Қазақстан Республикасының Орман кодексі
(2003 ж. 8 шілде № 477-ІІ)
(2007.12.01. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)
Осы редакция 2008 жылғы 10 желтоқсандағы енгізілген өзгерістеріне дейін қолданылды
1-бөлім. Жалпы ережелер (1-10 баптар)
1-тарау. Негізгі ережелер (1-4 баптар)
2-тарау. Орман құқығы қатынастарының объектілері (5-10 баптар)
мен субъектілері
2-бөлім. Орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды (11-21 баптар)
молықтыру мен орман өсіру саласындағы мемлекеттік
басқару және бақылау
3-тарау. Орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, (11-18 баптар)
ормандарды молықтыру мен орман
өсіру саласындағы мемлекеттік басқару
4-тарау. Орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды (19-21 баптар)
молықтыру мен орман өсіру саласындағы
мемлекеттік бақылау
3-бөлім. Орман иелену және орман пайдалану құқығы (22-42 баптар)
5-тарау. Орман иелену құқығы (22-28 баптар)
6-тарау. Орман пайдалану құқығы (29-42 баптар)
4-бөлім. Орман шаруашылығын ұйымдастыру (43-54 баптар)
7-тарау. Орман шаруашылығын ұйымдастыру негіздері (43-54 баптар)
5-бөлім. Орман орналастыру, орман қорының (55-61 баптар)
мемлекеттік есебі, мемлекеттік орман
кадастры және мемлекеттік орман мониторингі
8-тарау. Орман орналастыру (55-58 баптар)
9-тарау. Орман қорының мемлекеттік есебі, (59-61 баптар)
мемлекеттік орман кадастры және
мемлекеттік орман мониторингі
6-бөлім. Ормандарды күзету, қорғау, молықтыру мен (62-87 баптар)
орман өсіру, орман тұқым шаруашылығы
10-тарау. Орман қорын күзету мен қорғау (62-68 баптар)
11-тарау. Қазақстан Республикасының (69-70 баптар)
мемлекеттік орман күзеті
12-тарау. Ормандарды молықтыру мен орман өсіру (71-75 баптар)
13-тарау. Орман тұқым шаруашылығы (76-80 баптар)
14-тарау. Мемлекеттік орман қоры учаскелерін (81-87 баптар)
күзету, қорғау, пайдалану, жердің кейбір
санаттарында ормандарды молықтыру
мен орман өсіру ерекшеліктері
7-бөлім. Орман қорын пайдалану (88-103 баптар)
15-тарау. Орман пайдалану түрлері және орман (88-89 баптар)
пайдалану жөніндегі қызметті лицензиялау
16-тарау. Орман пайдалануды жүзеге асыру (90-103 баптар)
8-бөлім. Орман қорын күзетудің, қорғаудың, (104-112 баптар)
пайдаланудың, ормандарды молықтыру мен
орман өсірудің экономикалық тетігі
17-тарау. Орман қорын күзетудің, қорғаудың, пайдаланудың, (104-108 баптар)
ормандарды молықтыру мен орман өсірудің экономикалық
принциптері мен әдістері. Мемлекеттік орман қорын
пайдалану төлемақысы
18-тарау. Орман шаруашылығын қаржыландыру (109-112 баптар)
9-бөлім. Қазақстан Республикасының орман (113-118 баптар)
заңдары саласындағы заң бұзушылықтар
19-тарау. Қазақстан Республикасының орман (113-116 баптар)
заңдары саласындағы заң бұзушылықтар
20-тарау. Қорытынды ережелер (117-118 баптар)
1-бөлім. Жалпы ережелер
1-тарау. Негізгі ережелер
1-бап. Қазақстан Республикасының орман заңдары
1. Қазақстан Республикасының орман заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Өсiмдiктер (ормандардан басқа) мен жануарлар дүниесiн, су объектiлерiн, жер қойнауын, жердi, атмосфералық ауаны, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану мен қорғау саласындағы құқықтық қатынастар Қазақстан Республикасының арнайы заңдарымен реттеледi.
3. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Кодекстегіден өзгеше ережелер белгіленсе, халықаралық шарттың ережелері қолданылады.
