Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 28 қыркүйектегі № 2464 Конституциялық Заңы
(2023.01.01. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
Осы редакция 2023 ж. 7 қаңтарға дейін қолданылған редакция
ҚР 06.05.99 ж. № 375-I Конституциялық Заңымен тақырыбы жаңа редакцияда және кiрiспе алынып тасталды
2007.19.06 № 268-III ҚР Конституциялық Заңымен Конституциялық заңның бүкіл мәтіні бойынша, 14-тарауды қоспағанда, »«жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің», « жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін», «жергілікті өзін-өзі басқару органына мүше», «жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне», «жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне», «жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшелігіне», «жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін», «жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері», «жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне», «жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесінің», «жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесін», «жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі» деген сөздер тиісінше «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органына мүше», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшелігіне», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесінің», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесін», «өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі» деген сөздермен ауыстырылды (бұр. ред. қара)
I. Жалпы бөлiм
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы Конституциялық заң реттейтiн қатынастар
2-бап. Сайлау бостандығы
3-бап. Сайлау құқығы принциптерi
4-бап. Жалпыға бiрдей сайлау құқығы
5-бап. Тең сайлау құқығы
6-бап. Төте сайлау құқығы
7-бап. Жанама сайлау құқығы
8-бап. Жасырын дауыс беру
9-бап. Сайлау жүйелерi
2-тарау. Сайлау органдары
10-бап. Сайлау органдары, олардың жүйесi мен өкiлеттiктерiнiң мерзiмi
11-бап. Республиканың Орталық сайлау комиссиясы
12-бап. Республиканың орталық сайлау комиссиясының өкiлеттiктерi
13-бап. Аумақтық сайлау комиссиялары
14-бап. Аумақтық сайлау комиссиясының өкiлеттiктерi
15-бап. Алып тасталды
15-1-бап. Округтік сайлау комиссиялары
16-бап. Алып тасталды
16-1-бап. Округтік сайлау комиссиясының өкілеттіктері
17-бап. Учаскелік сайлау комиссиялары
18-бап. Учаскелiк сайлау комиссияларының өкiлеттiктерi
19-бап. Сайлау комиссиясы мүшесiнiң мәртебесi
20-бап. Сайлау комиссияларының қызмeтін ұйымдастыру және олардың әрекеттеріне шағым жасау. Сайлау комиссияларының қызметіндегі жариялылық
20-1-бап. Қазақстан Республикасы саяси партияларының, өзге де қоғамдық бірлестіктерінің, коммерциялық емес ұйымдарының байқаушылары
20-2-бап. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері
3-тарау. Сайлау округтерi мен учаскелерi
21-бап. Сайлау округтерi мен олардың жүйесi
22-бап. Сайлау округтерiн құру және олардың шекараларын қайта қарау
23-бап. Сайлау учаскелерiн құру
4-тарау. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмi
24-бап. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерi және оларды жасау тәртібі
25-бап. Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмiне енгізу
26-бап. Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмiмен таныстыру
26-1-бап. Сайлаушылардың дауыс беруге арналған тізімін қалыптастыру
5-тарау. Сайлау алдындағы үгiт
27-бап. Сайлау алдындағы үгiт
28-бап. Сайлау алдындағы үгiт жүргiзу құқығы
29-бап. Кандидаттың, саяси партияның сайлау алдындағы бағдарламасы
30-бап. Алып тасталды
31-бап. Сенім бiлдiрген адамдар
32-бап. Сайлау алдындағы үгiттi тоқтату
6-тарау. Сайлауды қаржыландыру
33-бап. Сайлауды мемлекеттік қаржыландыру
34-бап. Сайлауды мемлекеттік емес қаржыландыру
35-бап. Сайлау шараларын сайлау комиссияларының қаржыландыруы
36-бап. Сайлау науқанын өткізуге бөлiнген қаражаттың жұмсалуын бақылау
7-тарау. Дауыс беру тәртібі
37-бап. Сайлау бюллетенi
38-бап. Дауыс беру уақыты мен орны
39-бап. Дауыс беруге арналған үй-жай
40-бап. Дауыс берудi ашу
41-бап. Дауыс берудi ұйымдастыру
42-бап. Дауыс берудi өткізу
