Қазақстан Республикасының
Еңбек Кодексі
(2018.14.07. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)
Осы редакция 2018 жылғы 4 шілдеде енгізілген өзгерістеріне дейін қолданылды (2018 ж. 20 шілдеден бастап қолданысқа енгізілді)
Осы Еңбек Кодексті іске асыру мақсатында қабылдануы қажет нормативтік құқықтық актілердің тізбесін қараңыз
Осы Заңға өзгерістер енгізу туралы:
ҚР 2017 жылғы 15 маусымдағы № 73-VІ Заңын қараңыз (2019 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі);
ҚР 2017 жылғы 30 маусымдағы № 80-VІ Заңын қараңыз (2020 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі)
2016.06.04. № 483-V ҚР Заңымен (бұр.ред.қара); 2018.24.05. № 156-VI ҚР Заңымен (бұр.ред.қара) мазмұны өзгертілді
МАЗМҰНЫ
ЖАЛПЫ БӨЛІК
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар
2-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасы
3-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты мен міндеттері
4-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының қағидаттары
5-бап. Еңбек бостандығы
6-бап. Еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу
7-бап. Мәжбүрлі еңбекке тыйым салу
8-бап. Осы Кодекстің қолданылу аясы
9-бап. Еңбек саласындағы ең төмен әлеуметтік стандарттар
10-бап. Еңбек шарттары, әлеуметтік әріптестік тараптарының келісімдері, ұжымдық шарттар, жұмыс берушінің еңбек саласындағы актілері
11-бап. Жұмыс берушінің актілері
12-бап. Жұмыс берушінің актілерін шығару кезінде жұмыскерлер өкілдерінің пікірін ескеру тәртібі
13-бап. Осы Кодексте белгіленген мерзімдерді есептеу
14-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық
2-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ
15-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
16-бап. Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
17-бап. Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның құзыреті
18-бап. Жергілікті атқарушы органдардың еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті
3-тарау. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ СУБЪЕКТІЛЕРІ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ТУЫНДАУ НЕГІЗДЕРІ
19-бап. Еңбек қатынастары субъектілері
20-бап. Жұмыскерлердің өкілдері және олардың өкілеттіктері
21-бап. Еңбек қатынастарының туындау негіздері
22-бап. Жұмыскердің негізгі құқықтары мен міндеттері
23-бап. Жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері
ЕРЕКШЕ БӨЛІК
2-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАТЫНАСТАРЫ
4-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ
24-бап. Еңбек шартының нысанасы
25-бап. Еңбек шартын жасасу кезіндегі құқықтар мен мүмкіндіктер теңдігінің кепілдіктері
26-бап. Еңбек шартын жасасуға және жұмысқа орналасуға салынатын тыйымдар және қойылатын шектеулер
27-бап. Еңбек шартының шарттардың өзге түрлерінен ерекшелігі
28-бап. Еңбек шартының мазмұны
29-бап. Бейбәсекелестік туралы шарт
30-бап. Еңбек шартының мерзімі
31-бап. Еңбек шартын жасасуға жол берілетін жас мөлшері
32-бап. Еңбек шартын жасасу үшін қажетті құжаттар
33-бап. Еңбек шартын жасасу, өзгерту және толықтыру тәртібі
34-бап. Жұмысқа қабылдауды ресімдеу
35-бап. Жұмыскердің еңбек қызметін растайтын құжаттар
36-бап. Еңбек шартындағы сынақ мерзімі туралы талап
37-бап. Жұмысқа қабылдау кезіндегі сынақ нәтижесі
38-бап. Жұмыскерді басқа жұмысқа ауыстыру
39-бап. Жұмыскерді жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру
40-бап. Жұмыскерді басқа заңды тұлғаға іссапарға жіберу
41-бап. Өндірістік қажеттілік жағдайында басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
42-бап. Бос тұрып қалу жағдайында басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
43-бап. Денсаулық жағдайына байланысты басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
44-бап. Жүкті әйелдерді басқа жұмысқа уақытша ауыстыру
45-бап. Жұмыскерді басқа жұмыс орнына ауыстыру. Лауазым (жұмыс) атауының өзгеруі
46-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруі
47-бап. Жұмыс берушінің атауы, ведомстволық тиесілілігі өзгерген, заңды тұлға акцияларының (қатысу үлестерінің) меншік иесі ауысқан, жұмыс беруші заңды тұлға қайта ұйымдастырылған кездегі еңбек қатынастары