2-бап. Осы Кодекспен реттелетін қатынастар
1. Осы Кодекс орман қорын иелену, пайдалану, оған билiк ету жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейдi, сондай-ақ орман қорын күзетудiң, қорғаудың, молықтырудың, оның экологиялық және ресурстық әлеуетiн көтерудiң, оны ұтымды пайдаланудың құқықтық негiздерiн белгiлейдi.
2. Орман құқығы қатынастарын реттеу орман биосфераның ғаламдық экологиялық, әлеуметтiк және экономикалық мәнi бар аса маңызды компоненттерiнiң бiрi болып табылатыны негiзге алына отырып жүзеге асырылады.
3-бап. Қазақстан Республикасы орман заңдарының принциптерi
Қазақстан Республикасының орман заңдары:
1) ормандардың климатты реттейтiн, орта түзетiн, егiс-топырақ қорғау, су сақтау және санитарлық-гигиеналық функцияларды орындайтын жалпымемлекеттік мәнiн мойындау;
2) ормандарды тұрақты дамыту (Қазақстан Республикасының орманды аумақтарын тұрақты ұлғайту);
2006.07.07. № 176-III ҚР Заңымен 3) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара)
3) ормандардың, мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң, мәдени және табиғи мұраның биологиялық әралуандығын сақтау;
4) ормандарды көп мақсатқа пайдалану;
5) орман ресурстарын ұтымды, үздiксiз, сарқылмайтындай етiп пайдалану;
6) орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсiру саласындағы мемлекеттік реттеу мен бақылау;
7) басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесу мен алынған сүректi қайта өңдеудi жүзеге асыру функцияларынан орман пайдалануды реттеу функцияларының ара жiгiн ажырату;
8) Қазақстан Республикасының орман заңдарын бұзудан келтiрiлген залалдың орнын толтыру;
9) орман ресурстарын ақылы пайдалану;
10) орман қорының жай-күйi туралы ақпараттың қол жетiмдiлiгi;
11) халықтың және қоғамдық бiрлестiктердiң орман қорын күзетуге және қорғауға қатысу принциптерiне негiзделедi.
4-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Кодексте мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) агроорман-мелиорациялық екпе - ауыл шаруашылығы үшiн қолайсыз табиғи факторлардың әсерiн азайтуға мүмкiндiк беретiн қорғаныштық орман екпесi;
2) артықшылығы бар ағаштар клондарының мұрағаты - артықшылығы бар ағаштардың гендiк қорын сақтау және олардың тұқым қуалау қасиеттерiн зерттеу мақсатында артықшылығы бар ағаштардың өсiмтал тұқымдарын пайдалану арқылы өсiрiлген екпелер;
3) биологиялық әралуандық - белгiлi бiр аумаққа тән өсiмдiктер мен жануарлар организмдерiнiң жиынтығы;
4) биоқауымдастық - белгiлi бiр, салыстырмалы түрде бiртектi жер учаскесiн немесе су айдыны учаскесiн мекендейтiн және өзара қарым-қатынастағы өсiмдiктердiң, жануарлар мен микроорганизмдердiң жиынтығы;
5) орман аурулары - қоршаған ортаның қолайсыз факторларынан немесе ауру өсiмдiктерден сау өсiмдiктерге берiлетiн организмдерден туындайтын және өсiмдiктер құрылысының өзгеруiне немесе олардың құрып кетуiне әкеп соқтыратын патологиялық процестер;
6) кеспеағаш аймағынан тыс қоқыс - ағаштың (дiндердiң және бұтақтардың) кеспеағаш аймағынан тыс жерде жатқан және өнеркәсiптiк мақсаттарда дайындалмайтын табиғи құлап, үзiлiп түсуi;
7) орманды қайта жаңғырту - сүрекдiңдер арасында, сондай-ақ ағашы кесiлген, өрт шалған және бұрын орман болған басқа да алаңдарда орманның жаңа түптерiнiң пайда болуының табиғи процесi;