8-тарау. Дауыс беру қорытындыларын анықтау
43-бап. Сайлау учаскесіндегі (дауыс беру пунктіндегі) дауыстарды санау
44-бап. Сайлау қорытындыларын анықтау және жариялау
45-бап. Президентті, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, әкімді және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін тіркеу
46-бап. Президенттің, Парламент, мәслихаттар депутатының куәлігі мен төсбелгісі, әкімнің және өзге де жергілікті өзі-өзі басқару органы мүшесінің куәлігі
9-тарау. Сайлау бостандығының кепiлдiктерi
47-бап. Кандидаттар қызметiнiң сайлау науқаны барысындағы кепiлдiктерi
48-бап. Мемлекеттік органдардың сайлау бостандығын қамтамасыз ету жөніндегі қызметi
49-бап. Сайлау науқаны барысындағы шешiмдер мен iс-әрекеттерге шағым беру және олардың күшiн жою
50-бап. Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңдарын бұзғаны үшін жауаптылық
9-1-тарау. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткізудiң ерекшелiктерi
50-1-бап. Электрондық сайлау жүйесi
50-2-бап. Электрондық сайлау жүйесіне қойылатын талаптар
50-3-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жай
50-4-бап. Электрондық сайлау бюллетенi
50-5-бап. Электрондық дауыс берудi ұйымдастыру
50-6-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде дауыстарды санау
50-7-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде сайлау қорытындыларын белгiлеу
50-8-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру нәтижелерiне шағымдану
50-9-бап. Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғыларды сақтау
II. ЕРЕКШЕ БӨЛIМ
10-тарау. Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауы
51-бап. Республика Президентінің кезектi сайлауы
51-1-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауы
52-бап. Алып тасталды
53-бап. Республика Президентi сайлауын жариялау
54-бап. Республика Президенттiгiне кандидатқа қойылатын талаптар
55-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттар ұсыну
56-бап. Республика Президенттiгiне кандидатты қолдап қол жинау
57-бап. Алып тасталды
58-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттың сайлау қорының мөлшерi
59-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттарды тiркеу
60-бап. Кандидатурасын алып тастау, кандидат ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою
61-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына Республика Президенттiгiне кандидаттар ұсыну
62-бап. Республика Президентiн сайлау кезіндегі дауыстарды санау
63-бап. Қайта дауыс беру
64-бап. Қайта сайлау
65-бап. Республика Президентi сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау
66-бап. Сайланған Республика Президентiн тiркеу
66-1-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауын өткізу
67-бап. Алып тасталды
68-бап. Республика Конституциялық Сотының Республика Президентi сайлауын өткізудiң дұрыстығы жөніндегі мәселенi қарауы
11-тарау. Республика Парламентi Сенатының депутаттарын сайлау
69-бап. Сенат депутаттарын сайлауын тағайындау
70-бап. Сенат депутаттығына кандидаттарға қойылатын талаптар
71-бап. Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну
72-бап. Сенат депутаттығына кандидатты қолдап қол жинау
73-бап. Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеу
74-бап. Кандидатурасын алып тастау, Сенат депутаттығына кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою
75-бап. Сенат депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi
76-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну
77-бап. Сенат депутаттарын сайлау жөніндегі таңдаушылардың бiрлескен отырысын өткізу тәртібі
78-бап. Сенат депутаты сайлауындағы дауыс санау
79-бап. Сенат депутатын сайлау кезiнде қайта дауыс беру
80-бап. Сенат депутаттарын қайта сайлау
81-бап. Сенат депутаттары сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау
82-бап. Сенат депутаттарын тiркеу
83-бап. Сенат депутаттарының кезектен тыс сайлауы мен шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауын өткізу
84-бап. Сенат депутаттары сайлауын өткізудiң дұрыстығы туралы мәселенi Конституциялық Соттың қарауы
12-тарау. Республика Парламентi Мәжілісiнiң депутаттарын сайлау
85-бап. Мәжіліс депутаттарын сайлауын тағайындау