48-бап. Жұмыстан шеттету
49-бап. Еңбек шартын тоқтату негіздері
50-бап. Еңбек шартын тараптардың келісімі бойынша бұзу тәртібі
51-бап. Еңбек шартын мерзiмi өткеннен кейін тоқтату тәртібі
52-бап. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу негіздері
53-бап. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу тәртібі
54-бап. Еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу мүмкіндігін шектеу
55-бап. Еңбек шартын жұмыскердің басқа заңды тұлғаға ауысуына байланысты тоқтату негізі және тәртібі
56-бап. Еңбек шартын жұмыскердің бастамасы бойынша бұзу тәртібі
57-бап. Еңбек шартын тараптардың еркінен тыс мән-жайлар бойынша тоқтату негіздері
58-бап. Еңбек шартын жұмыскер еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартқан кезде тоқтату негіздері
59-бап. Еңбек шартын жұмыскердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуына немесе оның лауазымға тағайындалуына байланысты бұзу тәртібі
60-бап. Еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы салдарынан еңбек шартын тоқтату негіздері
61-бап. Еңбек шартының тоқтатылуын ресімдеу
62-бап. Еңбек қызметін растайтын құжаттарды, сондай-ақ еңбек қызметіне байланысты өзге де құжаттарды беру
5-тарау. ЕҢБЕК ТӘРТІПТЕМЕСІ. ЕҢБЕК ТӘРТІБІ
63-бап. Еңбек тәртіптемесінің қағидалары
64-бап. Тәртіптік жазалар
65-бап. Тәртіптік жазаларды қолдану тәртібі
66-бап. Тәртіптік жазаларды белгілеу және қолдану мерзімі
6-тарау. ЖҰМЫС УАҚЫТЫ
67-бап. Жұмыс уақыты және оның түрлері
68-бап. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы
69-бап. Жұмыскерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы
70-бап. Толық емес жұмыс уақыты
71-бап. Жұмыс уақыты режимі
72-бап. Күнделікті жұмысты (жұмыс ауысымын) бөліктерге бөлу
73-бап. Ауысымдық жұмыс
74-бап. Икемді жұмыс уақыты режиміндегі жұмыс
75-бап. Жұмыс уақытының жиынтық есебі
76-бап. Түнгі уақыттағы жұмыс
77-бап. Үстеме жұмыс
78-бап. Үстеме жұмыстардың шекті саны
79-бап. Жұмыс уақытын есепке алуды жүргізу тәртібі
7-тарау. ТЫНЫҒУ УАҚЫТЫ
80-бап. Тынығу уақытының түрлері
81-бап. Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс
82-бап. Ауысымішілік және арнайы үзілістер
83-бап. Күнделікті (ауысымаралық) тынығудың ұзақтығы
84-бап. Демалыс күндері
85-бап. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс
86-бап. Жұмыскердің келісімінсіз демалыс және мереке күндері жұмысқа тартудың айрықша жағдайлары
87-бап. Демалыс түрлері
88-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысының ұзақтығы
89-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін қосымша еңбек демалыстары
90-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының ұзақтығын есептеу
91-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы берілген кезде еңбек өтілін есептеу
92-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалыстарының кезеңін айқындау және оларды беру тәртібі
93-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалыстарын берудің кезектілігі
94-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысын ауыстырудың жағдайлары мен тәртібі
95-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысынан кері шақыртып алу
96-бап. Жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысы құқығын іске асыру және еңбек шарты тоқтатылған кезде өтемақы төлеу
97-бап. Жалақы сақталмайтын демалыс
98-бап. Оқу демалысы
99-бап. Жүктілікке және бала (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар
100-бап. Бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс
8-тарау. ЕҢБЕКТІ НОРМАЛАУ ЖӘНЕ ЕҢБЕККЕ АҚЫ ТӨЛЕУ
101-бап. Еңбекті нормалау
102-бап. Еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттік кепілдіктер
103-бап. Жалақының мөлшері
104-бап. Жалақының ең төмен мөлшерін белгілеу
105-бап. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін жұмыскерлердің еңбегіне ақы төлеу
106-бап. Еңбекке сағат бойынша ақы төлеу
107-бап. Еңбекке ақы төлеу жүйесі
108-бап. Үстеме жұмысқа ақы төлеу
109-бап. Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысқа ақы төлеу
110-бап. Түнгі уақыттағы еңбекке ақы төлеу
