34-ші Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS 34)
Аралық Қаржылық Есептілігі
Осы Стандарттың мақсаты аралық қаржылық есептілігінің минимум мазмұнын айқындау жəне аралық кезеңдегі толық жəне ықшамдалған қаржылық есептілігінде тану мен бағалауға арналған қағидаттарды белгілеу болып табылады. Дер кезіндегі жəне сенімді аралық есептілік инвесторлардың, кредиторлардың жəне басқа тұлғалардың ұйымның пайданы жəне ақша қаражатының ағымдарын құру мүмкіндіктерін анықтау, оның қаржылық жай-күйі мен өтімділігін бағалау қабілетін арттырады.
1. Осы Стандарт қандай ұйымдардың аралық кезең аяқталғаннан кейін қандай жиілікпен жəне қаншалықты тездікпен аралық қаржылық есептілігін жариялауы тиіс екендігін белгілемейді. Алайда, үкіметтер, бағалы қағаздар айналысын реттейтін органдар, қор биржалары жəне бухгалтерлік ұйымдар борыштық немесе үлестік бағалы қағаздары нарықта еркін айналатын ұйымдар аралық қаржылық есептілігін жариялауды жиі талап етеді. Осы Стандарт ұйым Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкес аралық қаржылық есептілігін жариялауға мəжбүр болған немесе жариялауды шешкен жағдайда қолданады. Қаржылық есептіліктің Халықаралық Стандарттарының Комитеті[1] акциялары еркін айналатын ұйымдардың осы Стандартта ұсынылған тану, бағалау жəне ашу қағидаттарына сəйкес келетін аралық қаржылық есептілігін ұсынуын қолдайды. Атап айтқанда, акциялары еркін айналатын ұйымдардың мыналарды:
(а) аралық қаржылық есептілігінен кем дегенде олардың қаржы жылының бірінші жартысының аяғындағы жай-күйі бойынша; жəне
(b) аралық қаржылық есептілігін аралық кезең аяқталғаннан кейін 60 күннен кешіктірмей ұсынуына қолдану көрсетіледі.
2. Жылдық немесе аралық қаржылық есептілігінің Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкестігі жеке бағаланады. Ұйымның нақты қаржы жылының ішінде аралық қаржылық есептілігін бере алмау немесе осы Стандартқа сəйкес емес аралық қаржылық есептілігін беру фактісі ұйымның жылдық қаржылық есептілігінің, егер олар барлық қалғандары бойынша олардың талаптарына жауап беретін болса, онда есептіліктің Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкес еместігін білдірмейді.
3. Егер ұйымның аралық қаржылық есептілігі Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкес ұсынылса, онда ол осы Стандарттың барлық талаптарын орындауы тиіс. Осыған байланысты 19-тармақ тиісті ақпараттың мəнін ашуды қажет етеді.
4. Осы Стандартта мынадай терминдер төменде көрсетілген мəндерде пайдаланылады:
Аралық кезең - бұл ұзақтығы толық қаржы жылынан қысқа қаржылық есеп беру кезеңі.
Аралық қаржылық есептілігі- аралық кезеңдегі не қаржылық есептілігінің толық жиынтығынан (1 Қаржылық есептілігін ұсыну (2007 жылғы редакция) (IAS) сипатталғандай) не ықшамдалған қаржылық есептіліктер жиынтығынан (осы Стандартта сипатталғандай) тұратын қаржылық есептілігі.