8) кесу жасы - сүрекдiңдердiң толыса бастаған санатынан толысқан санатына өтуден басталатын және басты пайдалану мақсатында кесуге болатын жасы;
9) орманды молықтыру - орман ағаштарын отырғызуға немесе орманды күтiп-баптау және оны сауықтыру жөніндегі шараларды қоса алғанда, бұрынғы орманды алқаптарды табиғи түрде қайта жаңғыртуға ықпал ететiн шаралар жүргiзу;
10) орман зиянкестерi - орман екпелерiн зақымдайтын организмдер;
11) қосалқы сүрек ресурстары (материалдары) (бұдан әрi - қосалқы
сүрек ресурстары) - ағаштар мен бұталардың қабықтары, бұтақтары, томарлары, тамырлары, жапырақтары, бүршiктерi;
12) ағашы кесiлген жер - екпе ағашы кесiп алынған, ал орманның жаңа түптерi әлi көтерiле қоймаған орман алқабы;
13) өртең - екпе ағашын өрт жойып жiберген, ал жаңа түптерi әлi көтерiле қоймаған орман алқабы;
14) гендiк қор - дарақтардың бiр тобы гендерiнiң (популяциялардың, популяциялар тобының немесе түрлердiң) олардың белгiлi бiр кездесу жиiлiгiмен сипатталатын шектегi жиынтығы;
15) географиялық дақылдар - жаңа жағдайда сынақтан өткізу мақсатымен бiрнеше экотиптердiң (климатиптердiң) неғұрлым сипатты популяцияларының тұқымдық ұрығынан арнаулы әдiстер бойынша өсiрiлетiн тәжiрибелiк дақылдар;
16) қала ормандары және орманды саябақтар - қалалық елдi мекен шекарасы шегiнде орналасқан және мемлекеттік орман қорының құрамына кiретiн сауықтыру және рекреациялық мақсаттағы ормандар;
17) мемлекеттік орман орналастыру ұйымы - қызметi орман ресурстарын есепке алуды, орман қорын аумақтық орналастыруды, мемлекеттік орман мониторингiн, орман шаруашылығын жүргiзу iсiн жоспарлауды және орман пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталатын орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi органның қарауында болатын ұйым;
18) орман шаруашылығы мемлекеттік мекемесi - мемлекеттік орман қорын күзету мен қорғау, ормандарды молықтыру мен орман өсiру, орман пайдалануды реттеу жөніндегі шараларды жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен құрылған мекеме;
19) сүрекдiңдер - орман екпелерiнiң негiзгi бөлiгi болып табылатын ағаштар жиынтығы;
20) шайыр - қылқан жапырақты ағаштар зақымданған кезде бөлiнетiн қоймалжың зат;
21) орманды қорғау - орманды зиянкестерден, аурулардан, антропогендiк және табиғи сипаттағы қолайсыз факторлар әсерiнен қорғау жөніндегі, жер үстiнде және авиациялық әдiстермен жүзеге асырылатын iс-шаралар жиынтығы;
22) орман қорын түгендеу - орман қорының жекелеген учаскелерiнiң сандық және сапалық көрсеткiштерiн сипаттау, картаға түсiру және анықтау жөніндегі жұмыстар кешенi;
23) мемлекеттік орман қорының санаты - мемлекеттік орман қорының Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бөлiнген, ерекше қорғалатын, су сақтау, санитарлық-гигиеналық, рекреациялық, ғылыми немесе өзге де арнайы мақсаттағы, аумағында орман шаруашылығын жүргiзу мен орман пайдаланудың ерекше режимi белгiленген бiр бөлiгi;
24) орман - ағаш пен бұта өсiмдiктерiнiң және жанды табиғаттың басқа да компоненттерiнiң жиынтығы негiзiнде белгiлi бiр аумақта қалыптасқан, қоршаған ортамен өзара байланыстағы және маңызды экологиялық, экономикалық және әлеуметтiк мәнi бар табиғи кешен;
25) орманды өңiр - қайсыбiр аумақта орман өсуiнiң жердiң жалпы алаңына орман өскен жердiң қатысы арқылы анықталып, процентпен белгiленетiн дәрежесi;