111-бап. Лауазымдарды қоса атқару, қызмет көрсету аймағының кеңеюі және уақытша болмаған жұмыскердің міндеттерін атқару (алмастыру) кезінде еңбекке ақы төлеу
112-бап. Бос тұрып қалу уақытына ақы төлеу
113-бап. Жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдері
114-бап. Жұмыскердің орташа жалақысын есептеу
115-бап. Жалақыдан ұстап қалулар
9-тарау. КӘСІПТІК ДАЯРЛАУ, ҚАЙТА ДАЯРЛАУ ЖӘНЕ БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ
116-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
117-бап. Кәсіби стандарттар және біліктілік жүйесі
118-бап. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру
119-бап. Дуальдық оқыту
10-тарау. ЕҢБЕК ШАРТЫ ТАРАПТАРЫНЫҢ МАТЕРИАЛДЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҒЫ
120-бап. Еңбек шарты тарапының келтірілген нұқсанды (зиянды) өтеу жөніндегі міндеті
121-бап. Жұмыскерді еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы оған келтірілген нұқсан үшін жұмыс берушінің материалдық жауаптылығы
122-бап. Жұмыскердің өміріне және (немесе) денсаулығына келтірілген зиян үшін жұмыс берушінің материалдық жауаптылығы
123-бап. Жұмыс берушіге нұқсан келтіргені үшін жұмыскердің материалдық жауаптылығы
11-тарау. КЕПІЛДІКТЕР МЕН ӨТЕМАҚЫ ТӨЛЕМДЕРІ
124-бап. Жұмыскерлер мемлекеттік немесе қоғамдық міндеттерді орындаған кезде берілетін кепілдіктер
125-бап. Медициналық қарап тексеруге жіберілетін жұмыскерлер үшін кепілдіктер
126-бап. Донор болып табылатын жұмыскерлер үшін кепілдіктер
127-бап. Іссапарларға жіберілетін жұмыскерлер үшін кепілдіктер мен өтемақы төлемдері
127-1-бап. Экологиялық апат пен радиациялық қатер аймақтарында еңбек қызметін жүзеге асыратын жұмыскерлер үшін кепілдіктер
127-2-бап. Бітімгершілік операцияға қатысқан жұмыскерлер, қызметкерлер үшін кепілдіктер
128-бап. Жұмыскерді жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауыстыру кезіндегі өтемақы төлемдері
129-бап. Жұмыскердің жеке мүлкін жұмыс берушінің мүддесіне пайдалануына байланысты өтемақы төлемдері
130-бап. Жұмысы жолда өтетін немесе жүріп-тұру сипаты бар не қызмет көрсету учаскелері шегіндегі қызметтік сапарлармен байланысты болатын жағдайларда жұмыскерлерге берілетін өтемақы төлемдері
131-бап. Жұмысынан айырылуына байланысты берілетін өтемақы төлемдері
132-бап. Далалық жабдықталым ақшасын төлеудің тәртібі мен шарттары
133-бап. Жұмыскерлерге жұмыс берушінің қаражаты есебінен еңбекке уақытша қабілетсіздігіне байланысты әлеуметтік жәрдемақы төлеу
12-тарау. ЖҰМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖЕКЕЛЕГЕН САНАТТАРЫНЫҢ ЕҢБЕГІН РЕТТЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
134-бап. Маусымдық жұмыстар
135-бап. Вахталық жұмыс әдісі
136-бап. Үй жұмыскерлері
137-бап. Үйде жұмыс істейтін жұмыскерлер
138-бап. Қашықтықтан жұмыс істеу
139-бап. Азаматтық қызмет
140-бап. Заңды тұлғаның атқарушы органы басшысының және заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының басқа да мүшелерінің еңбегін реттеу ерекшеліктері
141-бап. Азаматтық авиацияның авиация персоналына жататын жұмыскерлердің еңбегін реттеу ерекшеліктері
142-бап. Теңiз кемелерi экипаждарының (жүзу құрамы) мүшелерiне жататын жұмыскерлердің еңбегін реттеу
143-бап. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің, Парламенті мен мәслихаттары депутаттарының, судьяларының еңбегін реттеу
144-бап. Әскери қызметтегі адамдардың, арнаулы мемлекеттік, құқық қорғау органдары мен мемлекеттік фельдъегерлік қызмет жұмыскерлерінің еңбегін реттеу
145-бап. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және оның ведомстволары жұмыскерлерінің еңбегін реттеу
146-бап. Кәсіптік одақтың кәсіподақ органдарының құрамына кіретін жұмыскерлердiң еңбегiн реттеу
3-БӨЛІМ. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК ЖӘНЕ ҰЖЫМДЫҚ ҚАТЫНАСТАР
13-тарау. ЕҢБЕК САЛАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ӘРІПТЕСТІК
147-бап. Әлеуметтік әріптестік органдары, қағидаттары және міндеттері
148-бап. Әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру
149-бап. Келісімдерді дайындау жөнінде келіссөздер жүргізу құқығы
150-бап. Келіссөздер жүргізу, келісімдерді әзірлеу және жасасу тәртібі