| Аралық қаржылық есептілігінің толық жиынтығы |
5. 1 (IAS) ХҚЕС-ы қаржылық есептiлiгiнiң толық жиынтығы мыналарды қамтиды:
(а) кезеңнің соңындағы қаржылық жағдай жөніндегі есептілік;
(b) кезең ішіндегі пайда мен залалдың жиынтық табыс жөніндегі есептілігі;
(с) кезең ішіндегі үлес өзгерістері жөніндегі есептілік;
(d) кезең ішіндегі ақша қаражатының қозғалысы жөніндегі есептілік;
(e) есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын жəне басқа да түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер;
(еа) 1 ХҚЕС (IAS) анықтаған 38 және 38A тармақтарына сәйкес алдыңғы кезеңге қатысты салыстырмалы ақпарат; және
(f) ұйым есеп саясатын ретроспективті түрде қолданатын немесе өз қаржылық есептілігіндегі баптар жөнінде ретроспективті түрде қайта есеп беретін немесе ұйым өз қаржылық есептілігіндегі баптарды қайта жіктейтін ең бастапқы салыстырмалы кезеңнің басындағыдай 1 ХҚЕС (IAS) анықтаған 40A-40D тармақтарына сәйкес қаржылық жағдай жөніндегі есептілік.
Кәсіпорын осы Стандартта қолданылатын атаулардан басқа есептілікке атау беруі мүмкін. Мысалы, кәсіпорын «жиынтық табыс есептілігін» «пайда мен залалдың және басқа да жиынтық табыстың есептілігі» орнына қолдана алады.
6. Есептіліктің уақытылы тапсырылуы үшін шығындар тұрғысынан жəне бұрын берілген есептіліктегі қайталауларды болдырмау үшін, ұйым жылдық қаржылық есептілікпен салыстырғанда аралық күндердегі жай-күйі бойынша азырақ ақпарат ұсынуға мəжбүр болуы мүмкін немесе ұсынуға шешім қабылдай алады. Осы Стандарт ықшамдалған қаржылық есептіліктері жəне ішінара түсіндірме ескертулер кіретін аралық қаржылық есептілігінің ең аз мазмұнын айқындайды. Аралық қаржы есептілігі жылдық қаржылық есептіліктерінің соңғы толық жиынтығымен салыстырғанда жаңартылған ақпарат ұсынуға арналған. Тиісінше, ол жаңа қызметтің жаңа түрлеріне, оқиғалар мен жағдайларға байланыстырылады жəне есептіліктерде бұрын ұсынылған ақпаратты қайталамайды.
7. Осы Стандарт ұйымға аралық қаржылық есептілігіне ықшамдалған қаржылық есептілігінің жəне ішінара түсіндірме ескертулердің орнына қаржылық есептіліктердің толық жиынтығын (1 ХҚЕС-ында (IAS) сипатталғандай) жариялауға тыйым салмайды. Стандарт сондай-ақ ұйымның ықшамдалған қаржылық есептілігіне осы Стандартта айқындалғандай, баптар мен ішінара түсіндірме ескертулердің минимум санынан жоғары ақпарат енгізуіне тыйым салмайды. Осы Стандарттағы тану жəне бағалау жөніндегі нұсқаулар сондай-ақ аралық кезеңдегі толық қаржылық есептілігіне қолданылады жəне мұндай есептілікке осы Стандарт талап ететін (атап айтқанда, 16-тармақта көзделген ішінара ескертулерді ашу), сол сияқты басқа да Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары (IFRS) талап ететін барлық ашып көрсетулер (əсіресе) кіреді.
Аралық қаржылық есептілігінің кем дегендегі құрамдас бөліктері
8. Аралық қаржылық есептілігіне кем дегенде мынадай құрамдас бөліктер кіруі тиіс:
(а) ықшамдалған қаржылық жағдай туралы есептілік;
(b) жиынтық табыс туралы ықшамдалған есептілік, төмендегілердің біреуі ретінде ұсынылған:
(і) ықшамдалған жалғыз есептілік; немесе
(іі) ықшамдалған жеке табыс туралы есептілік жəне жиынтық табыс туралы ықшамдалған есептілік;
(с) үлестегі өзгерістер туралы ықшамдалған есептілік;
(d) ақша қаражатының қозғалысы туралы ықшамдалған есептілік; жəне
(е) ішінара түсіндірме жазбалар.