2006.07.07. № 176-III ҚР Заңымен 26) тармақша өзгертілді (бұр. ред. қара)
26) орманшылық - орман иеленушінің өз шекарасында орналасқан, орман шаруашылығы iс-шараларын жоспарлау мен орындауға, орман пайдалану көлемiн есептеуге арналған құрылымдық бөлiмшесi;
27) орман тұқым шаруашылығы - тұқым қуалаушылық қасиеттерi құнды және себу сапасы жоғары тұқым алуға бағытталған орман тұқымдарын дайындау, өңдеу, сақтау және пайдалану, олардың сапасы мен шығу тегiне бақылау жасау жөніндегі iс-шаралар кешенi;
28) орман шаруашылығы - орман қорын күзету мен қорғау, ормандарды молықтыру мен орман өсiру, орман пайдалануды реттеу және оның жүзеге асырылуын бақылау жөніндегі iс-шараларды қоса, орман қорын зерттеу және оның есебiн жүргiзу жөніндегі қызметтi жүзеге асыратын экономика саласы;
29) орман шеберiнiң учаскесi - орманшылық аумағының құрамында екi және одан да көп орман қарау аймағы бар бiр орман шеберiне бекітілген және орман шаруашылығы iс-шараларын орындауға арналған бiр бөлiгi;
30) орман қарау аймағы - орманшылық аумағын күзету үшiн бiр орманшыға бекітілiп берiлетiн, осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актілерінде белгiленген тәртiппен айқындалатын бiр бөлiгi;
31) орман питомнигi - орман қоры аумағының ағаш және бұта тұқымдас екпе материалдарды өсiруге арналған учаскесi;
32) орманның гендiк резерваты - өсiмдiктер түрi, түр тармағы популяцияларының гендiк-селекциялық тұрғыдан құнды бөлiгi бар орман учаскесi;
33) орман ағаштары - орманның сүрiктi ағаш және бұта тұқымдастарынан қолдан отырғызылған екпелер;
34) орман иеленушiлер - мемлекеттік орман қоры учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен берiлген мемлекеттік ұйымдар, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес жекеше орман қоры учаскесi меншiгiнде болатын жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалар;
35) орман иелену - орман шаруашылығын жүргiзу мен орман пайдалану, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жұмыс iстеуi үшiн мемлекеттік орман иеленушiлерге Қазақстан Республикасының Үкіметі беретiн мемлекеттік орман қоры учаскелерiн иелену мен пайдалану құқығы, сондай-ақ жекеше орман иеленушiлерге осы Кодексте белгiленген тәртiппен берiлетiн жекеше орман қорын иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығы;
36) орман пайдалану - орман ресурстары мен орманның пайдалы қасиеттерiн пайдалану жөніндегі заңдық және экономикалық жағынан регламенттелген қызмет;
37) орман пайдаланушы - осы Кодексте белгiленген тәртiппен уақытша орман пайдалану құқығы берiлген жеке немесе заңды тұлға;
38) кеспеағаш аймағы - ағаш кесудiң барлық түрлерi үшiн бөлiнген немесе ағаштары кесiлу сатысындағы орман учаскесi;
39) орман өсiру - бұрын орман болмаған аумақтарда ағаш екпелерiн қолдан отырғызу және өсiру;
40) орман шаруашылығы iс-шаралары - орман орналастыру материалдары негiзiнде жүргiзiлетiн орман қорын күзету, қорғау, ормандарды молықтыру мен орман өсiру, орман пайдалануды реттеу жөніндегі кешендi ұйымдастырушылық және техникалық iс-шаралар;
41) кемiстiгi бар екпе - орман өсiрудiң белгiлi бiр жағдайында өнiмдiлiгi төмен және сапасы нашар екпе;
42) кесiлмеген ағаш - кесуге арналған, бiрақ ағаш кесу билетiнде көзделген мерзiмде кесiлмеген орман ағаштары немесе учаскелерi;