151-бап. Келісімдерді тіркеу
152-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің тараптары, түрлері
153-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің мазмұны
154-бап. Әлеуметтік әріптестік келісімдерінің қолданылуы, олардың орындалуын бақылау және тараптардың жауаптылығы
155-бап. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын қоғамдық бақылау
14-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ШАРТ
156-бап. Ұжымдық шарттың тараптары. Ұжымдық келіссөздер жүргізу, ұжымдық шартты әзірлеу және жасасу тәртібі
157-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны мен құрылымы
158-бап. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімдері, аясы және тараптардың жауаптылығы
15-тарау. Жеке еңбек дауларын қарау
159-бап. Жеке еңбек дауын қарау тәртібі
160-бап. Жеке еңбек дауларын қарау бойынша жүгіну мерзімдері
161-бап. Жұмыскерді жұмысына қайта алу
16-тарау. ҰЖЫМДЫҚ ЕҢБЕК ДАУЛАРЫН ҚАРАУ
162-бап. Осы тарауда пайдаланылатын ұғымдар
163-бап. Ұжымдық еңбек дауының туындауы
164-бап. Ұжымдық еңбек дауларын қарау жөніндегі органдар және жұмыскерлердің талаптарын ресімдеу мен қарау тәртібі
165-бап. Татуластыру комиссиясы
166-бап. Еңбек төрелігі
167-бап. Ұжымдық еңбек дауын делдалдың қатысуымен қарау
168-бап. Тараптардың ұжымдық еңбек дауы бойынша келісімге қол жеткізуінің салдарлары
169-бап. Ұжымдық еңбек дауының шешілуімен байланысты кепілдіктер
170-бап. Тараптардың және татуластыру органдарының ұжымдық еңбек дауларын реттеу жөніндегі міндеттері
171-бап. Ереуіл өткізу құқығы
172-бап. Ереуілдің басталуы туралы жариялау
173-бап. Ереуілді басқаратын органның өкілеттіктері
174-бап. Ұжымдық еңбек дауы тараптарының ереуіл барысындағы міндеттері
175-бап. Жұмыскерлерге ереуіл өткізуге байланысты берілетін кепілдіктер
176-бап. Заңсыз ереуілдер
177-бап. Ереуілді заңсыз деп танудың салдарлары
178-бап. Локаутқа тыйым салу
4-БӨЛІМ. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
17-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ
179-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік реттеу
180-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптар және іс-шараларды қаржыландыру
18-тарау. ЖҰМЫСКЕРЛЕРДІҢ ЖӘНЕ ЖҰМЫС БЕРУШІНІҢ ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
181-бап. Жұмыскердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері
182-бап. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері
19-тарау. ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІН ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
183-бап. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау
184-бап. Жұмыс орындарының қауіпсіздік талаптары
185-бап. Жұмыскерлерді міндетті медициналық қарап тексеру
20-тарау. ЕҢБЕК ҚЫЗМЕТІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДЫ ТЕРГЕП-ТЕКСЕРУ ЖӘНЕ ЕСЕПКЕ АЛУ
186-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексерудің жалпы ережелері және оларды есепке алу
187-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру кезіндегі жұмыс берушінің міндеттері
188-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру жөніндегі комиссияны құру тәртібі және оның құрамы
189-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру тәртібі
190-бап. Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру материалдарын ресімдеу тәртібі және оларды есепке алу
5-БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН БАҚЫЛАУ
21-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ САҚТАЛУЫН МЕМЛЕКЕТТІК БАҚЫЛАУ
191-бап. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру
192-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясы қызметінің қағидаттары мен негізгі міндеттері
193-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтары
194-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының міндеттері
195-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері
196-бап. Мемлекеттік еңбек инспекциясының басқа мемлекеттік органдармен және ұйымдармен өзара іс-қимыл жасасуы
197-бап. Алып тасталды
198-бап. Мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік еңбек инспекторының шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау тәртібі