8А Егер ұйым пайда немесе шығынның компонентін 1 Қаржылық есептілігін ұсыну (2011 жылғы редакция) ХҚЕС-ының (IAS) 10А-тармағында сипатталғандай табыс туралы жеке есептілікте ұсынса, ол сол жеке есептіліктен ықшамдалған аралық ақпаратты ұсынады.
Аралық қаржылық есептілігінің нысаны жəне мазмұны
9. Егер ұйым өзінің аралық қаржы есептілігі ретінде қаржы есептіліктерінің толық жиынтығын жариялайтын болса, онда осы құжаттардың нысаны мен мазмұны қаржылық есептіліктердің толық жиынтығына қойылатын 1 ХҚЕС-ының (IAS) талаптарына сəйкес болуы тиіс.
10. Егер ұйым өзінің аралық қаржы есептілігі ретінде ықшамдалған қаржы есептіліктерінің жиынтығын жариялайтын болса, онда бұл ықшамдалған есептілікке, ең аз дегенде, осы Стандартта талап етілетін соңғы жылдық қаржы есептілігіне енгізілген тақырыптар мен аралық сомалардың əрқайсысы жəне ішінара түсіндірме ескертулер кіруі тиіс, егер қосымша баптардың немесе ескертулердің болмауы ықшамдалған аралық есептіліктің жаңылыс басуына əкелген жағдайда, олар кіргізілуі тиіс.
11. Аралық кезең ішіндегі пайдалар мен шығындар компоненттерін ұсынатын есептілікте, ұйым 33 Акцияға шаққандағы пайда ХҚЕС-тың (IAS) шегінде болғанда, ұйым сол кезең ішіндегі акцияға келетін негізгі жəне таратылған табысты ұсынуы тиіс. [2]
11А Егер ұйым пайда немесе шығынның компонентін 1 Қаржы есептілігін ұсыну (2011 жылғы редакция) ХҚЕС-ының (IAS) 10А -тармағына да сипатталғандай табыс туралы жеке есептілікте ұсынса, ол бір акцияның базалық жəне таратылған табысын сол жеке есептілікте ұсынады.
12. 1 ХҚЕС-ында (IAS) (2007 жылғы редакция) қаржы есептілігінің құрылымы бойынша нұсқаулар бар. 1 ХҚЕС-ын (IAS) қолдану жөніндегі нұсқаулықта қаржылық жағдай туралы есептілікті, жиынтық табыс туралы есептілікті жəне үлестегі өзгерістер туралы есептілікті ұсыну нысандарын көркемдеу мысалдар келтіріледі.
13. [Жойылған]
14. Егер ұйымның ең соңғы жылдық есептілігі шоғырландырылған есептілік болса, онда аралық қаржы есептілігі шоғырландырылған негізде жасалады. Бас ұйымның қаржы есептілігінің жекелеген нысандары ең соңғы жылдық қаржы есептілігіндегі шоғырландырылған есептілікпен келісілмейді немесе салыстырыла алмайды. Егер ұйымның жылдық қаржы есептілігі шоғырландырылған қаржы есептілігіне толықтыру ретінде бас ұйымның қаржы есептілігінің жекелеген нысандарын қамтыған болса, онда осы стандарт бас ұйымның қаржы есептілігінің жекелеген нысандарын ұйымның аралық қаржы есептілігіне қосуды талап етпейді жəне қосуға тыйым салмайды.
Елеулі оқиғалар мен операциялар
15. Ұйым өзінің аралық қаржылық есебіне қаржылық жағдайдағы жəне ұйымның соңғы жылдық есептілік күнінен басталған қызмет нəтижелеріндегі өзгерістерді пайымдау үшін маңызды болып табылатын оқиғалар мен операцияларға түсініктемелерді енгізуі тиіс. Сол оқиғалар мен операцияларға қатысты ашылған ақпарат ең соңғы жылдық қаржылық есептілікте ұсынылған маңызды ақпаратты толықтыруы тиіс.
