98. Медициналық көмек сұраудың деңгейі мен жиілігі қызметкерлердің жас шамасына, денсаулығының жағдайына, сондай-ақ олардың жынысына да (олардың асырауындағыларға) көп байланысты, және географиялық жағдай сияқты басқа да факторларға байланысты. Сондықтан бұрынғы тәжірибенің деректері бұрынғы тәжірибенің деректері пайдаланылған кезбен салыстырғанда тұрғындардың демографиялық құрамы қандай шамада өзгергендігіне байланысты да түзетіледі. Олар сонымен қатар тарихи үрдістердің жалғаспауының сенімді дәлелдемесі болғанда түзетіледі.
Бұрынғы қызметтердің құны және оны реттеуден түсетін пайда мен залал
99. Ұйым жоспар бойынша секвестр немесе түпкілікті есеп айырысу әсерін бағалау алдында ағымдағы актуарлық жорамалдарды (ағымдағы нарықтық пайыздық мөлшерлемелер мен нарықтық бағаларды қоса алғанда) пайдалана отырып, міндеттемелерді (және жоспардың тиісті активтерін) қайта бағалай отырып жүзеге асыруы тиіc).
100. Егер операция бір уақытта орын алса, ұйымның жоспарды өзгертуден туындайтын бұрынғы қызмет құнын, қысқартудан туындайтын бұрынғы қызмет құнын және есеп айырысудың пайда мен залалын арасын бөліп қарастырудың қажеті жоқ. Кейбір жағдайда, ұйымның жоспардың аясында сыйақыларды өзгертіп, өзгертілген сыйақыларды мерзімінен кеш есепке алуы сияқты, өзгертулер есеп айырысудан бұрын орын алуы мүмкін. Мұндай жағдайда, ұйым бұрынғы қызмет құнын кез келген пайда мен залалды есепке алудан бұрын таниды.
101. Жоспар бойынша түпкілікті есеп айырысу жоспар міндеттемелерді орындау арқылы жойылған жағдайда секвестрмен бір мезгілде жүргізіледі, оның нәтижесінде жоспар жойылады. Алайда жоспардың жойылуы осы жоспар ұқсас өтемақы ұсынатын жаңа жоспармен ауыстырылған жағдайда секвестр немесе түпкілікті есеп айырысу нысаны болып табылмайды.
Бұрынғы қызметтердің құны
102. Бұрынғы қызметтердің құны белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерінің жоспардың өзгерісі немесе қысқартылуы нәтижесіндегі өзгерісі болып табылады.
103. Ұйым бұрынғы қызметтердің құнын шығын ретінде төмендегі мерзімнен бұрын тануы тиіс:
(a) жоспарға өзгерістер мен қысқартулар енгізілгенде; және
(b) ұйым қатысты қайта құрылымдау шығындарын (37 ХҚЕС (IAS) қараңыз) немесе жқмыстан шыққандағы сыйақыларды танығанда (165 тармақты қараңыз).
104. Жоспардың өзгерістері ұйым белгіленген төлемдері бар жоспарды ұсынғанда, тотатқанда немесе қолданылып отырған белгіленген сыйақы жоспарына өзгерістер енгізген уақытта орын алады.
105. Қысқартулар, ұйым маңызды түрде қызметкерлердің санын жоспар бойынша қысқартқанда орын алады. Қысқарту фабриканың жабылуы, жұмыстың тоқтатылуы немесе уақытша тоқтатылуы сияқты оқшауланған жағдайда, орын алады.
106. Бұрынғы қызметтің құны позитивті (сыйақылар ұсынылып немесе өзгертілгеннен белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерінің құны жоғарылағанда) немесе негативті (сыйақылар тоқтатылып немесе өзгертілгеннен белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерінің құны төмендегенде) болады.
107. Ұйым қолданылып отырған сыйақы жоспарының аясында төленуге тиіс сыйақыларды қысқартып, сол уақытта сол қызметкерлерге төленуге тиіс басқа сыйақыларды ұлғайтқанда, ұйым бұл өзгерістерді дара таза өзгеріс деп қарастырады.