199-бап. Алып тасталды
200-бап. Жұмыс берушінің қызметін декларациялау
22-тарау. ІШКІ БАҚЫЛАУ
201-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ішкі бақылау
202-бап. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ішкі бақылауды жүзеге асыру тетігі
203-бап. Ұйымдардағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі өндірістік кеңес
23-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
204-бап. Осы Кодексті қолданысқа енгiзу тәртiбi
ЖАЛПЫ БӨЛІК
1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар
1. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) азаматтық қызмет - азаматтық қызметшілердің қазыналық кәсіпорындардың, мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын іске асыруға, мемлекеттік органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыруға және олардың жұмыс істеуін қамтамасыз етуге бағытталған лауазымдық өкілеттіктерді орындау жөніндегі кәсіптік қызметі;
2) азаматтық қызметші - Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қазыналық кәсіпорындарда, мемлекеттік мекемелерде ақы төленетін штаттық лауазымды атқаратын және олардың міндеттері мен функцияларын іске асыру, мемлекеттік органдарға техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыру мен олардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында лауазымдық өкілеттіктерді жүзеге асыратын адам;
3) айлық жалақының ең төмен мөлшері - біліктілікті қажет етпейтін қарапайым (онша күрделі емес) еңбек жұмыскері осы Кодексте белгіленген қалыпты жағдайларда және жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы кезінде еңбек міндеттерін орындаған кезде бір айда оған төленетін ақшалай төлемдердің кепілдік берілген ең төмен мөлшері;
4) арнайы киім - жұмыскерді зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардан қорғауға арналған киім, аяқкиім, баскиім, қолғап, өзге де жеке қорғаныш құралдары;
5) ауыр жұмыстар - жұмыскердің ауыр (он килограмм және одан ауыр) заттарды қолмен тұрақты түрде орнынан қозғалтуға, жылжытуға және тасуға байланысты әрі дене күшін жұмсауды талап ететін (250 ккал/сағаттан астам энергия жұмсалатын) қызметінің түрлері;
6) ауысымдық жұмыс - тәулік ішінде екі не үш немесе төрт жұмыс ауысымындағы жұмыс;
7) әлеуметтік әріптестік - жұмыскерлер (жұмыскерлердің өкілдері), жұмыс берушілер (жұмыс берушілердің өкілдері), мемлекеттік органдар арасындағы еңбек қатынастарын және еңбек қатынастарымен тікелей байланысты өзге де қатынастарды реттеу мәселелері бойынша олардың мүдделерін үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталған өзара қатынастар жүйесі;
8) бас, салалық, өңірлік келісім (бұдан әрі - келісім) - тараптардың республикалық, салалық және өңірлік деңгейлердегі жұмыскерлер үшін мазмұнын және еңбек жағдайларын, жұмыспен қамтуды және әлеуметтік кепілдіктерді белгілеу жөніндегі міндеттемелерін айқындайтын әлеуметтік әріптестік тараптарының арасында жасалатын жазбаша келісім нысанындағы құқықтық акт;
9) бейбәсекелестік туралы талап - жұмыс берушіге нұқсан келтіруі ықтимал әрекеттерді жүзеге асыруға жұмыскердің құқығын шектейтін, бейбәсекелестік туралы шарттың талаптары;
10) бос тұрып қалу - экономикалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, өзге де өндірістік немесе табиғи сипаттағы себептер бойынша жұмыстың уақытша тоқтап тұруы;
11) біліктілік санаты (разряды) - орындалатын жұмыстардың күрделілігін көрсететін, жұмыскердің біліктілігіне қойылатын талаптар деңгейі;
12) делдал - еңбек қатынастарының тараптары еңбек дауын шешу жөнінде қызметтер көрсету үшін тартатын жеке немесе заңды тұлға;
13) демалыс - жұмыс орны (лауазымы) мен осы Кодексте белгіленген жағдайларда орташа жалақысын сақтай отырып, жұмыскердің жыл сайынғы демалуын қамтамасыз ету немесе әлеуметтік мақсаттар үшін жұмыскерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату;
14) еңбек - адам мен қоғамның өмір сүру және қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтарды жасауға бағытталған адам қызметі;