15A Ұйымның аралық қаржылық есебін пайдаланушының сол ұйымның ең соңғы жылдық қаржылық есебіне қолы жетімді болуы тиіс. Сондықтан, аралық қаржылық есептіліктің ескертулерінде ең соңғы жылдық қаржылық есептілікте баяндалған қатысты түрдегі елеусіз толықтыруларды көрсетудің қажеті жоқ.
15В Төменде олар елеулі болған жағдайда ашып көрсетілуі тиіс оқиғалар мен операциялардың тізімі келтірілген: тізім толық емес.
(а) өткізудің ықтимал таза құнына дейін босалқылар құнын төмендету жəне мұндай төмендетудің қайтарылуы;
(b) қаржылық акцияларды, мүлікті, ғимараттар мен құралдардың, материалдық емес активтердің немесе өзге активтердің құнсыздануынан болған шығынды тану жəне мұндай құнсыздану шығынының қайтарылуы;
(с) қайта құру құнына кез келген қорлардың қайтарылымы;
(d) мүлік, ғимараттар мен құралдардың алынуы мен берілуі;
(e) мүлік, ғимараттар мен құралдарды сатып алу шығыны;
(f) сот қаралары;
(g) алдыңғы кезеңдер қатесін түзету;
(h) ұйымның қаржылық акцияларының əділ құнына нұқсан келтіретін іскер немесе экономикалық жағдайлардағы өзгерістер, егер сол акциялар мен міндеттемелер амортизацияланған құндағы əділ құнда қаралса;
(i) қаржы кезеңінің басы немесе аяғында қайтарылмаған несие қаржысы немесе несие келісім-шартының бұзылуы;
(j) қатысты тараптар операциялары;
(k) қаржы құралдарының əділ құнын өлшеу барысындағы əділ құн иерархиясының деңгейлері арасындағы операциялар;
(l) мақсаттағы өзгерістің нəтижесі ретіндегі қаржылық активтердің жіктелуіндегі өзгерістер немесе сол активтердің пайдаланылу мақсатындағы өзгерістер;
(m) шартты міндеттемелер мен шартты активтердегі өзгерістер.
15С Жеке ХҚЕС (IFRS) 15В тармақта келтірілген атаулардың көбі үшін ашып көрсету талаптарын қамтамасыз етеді. Оқиға немесе операция соңғы жылдық есеп беру кезеңінен бері ұйымның қаржылық жағдайы немесе əрекетіндегі өзгерістерді түсіну үшін елеулі болса, онда оның аралық қаржылық есебі оған түсініктеме беріп, соңғы есеп беру кезеңінің қаржылық есебі енгізілген маңызды ақпаратпен толықтыруы тиіс.
16. -
18. [Жойылған]
Өзге де ақпараттарды ашып көрсетулер
16А 15-15С тармақтарға сəйкес елеулі оқиғалар мен операцияларды ашып көрсетуге қосымша ұйым төмендегі ақпаратты маңызды жəне аралық қаржы есептілігінде еш жерде əлі ашылмаған болса, онда ұйым, аралық қаржы есептілігінің ескертулеріне енгізуі тиіс. Ақпарат, əдетте, қаржы жылының негізінде ұсынылуы тиіс.
(а) аралық қаржы есептілігінде соңғы жылдық қаржы есептілігінде пайдаланылған есеп саясаты жəне есептіліктеу əдістері пайдаланылғаны туралы хабарлама немесе, егер бұл саясат жəне əдістер өзгерген болса, онда бұл өзгерістің сипаты мен əсеріне сипаттама.
(b) аралық операциялардың маусымдылығы немесе циклдығы туралы түсіндірме түсініктемелер.
(с) активтерге, міндеттемелерге, капиталға, таза пайдаға ықпал ететін баптардың сипаты жəне сомасы немесе қызметінің сипатына, мөлшеріне немесе саласына орай ұйым үшін ерекше болып табылатын ақша қаражатының сипаты, мөлшері, ықпалы.
