыз жүргiзу деректерi анықталған, бұның ауыр келеңсiз зардаптарға әкеп соғуы мүмкiн.
Қазақстанның 6 млн. жуық халқы бар таулы және тау бөктеріндегі аудандары сейсмикалық қауiптi аймақтарға жатады. Жер сiлкiнiсiнiң болжамы бұл аймақтар үшiн өте маңызды болып табылады. Солай бола тұра, сейсмикалық байқау пункттерiнiң жиiлiгi біркелкi емес және жеткiлiксiз, iс жүзiнде олар республиканың шығысында жоқ, оңтүстiк аймақтарда станса жүйелерi сирек кездеседi. 56 сейсмикалық стансаның 6-уы ғана халықаралық нормаларға сәйкес. Сейсмикалық ауданға бөлу картасы қазiргi заманның талаптарына және ТМД-да қабылданған стандарттарға сай емес, аумақтың нақты сейсмикалығын көрсетпейдi. Республикадағы сейсмологиялық мекемелердiң iс-қимылы өзара да, аймаққа көршiлес мемлекеттердiң осындай ұйымдарымен де тиiстi түрде үйлестiрiлмеген.