15) еңбек гигиенасы - жұмыскерлердің денсаулығын сақтау, өндірістік орта мен еңбек процесінің қолайсыз әсерлерінің профилактикасы жөніндегі санитариялық-эпидемиологиялық шаралар мен құралдар кешені;
16) еңбек дауы - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, келісімдердің, еңбек және (немесе) ұжымдық шарттардың, жұмыс беруші актілерінің талаптарын орындау немесе өзгерту мәселелері бойынша жұмыскер (жұмыскерлер) мен жұмыс берушінің (жұмыс берушілердің) арасындағы келіспеушіліктер;
17) еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, еңбекті нормалау, еңбек міндеттерін орындау, жұмыс уақыты мен тынығу уақытының режимі жағдайлары, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқару, қызмет көрсету аймақтарын кеңейту, жұмыста уақытша болмаған жұмыскердің міндеттерін атқару, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау тәртібі, техникалық, өндірістік-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келісуі бойынша өзге де еңбек жағдайлары;
18) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес еңбек қатынастары саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
19) еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган - облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес еңбек қатынастары саласындағы өкілеттіктерді жүзеге асыратын құрылымдық бөлімшесі;
20) еңбекке ақы төлеу - осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік-құқықтық актілеріне, сондай-ақ келісімдерге, еңбек, ұжымдық шарттарға және жұмыс берушінің актілеріне сәйкес жұмыскерге еңбегі үшін берілетін сыйақының міндетті төлемін жұмыс берушінің қамтамасыз етуіне байланысты қатынастар жүйесі;
21) еңбек қатынастары - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, келісімдерде, еңбек, ұжымдық шарттарда және жұмыс берушінің актілерінде көзделген құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру кезінде жұмыскер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын қатынастар;
22) еңбек қатынастарымен тікелей байланысты қатынастар - осы Кодексте көзделген жағдайларда еңбекті ұйымдастыру мен басқаруға, жұмысқа орналастыруға, жұмыскерлерді кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және олардың біліктілігін арттыруға, әлеуметтік әріптестікке, ұжымдық шарттар мен келісімдер жасасуға, еңбек жағдайларын белгілеуге жұмыскерлердің (жұмыскерлер өкілдерінің) қатысуына, еңбек дауларын шешуге және Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауға байланысты қалыптасатын қатынастар;
23) еңбек қауіпсіздігі - еңбек қызметі процесінде жұмыскерлерге зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын іс-шаралар кешенімен қамтамасыз етілген, жұмыскерлердің қорғалуының жай-күйі;
24) еңбек қауіпсіздігі жағдайлары - жұмыскер еңбек міндеттерін орындаған кезде еңбек процесі мен өндірістік ортаның еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сәйкестігі;
25) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мониторингі - өндірістегі еңбек қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін қадағалау жүйесі, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін бағалау мен болжау;
26) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтер - эргономикалық, санитариялық-эпидемиологиялық, психофизиологиялық және еңбектің қалыпты және қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ететін өзге де талаптар;
27) еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиға - өзінің еңбек (қызметтік) міндеттерін немесе жұмыс берушінің тапсырмаларын орындауы кезінде жұмыскердің өндірістік жарақаттануы, денсаулығының кенеттен нашарлауы немесе улануы салдарынан оның еңбекке қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айырылуына не қайтыс болуына әкеп соқтырған зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік фактордың жұмыскерге әсер етуі;
28) еңбек міндеттері - жұмыскер мен жұмыс берушінің Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерінде, жұмыс берушінің актісінде, еңбек, ұжымдық шарттарда келісілген міндеттемелері;
29) еңбек өтілі - жұмыскер еңбек міндеттерін орындауға жұмсаған, күнтізбемен есептелген уақыт, сондай-ақ осы Кодекске сәйкес еңбек өтіліне кіретін өзге де кезеңдер;