86-бап. Мәжіліс депутаттығына кандидаттарға қойылатын талаптар
87-бап. Мәжіліс депутаттығына кандидаттар ұсыну
88-бап. Сайлау жарнасы
89-бап. Мәжіліс депутаттығына кандидаттарды тіркеу
90-бап. Кандидатураны алып тастау, Мәжіліс депутаттығына кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күшін жою
91-бап. Алып тасталды
92-бап. Алып тасталды
92-1-бап. Саяси партияның, Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi
93-бап. Алып тасталды
93-1-бап. Алып тасталды
93-2-бап. Тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін шығып қалғандардың орнына Парламенті Мәжілісінің депутаттығына кандидаттарды ұсыну
94-бап. Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлауда дауыстарды санау
94-1-бап. Алып тасталды
95-бап. Мәжіліс депутаттарының сайлауы кезінде қайта дауыс беру
96-бап. Мәжіліс депутаттарын қайта сайлау
97-бап. Мәжіліс депутаттары сайлауының нәтижелерiн анықтау және жариялау
97-1-бап. Депутаттық мандаттарды партиялық тізімдер бойынша дауыс берудің қорытындыларына қарай бөлу
98-бап. Мәжіліс депутаттарын тіркеу
99-бап. Мәжіліс депутаттарының кезектен тыс сайлауын және шығып қалған депутаттар орнына сайлау өткізу
100-бап. Конституциялық Соттың Мәжіліс депутаттары сайлауын өткізудiң дұрыстығы туралы мәселенi қарауы
13-тарау. Республика мәслихаттары депутаттарының сайлауы
101-бап. Мәслихаттар депутаттары сайлауын тағайындау
102-бап. Мәслихаттар депутаттарына қойылатын талаптар
103-бап. Мәслихаттар депутаттығына кандидаттар ұсыну
104-бап. Мәслихаттар депутаттығына кандидаттарды тiркеу
105-бап. Кандидатураны алып тастау, мәслихат депутат тығына кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күшін жою
106-бап. Саяси партияның, мәслихат депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшері
107-бап. Тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін шығып қалғандардың орнына мәслихаттар депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімдерін, кандидаттарды ұсыну
108-бап. Мәслихат депутатын сайлау кезінде дауыстарды санау
109-бап. Алып тасталды
109-1-бап. Мәслихат депутатын сайлау кезiнде қайта дауыс беру
110-бап. Мәслихаттар депутаттарын қайта сайлау
111-бап. Мәслихаттар депутаттары сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау
111-1-бап. Партиялық тізімдер бойынша дауыс беру қорытындылары бойынша депутаттық мандаттарды бөлу
112-бап. Мәслихаттар депутаттарын тіркеу
113-бап. Мәслихаттар депутаттарын кезектен тыс сайлауды және шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауды өткізу
13-1-тарау. Әкімді сайлау
113-1-бап. Әкім сайлауды тағайындау
113-2-бап. Әкімге қойылатын талаптар
113-3-бап. Әкім болуға кандидатты ұсыну
113-4-бап. Әкім болуға кандидатты қолдап қол жинау
113-5-бап. Әкім болуға кандидаттарды тіркеу
113-6-бап. Әкім болуға кандидатураны алып тастау, кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күшін жою
113-7-бап. Әкім болуға кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін ұсыну
113-8-бап. Әкімді сайлау кезінде дауыстарды санау
113-9-бап. Әкімді қайталама сайлау
113-10-бап. Әкімді сайлаудың қорытындыларын анықтау және жариялау
113-11-бап. Әкімді тіркеу
13-2-тарау. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын кері шақырып алу
113-12-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау
113-13-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау және бастамашы топты қалыптастыру тәртібі
113-14-бап. Қол жинау тәртібі мен мерзімдері
113-15-бап. Дауыс беруді өткізу тәртібі мен мерзімдері
113-16-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу бойынша дауыс беру тәртібі
14-тарау. Қазақстан Республикасының өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайлау
114-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайлау тағайындау
115-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiне қойылатын талаптар
116-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау кезіндегі сайлау округтерi мен сайлау комиссиялары
117-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсыну
118-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттарды тiркеу