43) орманның жинақталмаған ағаштары - жасанды жолмен өсiрiлген (себiлген немесе отырғызылған), бiрақ орманды алқаптарға көшiрiлмеген ағаштар;
44) қалыпты екпе - өнiмдiлiгi жоғары және орташа, орман өсiрудiң белгiлi бiр жағдайында сапасы жақсы және орташа екпе;
45) ормандану - ағаш өспеген алқаптарда орманды қолдан өсiрiп шығару немесе орманның табиғи түрде өсiп шығуы;
46) аса бағалы орман алаптары - тұқымдық құрамы бойынша сирек кездесетiн және эндемиктiк тұқымдар бар бiрегей орман; өнiмдiлiгi мен гендiк сапасы бойынша бiрегей орман; күрделi табиғи жағдайларда маңызды қорғаныштық функцияларын орындайтын орман;
47) орманның аса қауiптi зиянкестерi - жаппай көбейiп, таралатын, сөйтiп ормандарға зияндылықтың экономикалық шегiнен асып кететiн залал келтiретiн зиянкес организмдер;
48) кеспеағаш аймағын бөлу - шекараны нақтылы және кеспеағаштарды мөлшерлей отырып айқындау, кесуге жатқызылған ағаштарға белгi соғу, кеспеағаш алқабында есепке алынған сүректердi заттай және ақшалай бағалау жөніндегі iс-шаралар;
49) ормандарды күзету - орман өртiнiң алдын алу және орман өртiне, ағаштың заңсыз кесiлуiне және Қазақстан Республикасының орман заңдарын басқа да бұзушылықтарға қарсы күрес жөніндегі iс-шаралар жиынтығы;
50) арнайы мақсаттағы плантациялық екпелер - өнеркәсiптiк, энергетикалық, тағамдық және өзге де мақсаттар үшiн қолдан өсiрiлетiн екпелер;
51) артықшылығы бар ағаш - өзiмен бiр жастағы және бiрдей фенологиялық нысандағы, дәл сондай орман өсiру жағдайында өзiмен қатар айналасында өсiп тұрған ағаштардан бiр немесе бiрнеше шаруашылық-құндылық белгiлерi және қасиеттерi жағынан айтарлықтай асып түсетiн ағаш;
52) артықшылығы бар екпе - орман өсiрудiң белгiлi бiр жағдайында өнiмдiлiгi жоғары және тұрақты екпе;
53) өскiн - орман арасындағы немесе ағашы кесiлген жерде қалған, көтерiлiп өсуге немесе аналық сүрекдiңдердi алмастыруға жарамды сүрек ағаштардың жас түптерi;
54) сөл алу - ағаштардың дiңдерiнен шайыр, шырын алу үшiн оларды көктеп-өсу кезеңiнде қолдан зақымдау;
55) ормандағы өрт қаупi мол маусым - климат және ауа райы факторларын негiзге алып орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттік орган, облыстық атқарушы орган айқындайтын, орман өртi шығу қаупi болуы мүмкiн күнтiзбелiк жылдың бiр бөлiгi;
56) орман қорын пайдалану - жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген орман пайдалану, сондай-ақ орман қоры аумағындағы жердi, суды және кең таралған пайдалы қазбаларды шаруашылық және өзге де мақсаттарда пайдалану құқығы;
57) тұрақты орман тұқым базасы - тұқым қуалаушылық қасиетi құнды және себу сапасы жоғары тұқым алу үшiн Қазақстан Республикасының орман заңдарында белгiленген тәртiппен мемлекеттік орман қорында аумағы жағынан бөлiнген, селекциялық-тұқым шаруашылығы мақсатындағы объектiлер жиынтығы; 58) алаңқай жерлер - ағашы жоқ, бiрақ орман өсiмдiктерiнiң қалдықтары сақталған орман алаңы;
2006.31.01. № 125-III ҚР Заңымен 57-1) тармақшамен толықтырылды
57-1) орман қорын күзету, қорғау, оларды пайдалану, ормандарды молықтыру және орман өсіру саласындағы тексеру (бұдан әрі - тексеру) - орман қорын күзету, қорғау, оны пайдалану, ормандарды молықтыру және орман өсіру саласында мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын уәкілетті органның және оның аумақтық органдары лауазымды адамдарының, орман иеленушілердің, орман пайдаланушылардың және өзге де шаруашылық жүргізуші субъектілердің Қазақстан Республикасының орман қорын күзету, қорғау, оны пайдалану, ормандарды молықтыру және орман өсіру саласындағы заңнамасының талаптарын сақтауын айқындау мақсатында жасайтын іс-әрекеті;