(d) ағымдағы қаржы жылының өткен аралық кезеңдерінде ұсынылған сомаларды бағалаудағы өзгерістердің немесе өткен қаржы жылдарында ұсынылған сомаларды бағалаудағы өзгерістердің сипаты жəне сомасы.
(е) борыштық жəне үлестік бағалы қағаздардың шығарылуы, қайта сатып алу жəне қайта өтеу.
(f) жай акциялар жəне басқа акциялар бойынша төленген дивиденд (жалпы көлемі немесе акцияға шаққанда).
(g) келесі сегмент ақпараты ((IFRS) 8 Операциялық бөлімдер ұйымнан өзінің жылдық қаржы есептілігінде сегменттік деректерді ашуын талап еткен жағдайда ғана ұйымның аралық қаржы есептілігінде сегменттік ақпаратты ашу талап етіледі):
(i) сыртқы тұтынушыдан түсім, егер ол қазіргі кездегі бас иеленушімен қаралған пайда немесе шығын сегементін бағалауда немесе басқа жағдайда қазіргі кездегі бас иеленушіге тұрақты түрде қамтамасыз ету қосылған болса.
(ii) сегментаралық түсімдер, егер ол қазіргі кездегі бас иеленушімен қаралған пайда немесе шығын сегементін бағалауда немесе басқа жағдайда қазіргі кездегі бас иеленушіге тұрақты түрде қамтамасыз ету қосылған болса.
(iii) кiрiс немесе залал сегментін бағалау.
(iv) егер осындай сомалар шешім қабылдаушы тұлғаға хабарланса, жариялануға тұрарлық соңғы жылдық қаржы есептілігінде ашып көрсетілінген сомадан материалдық өзгеріс бар жалпы активтер мен міндеттемелер.
(v) сегментацияның негізінде немесе кiрiс немесе шығынды бағалау негізінде соңғы жылдық қаржы есептілігінен айырмашылықты бейнелеу.
(vi) ұйымның кіріс немесе шығыннан салық төлеу (кiрiске салынатын салық) жəне тоқтатылған операциялардан бұрын кiрiс немесе шығынды сегменттік бағалауы жалпы ашып көрсетілуі тиіс мұқият тексеруі. Алайда, егер ұйым салық төлеу (кiрiске салынатын салық) сияқты сегменттік ашып көрсетілу бабын орнатса, ұйым сол баптардан кейінгі кiрiс жəне шығынға кiрiс жəне шығын жалпы сегменттік бағалауды салыстырып тексеруі мүмкін. Материалдарды салыстырып тексеру баптары мұқият тексеруде жеке анықталуы жəне сипатталуы тиіс.
(h) аралық кезеңнің қаржы есептілігінде көрсетілмеген, аралық кезеңінен кейін болған оқиғалар.
(і) ұйымдарды біріктіруді, еншілес ұйымдарды басқаруға ие болу жəне басқарудан айрылу мен ұзақ мерзімді инвестицияларды сатып алуды, сатуды, қайта құрылымданған жəне тоқтатылған қызметті қоса, аралық кезең ішінде ұйымның құрамындағы өзгерістердің əсері. Ұйымдарды біріктіру мəселесі бойынша, ұйым 3 Бизнес бірлестіктері (IFRS) ХҚЕС-ында қамтылған ақпаратты ашуға міндетті.
(j) Қаржы құралдары үшін әділ құн туралы ақпаратты ашып көрсету 13 ХҚЕС Әділ құнды есептеу 91-93(h), 94-96, 98 және 99 тармақтары және 7 ХҚЕС Қаржы құралдары:ашып көрсету 25, 26 және 28-30 тармақтары талап етеді.
(k) 10 ХҚЕС Шоғырландырылған Қаржы Есептіліктері анықтағандай, инвестициялық ұйым болып жарияланған немесе инвестициялық қызметін тоқтатқан кәсіпорындар үшін 12 ХҚЕС Басқа кәсіпорындардағы қатысулар туралы ақпараттарды ашып көрсетудің 9B тармағы.