119-бап. Кандидатурасын алып тастау, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы мүшелiгiне кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою
120-бап. Алып тасталды
121-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсыну
122-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшесiн сайлау кезiнде берiлген дауыстарды санау
123-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн қосымша сайлау
124-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн қайта сайлау
125-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн сайлау қорытындыларын анықтау және жариялау
126-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн тiркеу
127-бап. Шығып қалғандардың орнына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiнiң сайлауын өткізу
15-тарау. Қорытынды және өтпелi ережелер
128-бап. Алып тасталды
129-бап. Кезектен тыс сайлау өткiзген кезде Парламент Сенатының жаңа сайланымы депутаттарын сайлау тәртібі
130-бап. Алып тасталды
130-1-бап. Мәслихаттар депутаттарын сайлау мерзімдері Мәслихаттардың депутаттарын пропорционалды сайлау жүйесі негізінде сайлау осы Конституциялық заңда көзделген негіздер басталған кезде, 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап жүргізілетін болады.
131-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау мерзiмi
132-бап. Алып тасталды
133-бап. Осы Конституциялық заңның күшiне енуi және қолданылуы
I. Жалпы бөлiм
1-тарау. Жалпы ережелер
ҚР 06.05.99 ж. № 375-I Конституциялық Заңымен; 2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен (бұр.ред.қара) 1-бап өзгертілді; 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 1-бап жаңа редакцияда (2022 ж. 18 қарашадан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
1-бап. Осы Конституциялық заңмен реттелетін қатынастар
Осы Конституциялық заң Қазақстан Республикасының Президентін, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының және Мәжiлiсiнің, мәслихаттардың депутаттарын, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдардың, кенттердің, ауылдық округтердің әкімдерін және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауға дайындық және оны өткiзу кезінде, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын кері шақырып алу кезiнде туындайтын қатынастарды реттейдi және Республика азаматтарының ерiк бiлдiру бостандығын қамтамасыз ететiн кепiлдiктердi белгiлейдi.
2-бап. Сайлау бостандығы
Республикадағы сайлау Республика азаматының сайлау және сайлану құқығын еркiн жүзеге асыруына негiзделедi.
ҚР 06.05.99 ж. № 375-I Конституциялық Заңымен 3-бап өзгертілді
3-бап. Сайлау құқығы принциптерi
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
1. Республика Президентiн, Парламентi Мәжілісiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, аудандар, облыстық маңызы бар қалалар, аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерін (бұдан әрі осы Конституциялық заңның мәтіні бойынша – әкімдерді), өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жағдайында өткiзiледi.
2. Республика Парламентi Сенатының депутаттарын сайлау жанама сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жағдайында өткiзiледi.
3. Республика азаматтарының сайлауға қатысуы ерiктi болып табылады. Азаматты сайлауға қатысуға мәжбүрлеуге, сондай-ақ оның еркiн бiлдiрудi шектеуге ешкiмнiң де құқығы жоқ.
2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 4-тармақпен толықтырылды (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді)
4. Сайлауға дайындық және оны өткізу кезінде шетелдің араласуына жол берілмейді.
ҚР 08.05.98 ж. № 222-I Конституциялық Заңымен; 06.05.99 ж. № 375-I Конституциялық Заңымен; 14.04.04 ж. № 545-II Конституциялық Заңымен (бұр. ред. қара); 2005.15.04. № 44-III Конституциялық Заңымен (бұр. ред. қара); 2009.09.02 № 124-IV ҚР Конституциялық Заңымен (бұр. ред. қара) 4-бап өзгертілді
4-бап. Жалпыға бiрдей сайлау құқығы
1. Жалпыға бiрдей белсендi сайлау құқығы - Республиканың он сегiз жасқа жеткен азаматтарының тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тіліне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне немесе кез келген өзге жағдаяттарға қарамастан, сайлауға дауыс беруге қатысу құқығы.