59) орман соқпағы - орман шаршыларының шекараларын белгiлеу немесе өзге мақсаттар үшiн ағаш және бұта өсiмдiктерiнен тазартылып жасалған белдеу;
60) тексеру кезеңi - орман шаруашылығын жүргiзу үшiн орман орналастыру жобасы немесе ерекше қорғалатын табиғи аумақты басқару жоспары әзiрленетiн мерзiм;
61) селдiреу - жуандығы 0,1 - 0,2 мөлшеріндегі жасы бiрiншi және екiншi сыныптағы шыбықтарды қоспағанда, өзi өсiп шыққан сүрекдiңдер;
62) басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесу - сүрек дайындау үшiн толысқан және қураған сүрекдiңдердi кесу;
63) аралық мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесу - орманды күтiп-баптау мақсатында ағаш кесу, iрiктеп санитарлық мақсатта ағаш кесу, құндылығы төмен орман екпе ағаштарын, сондай-ақ қорғаныштық, су сақтау және басқа да қасиеттерiнен айырылған екпе ағаштарды қайта жаңғыртуға байланысты кесу, жекелеген талшыбықтарды кесу;
64) орманды күтiп-баптау мақсатында ағаш кесу - жоғары өнiмдi және төзiмдi екпелердi қалыптастыру мақсатында екпелердiң арасынан өспей қалған немесе ағаштардың басты тұқымдарының өсуiне кедергi келтiретiн ағаштарды жою жолымен жүзеге асырылатын орманды мерзiмдiк күтiп-баптау;
65) санитарлық мақсатта ағаш кесу - орманның санитарлық жай-күйiн жақсарту мақсатында жүргiзiлетiн ағаш кесу (iшiнара, жаппай), оның барысында жекелеген ауру, зақымданған, солып қалған және қураған ағаштар кесiледi;
66) орманның санитарлық жай-күйi - қоқыстану, солып қалған және қураған ағаштар туралы мәлiметтердi, зиянкестер санының және орман ауруларының таралу жылдамдығын, орманның жағдайына керi әсер ететiн басқа да жағымсыз факторларды қамтитын жай-күйiнiң сипаттамасы;
67) ағаш және бұта тұқымдарының селекциясы (орман селекциясы) табиғи популяция арқылы iрiктеу немесе орман тұқымдарының шаруашылық және өзге де құндылығы бар түрлерi мен сорттарын қолдан өсiру жөніндегі iс-шаралар кешенi;
68) орманды (кеспеағашты) мөлшерлеу - орман ресурстарының, соның iшiнде кесу көзделетiн екпе ағаштардың сапалық және сандық сипаттамаларын анықтау, есепке алу, бағалау жөніндегі iс-шаралар;
69) мемлекеттік орман қоры алқабы - орман орналастыру кезiнде орман қорын мемлекеттік есепке алу, арнайы картаға түсiру мен орман шаруашылығы iс-шараларын жоспарлау мақсатында мемлекеттік орман қоры құрамында бөлiнетiн жер учаскелерi;
70) орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрi
уәкiлеттi орган) - орман қорын күзету, қорғау, пайдалану, ормандарды молықтыру мен орман өсiру саласында басқару мен бақылау функциясын жүзеге асыратын мемлекеттік орган;
71) усадьба - ағаш өспеген алқаптарға жататын, орман шаруашылығын жүргiзумен және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жұмыс iстеуiмен байланысты тұрғын үйге арналған және кiсi тұрмайтын қора-жайлар орналасқан жер учаскелерiн бiлдiретiн мемлекеттік орман қоры алқаптарының түрi;
72) зияндылықтың экономикалық шегi - орман зиянкестерiнiң орман ресурстарына келтiрген залал құны бойынша осы зиянкестермен күресуге жұмсалатын шығыннан артып кететiн тығыздығы.