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкестігі туралы ақпаратты ашу
19. Егер ұйымның аралық қаржы есептілігі осы Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартына сəйкес жасалынса, онда бұл факт ашылуы тиіс. Аралық қаржы есептілігі əрбір қолданылатын ХҚЕС (IFRS) жөніндегі тұрақты комитет берген əрбір қолданылатын түсіндірменің барлық талаптарын орындамаса ғана, ол Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына сəйкес деп сипатталмауы тиіс.
Аралық қаржы есептілігін ұсыну талап етілетін кезеңдер
20. Аралық қаржы есептілігіне төмендегі кезеңдер үшін мынадай аралық қаржылық есептіліктер (ықшамдалған немесе толық) кіруі тиіс:
(а) ағымдағы аралық кезеңнің аяғындағы жағдай бойынша бухгалтерлік қаржылық жағдай туралы есеп жəне тікелей алдағы қаржы жылының аяғындағы жағдай бойынша салыстырмалы бухгалтерлік қаржылық жағдай туралы есептілік;
(b) тікелей алдыңғы қаржы жылының салыстырылатын аралық кезеңдеріндегі (ағымдағы жəне осы күн қарсаңындағы жыл үшін) жиынтық табыс туралы есептіліктермен салыстырылған ағымдағы аралық кезеңдегі жəне өспелі қорытындымен ағымдағы қаржы жылындағы жиынтық табыс туралы есептіліктер. 1 ХҚЕС-ында (IAS) (2007 жылғы редакция) рұқсат етілгендей, аралық есептілік əрбір кезең үшін жиынтық табыс туралы жалғыз есептілікті немесе пайда немесе шығынның компоненттерін көрсететін (жеке табыс туралы есеп) есептілікті жəне пайда немесе шығыннан басталатын жəне басқа жиынтық табыстың компоненттерін көрсететін екінші есептілікті (жиынтық табыс туралы есеп) ұсынуы мүмкін.
(с) тікелей алдыңғы қаржы жылының салыстырылатын кезеңіндегі есеппен салыстырғандағы ағымдағы қаржы жылындағы өспелі қорытындымен үлестегі өзгерістерді көрсететін есептілік; жəне
(d) тікелей алдыңғы қаржы жылының салыстырылатын кезеңіндегі есеппен салыстырғанда ағымдағы қаржы жылы үшін жалпы қорытындымен ақша қаражатының қозғалысы туралы есептілік.
21. Шаруашылық қызметі анық маусымдық сипаттағы ұйым үшін аралық есептілік күнімен аяқталатын он екі ай үшін қаржылық ақпарат жəне өткен он екі ай үшін салыстырмалы ақпарат пайдалы болуы мүмкін. Тиісінше, шаруашылық қызметі анық маусымдық сипаттағы ұйымдардың алдыңғы тармақта талап етілетін ақпаратқа толықтыру ретінде осындай ақпарат ұсыну мүмкіндігін қарауы қуатталады.
22. А қосымшасы ұйымнан жарты жылдық жəне тоқсандық есептіліктер беруі талап етілетін кезеңдерді көрсетеді.
Маңыздылығы
23. Аралық қаржы есептілігінің мақсаты үшін бапты қалай тану, бағалау, жіктеу немесе ашу туралы шешімдер қабылдау кезінде маңыздылық аралық кезеңдегі қаржы деректеріне қатысты бағалануы тиіс. Маңыздылықты бағалау кезінде аралық өлшемдердің жылдық қаржы деректерінің өлшемдеріне қарағанда баға көрсеткіштеріне көбірек сүйене алатындығын мойындаған жөн.