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 2-тармақ жаңа редакцияда (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
2. Бәсең сайлау құқығы – Қазақстан Республикасы азаматтарының Президент, Парламент, мәслихат депутаты, әкім немесе өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшесі болып сайлану құқығы.
3. Сайлауға сот iс-әрекетке қабілетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкімімен бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтар қатыспайды.
4. Мыналар:
1) сотталғандығы белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алып тасталмаған адам;
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара) 2) тармақша өзгертілді
2) сыбайлас жемқорлық қылмыс және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаудағы кінәсін сот заңда белгіленген тәртіппен таныған адам Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің, мәслихаттардың депутаттығына, әкім болуға кандидат, сондай-ақ өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне кандидат бола алмайды.
ҚР 06.05.99 ж. № 375-I; 14.04.04 ж. № 545-II (бұр. ред. қара); 2007.19.06 № 268 -III (бұр. ред. қара) Конституциялық Заңдарымен 5-бап өзгертілді
5-бап. Тең сайлау құқығы
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен 1-тармақ жаңа редакцияда (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 1-тармақ өзгертілді (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
1. Сайлаушылар Президентті, Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын сайлауға, сондай-ақ әкімдерді сайлауға тең негіздерде қатысады әрі олардың әрқайсысының бір сайлау бюллетеніне тиісінше бір дауысы болады.
2. Сайлаушылар Республиканың өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының тең дауыс саны болады.
3. Кандидаттардың сайлауға тең құқықтармен және шарттармен қатысуына кепiлдiк берiледi.
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара) 6-бап өзгертілді
6-бап. Төте сайлау құқығы
Республика Президентiн, Парламентi Мәжілісiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн азаматтар тiкелей сайлайды.
ҚР 08.05.98 ж. № 222-I Конституциялық Заңымен 7-бап өзгертілді
7-бап. Жанама сайлау құқығы
1. Парламент Сенатының депутаттарын сайлауға таңдаушылар мәслихаттардың депутаты болып табылатын Республика азаматтары қатысады.
2. Таңдаушылар Сенат депутаттарын сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының Сенат депутатын сайлаған кезде бiр дауысы болады.
3. алынып тасталды
2021.24.05. № 41-VІІ ҚР Конституциялық Заңымен (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара) 8-бап өзгертілді
8-бап. Жасырын дауыс беру
Республика Президентiн, Парламентiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, әкімді, өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлауда жасырын дауыс берiледi әрi сайлаушылардың еркiн бiлдiруiне қандай да болсын бақылау жасау мүмкiндiгiне жол берiлмейдi.
ҚР 06.11.98 ж. № 285-I; 06.05.99 ж. № 375-I; 14.04.04 ж. № 545-II (бұр. ред. қара); 2007.19.06 № 268 -III (бұр. ред. қара) (қолданысқа енетін мерзімін қара) Конституциялық Заңдарымен 9-бап өзгертілді; 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 9-бап жаңа редакцияда (2022 ж. 18 қарашадан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
9-бап. Сайлау жүйелері
1. Президентті, Парламент Сенатының депутаттарын сайлау кезінде мынадай:
дауыс беруге қатысқан сайлаушылар (таңдаушылар) дауысының елу пайызынан астамын жинаған;
қайта дауыс беру кезiнде басқа кандидатпен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) дауыс санының көпшiлiгiн жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.
2. Парламент Мәжілісінің депутаттары аралас сайлау жүйесі бойынша: біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша пропорционалды өкілдік ету жүйесі бойынша, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланады.
Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау кезінде, егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі басқа кандидаттарға қарағанда оның кандидатурасын жақтап дауыс берсе, кандидат сайланды деп есептеледі.
3. Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының депутаттары аралас сайлау жүйесі бойынша сайланады: біртұтас аумақтық сайлау округінің аумағы бойынша пропорционалды өкілдік ету жүйесі бойынша – депутаттардың жартысы, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша екінші жартысы сайланады.
Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының депутаттарын сайлау кезінде, егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі басқа кандидаттарға қарағанда оның кандидатурасын жақтап дауыс берсе, кандидат сайланды деп есептеледі.
Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары депутаттары мандаттарының саны тақ болған жағдайда, жартысынан асатын мандат бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланады.
4. Аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар мәслихаттарының депутаттары бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланады.
Аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар мәслихаттарының депутаттарын сайлау кезінде басқа кандидаттармен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының көпшілігін жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.
5. Әкімді сайлау кезінде басқа кандидаттармен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының көпшілігін жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.
6. Өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау кезінде басқа кандидаттарға қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі дауыс берген кандидаттар сайланды деп есептеледі.
2-тарау. Сайлау органдары
ҚР 14.04.04 ж. № 545-II Конституциялық Заңымен 10-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
10-бап. Сайлау органдары, олардың жүйесi мен өкiлеттiктерiнiң мерзiмi
1. Қазақстан Республикасында сайлауды әзiрлеу мен өткізудi ұйымдастыратын мемлекеттік сайлау органдары сайлау комиссиялары болып табылады.
2. Сайлау комиссияларының бiртұтас жүйесiн мыналар құрайды:
1) Республиканың Орталық сайлау комиссиясы;
2) аумақтық сайлау комиссиялары;
2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 2-1) тармақшамен толықтырылды (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді)
2-1) округтік сайлау комиссиялары;
3) 2018.29.06. № 162-VІ ҚР Конституциялық Заңымен алып тасталды (бұр.ред.қара)
4) учаскелiк сайлау комиссиялары.
2017.15.06. № 75-VI ҚР Конституциялық Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара); 2018.29.06. № 162-VІ ҚР Конституциялық Заңымен 3-тармақ жаңа редакцияда (бұр.ред.қара); 2022.05.11. № 156-VII ҚР Конституциялық Заңымен 3-тармақ өзгертілді (2023 ж. 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді) (бұр.ред.қара)
3. Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау жөніндегі аумақтық және округтік сайлау комиссияларын – Орталық сайлау комиссиясы, ал мәслихаттардың депутаттарын сайлау жөніндегі округтік сайлау комиссияларын және учаскелік сайлау комиссияларын тиісті аумақтық сайлау комиссиялары құрады.
Егер бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша округтердің шекаралары әкімшілік аумақтық бірліктердің шекараларымен тұспа-тұс келсе, округтік сайлау комиссиялары құрылмайды, олардың өкілеттіктерін аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады.
Орталық сайлау комиссиясын қоспағанда, сайлау комиссияларының құрамдарын тиісті мәслихаттар қалыптастырады.
Сайлау комиссияларының өкілеттік мерзімі бес жылды құрайды.
Аумақтық, округтік және учаскелік сайлау комиссияларының мүшелерін саяси партиялардың ұсыныстары негізінде тиісті мәслихаттар сайлайды.
Әрбір саяси партия тиісті сайлау комиссиясының құрамына бір кандидатура ұсынуға құқылы. Саяси партия сайлау комиссиясының құрамына осы саяси партияның мүшелері болып табылмайтын кандидатураларды ұсынуға құқылы.
Мәслихат белгілеген, сайлау комиссияларын құру мерзіміне дейін он бес күннен кем болмауға тиіс мерзімде саяси партиялардың ұсыныстары болмаған жағдайда, мәслихаттар сайлау комиссиясын өзге қоғамдық бірлестіктердің және жоғары тұрған сайлау комиссияларының ұсынысы бойынша сайлайды.
Сайлау комиссиясының құрамына ұсынылатын адамдар оның жұмысына қатысуға келісетіні туралы өтініштерін қоса береді. Сайлау комиссиясының төрағасы, төрағасының орынбасары, хатшысы сайлау комиссиясының отырысында сайланады.