24. 1 Қаржы есептілігін ұсыну ХҚЕС-ы (IAS) жəне 8 Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларындағы болатын өзгерістер жəне қателер ХҚЕС-ы (IAS), егер баптың болмауы немесе дұрыс ұсынылмауы қаржы есептілігін пайдаланушылардың тиісті экономикалық шешімдеріне ықпал ете алатын болса, онда оны маңызды деп айқындайды. 1 ХҚЕС-ы (IAS) (мысалы), тоқтатылған қызметті қоса алғанда, маңызды баптарды жекелей ашуды талап етеді, ал 8 ХҚЕС-ы (IAS) есептіліктік бухгалтерлік бағалардағы өзгерістерді, есеп саясатындағы қателер мен өзгерістерді ашуды талап етеді. Бұл екі Стандартта маңыздылыққа қатысты сандық бағдарлар болмайды.
25. Маңыздылықты бағалау кезінде əрқашан негіздеме қажет болатындықтан, аралық сандарды түсінуді жеңілдетеді деген дəлелмен тану жəне ашу туралы шешімді тек қана аралық кезеңдегі деректердің негізінде қабылдауды көздейді. Осылайша, мысалы, ерекше баптар, есеп саясатындағы немесе бағалаулардағы өзгерістер жəне қателер ашпау жағдайында туындауы мүмкін жаңылыстарды болдырмас үшін аралық кезеңдегі деректерге қатысты маңыздылық негізінде танылады жəне ашылады. Аралық кезең ішіндегі қаржылық жағдайды жəне ұйымның қызмет нəтижелерін пайымдау үшін маңызы бар ақпараттың барлығын аралық қаржы есептілігіне қосуды қамтамасыз ету басым мақсат болып табылады.
| Жылдық қаржы есептілігінде ақпаратты ашып көрсету |
26. Егер аралық есептілікте ұсынылған соманы бағалау қаржы жылының қорытынды аралық кезеңі ішінде елеулі өзгеретін болса, онда бірақ осы қорытынды аралық кезеңі ішіндегі қаржы есептілігінің жекелеген нысаны жарияланбайтын болса, онда бағалаудағы осы өзгерістің сипаты жəне сомасы осы қаржы жылындағы жылдық қаржы есептілігінің ескертулерінде ашылуы тиіс.
27. 8 ХҚЕС-ы (IAS) не ағымдағы кезеңде елеулі ықпал ететін, не, күткеніміздей, келесі кезеңдерде елеулі ықпал ететін бағалаудағы өзгеріс сомасының сипатын ашуды (егер бұл мүмкін болса) талап етеді. Осы Стандарттың 16А (d)-тармағы аралық қаржы есептілігінде осындай ашуларды талап етеді. Мысалдарға осы қаржы жылының бұрынырақтағы аралық кезеңінде есептілікте ұсынылған қорларды есептіліктен шығаруға, қайта құрылымдауға немесе құнсызданудан болған шығындарға жататын қорытынды аралық кезеңдегі бағалаудағы өзгерістер кіреді. Алдыңғы тармақта талап етілген ақпаратты ашу 8 ХҚЕС-ының (IAS) талаптарына сəйкес келеді жəне тек бағалаудағы өзгеріске ғана қатысты қолдану саласын ықшамдауға арналған. Ұйымнан жылдық қаржы есептілігіне аралық кезеңнің қосымша қаржылық ақпаратын қосу талап етілмейді.
Есеп саясатының жылдық саясаттың бір бөлігі ретіндегі элементтері
28. Ұйым аралық қаржы есептілігінде келесі жылдық қаржы есептілігінде көрсетілуі тиіс соңғы жылдық қаржы есептілігі жасалған күннен кейін болған есеп саясатындағы өзгерістерді қоспағанда, жылдық қаржы есептілігіндегі есеп саясатын қолдануы тиіс. Алайда, ұйым есептілігінің кезеңділігі (жылдық, жартыжылдық немесе тоқсандық) оның жылдық нəтижелерін бағалауға ықпал етпеуі тиіс. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін бағалаулар аралық есептілікті жасау кезінде жыл басынан бастап белгіленген күнге дейін өткен кезең негізінде жасалуы тиіс.
29. Ұйымның өзінің аралық қаржы есептілігінде жылдық қаржы есептілігіндегі есеп саясатын қолдануды талап етуі аралық кезеңнің бағалаулары əрбір аралық кезеңнің жеке тəуелсіз есептіліктік кезеңі тəрізді болып табылатындай болжам туғызуы мүмкін. Қалай болғанда да, ұйымның есептілікті ұсыну жиілігі жылдық нəтижелердің бағаларына ықпал етпеуі тиіс, 28-тармақ аралық кезеңнің қаржы жылының бір бөлігі болып табылатындығын растайды. Жыл басынан бастап есеп жасалған күнге дейінгі бағалаулар ағымдағы қаржы жылының алдыңғы аралық кезеңдерінде ұсынылған сомаларды бағалаудағы өзгерістерге əкелуі мүмкін, бірақ, аралық кезеңдерге арналған активтерді, міндеттемелерді, кірістер мен шығыстарды тануға арналған қағидаттар жылдық қаржы есептілігіндегі қағидаттар сияқты.
30. Түсіндіру үшін:
(а) аралық кезеңдегі қорларды ішінара есептіліктен шығарулардан, қайта құрылымдаудан немесе құнсызданудан болған шығындарды тану жəне бағалау қағидаттары, ұйым тек жылдық қаржы есептілігін жасаған жағдайда ғана қолданатын қағидаттар секілді болады. Алайда, егер осындай баптар бір аралық кезеңде танылатын жəне бағаланатын болса, ал бағалау сол қаржы жылының кейінгі аралық кезеңінде өзгеретін болса, онда бастапқы бағасы келесі аралық кезеңде не шығынның қосымша сомасын қосу не бұрын танылған соманы қалпына келтіру арқылы өзгереді;
(b) аралық кезеңнің аяғында активті айқындауға жауап бермейтін шығындар активтің анықтамасын қанағаттандыратын-қанағаттандырмайтыны туралы болашақ ақпаратты алу сəтіне дейін де, қаржы жылының ішіндегі аралық кезеңдер бойында пайданы тең етіп бөлу үшін де бухгалтерлік қаржылық жағдай туралы есептілікте көшірілмейді; жəне
(с) пайдаға салық төлеу бойынша шығыстар əрбір аралық кезеңде бүкіл қаржы жылы үшін күтулі пайдаға салынатын салықтың орташа алынған жылдық ставкасының ең жақсы деген бағалауы негізінде танылады. Бір аралық кезеңдегі пайдаға салынатын салық төлеу бойынша есептелген шығыстардың сомалары, егер пайдаға салынатын жылдық салық мөлшерлемесінің есептіліктік бағасы өзгеретін болса, онда сол қаржы жылының кейінгі аралық кезеңінде түзетіледі.
31. «Қаржы есептілігін əзірлеу жəне ұсыну концепциясына»1(əрі қарай концепция)[3] сəйкес тану дегеніміз - бұл «элементті айқындамасына жауап беретін жəне тануға арналған талаптарды қанағатандыратын баптарды бухгалтерлік қаржылық жағдай туралы есепке немесе пайдалар мен шығындар туралы есепке қосу процесі». Активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстар айқындамаларының жылдық есептілік секілді, аралық қаржы есептілігінің күнін тану үшін іргелі мəні бар.
32. Активтерге аралық күндерде жəне қаржы жылының аяғында ұйымның болашақ экономикалық пайдаларының бірдей тексерістері қолданылады. Қаржы жылының аяғында өзінің сипаты бойынша активтер ретінде жіктелінбейтін шығындар аралық күндерде де жіктелмейтін болады. Аралық есептілік күніндегі міндеттеме тура осылай, жылдық есептілікті жасау күнгі болатын осы күнгі нақты міндеттемені білдіруі тиіс.