108. Бұрынғы қызметтер құнына мыналар кірмейді:
(a) іс жүзіндегі және бұрын болжамдалған жалақыны көтеруге қатысты шамалардың арасындағы айырмашылықтардың алдыңғы кезеңдерде көрсетілген қызметі үшін жәрдемақы төлеу бойынша міндеттемеге ықпалы (бұрынғы қызметтер құны бұл жағдайда қолданылмайды, себебі актуарлық алғышартта жоспарланған жалақы шамасы ескерілген);
(b) ұйымнан алынатын сыйақыны ұлғайту мөлшерін, ұйымның осындай ұлғайтуға тәжірибе тұрғысынан міндеттемелері болған жағдайда, жете бағаламау және асыра бағалау(бұрынғы қызметтер құны бұл жағдайда қолданылмайды, себебі актуарлық алғышартта осындай ұлғайтулар ескерілген);
(c) егер ұйым не жоспардың белгіленген талаптары бойынша (немесе осы талаптардың шегінен тысқары шығатын тәжірибе тұрғысынан міндеттеме), не заңнама талаптарына сәйкес жоспарға қатысушылардың мүддесі үшін жоспар активтерінің кез келген өсімін пайдалануға, ұлғайтылғын сыйақы ресмитағайындалмаған жағдайдың өзінде де, міндетті болған жағдайда қаржылық есептерде танылған актуарлық пайда нәтижесінде туындайтын сыйақы мөлшерін арттыруды бағалау, (осының нәтижесінде міндеттемелердің ұлғаюы- бұл бұрынғы қызметтердің құны емес, актуарлық шығын болып табылады, 88 тармағын қараңыз);
(d) жаңа немесе ұлғайған сыйақы төлемдері болмаған кездегі қызметкерлер сыйақыға кепілдік беруді қамтамасыз ету үшін қажетті талаптарды (бұрынғы қызметтердің құны жоқ, өйткені ұйым жәрдемақылардың бағаланатын құнын ағымдағы қызметтің құны ретінде яғни оның көрсетілуіне қарай, таныған) орындаған жағдайда, кепілдік берілген сыйақы төлемдерінің өсімі (сыйақылар болашақ еңбекке байланысты емес, 72 тармақты қараңыз).
Есеп айырысу кезіндегі пайда мен шығын
109. Есеп айырысу кезіндегі пайда мен залал төмендегілердің айырмашылығы болып табылады:
(a) есеп айырысу күнінде анықталған белгіленген өлемдері бар сыйақы міндеттемесінің ағымдағы құны; және
(b) есеп айырысумен байланысты байланысты ұйымның төлемдері мен өткізілген жоспар активтерін қосқандағы есеп айырысудың бағасы.
110. Есеп айырысу уақытында ұйым белгіленген өлемдері бар сыйақы міндеттемесінің есеп айырысуындағы пайда мен залалды тануы тиіс.
111. Жоспар бойынша түпкілікті есеп айырысу одан әрі барлық заңды және белгіленген төлемдерімен сыйақы жоспарының талаптары бойынша ұсынылатын сыйақы қамтамасыз ету сомасының қайсыбір бөлігіне немесе барлығына қатысты енгізілген міндеттемелерді тоқтатқан жағдайда орын алады (жоспардың шарттарына сай немесе актуарлық жорамалға енгізілген сыйақы төлемдерінің қызметкерге немесе огның атынан жасалатын төлемдерден басқа). Мысалы, жоспар қатысушыларына немесе олардың пайдасына еңбек қызметі аяқталғаннан кейін белгіленген сыйақыны алу құқығын тоқтату орнына біржолғы төлемдер жүргізген осы ұйым болып табылатын тараптың біреуінің мәмілесі нәтижесінде жүргізіледі.
112. Ұйым кейбір жағдайларда қызметкерлердің ағымдағы немесе алдыңғы кезеңдердегі қызметі мерзіміне байланысты қызметкерлерге барлық сыйақы немесе бөлігін қаржыландыру үшін сақтандыру полисін сатып ала алады. Сақтандыру полисі бойынша құқықтарды сатып алу заңды және сақтандырушы сақтандыру полисінде жазылған қызметкерлерге сыйақы төлеу бойынша міндеттемелерін орындамаған кезде қосымша сыйақы төлеуге жүктелген міндеттемелерін сақтаған жағдайда жоспар бойынша түпкілікті есеп айырысу нысаны болып табылмайды (46 тармақты қараңыз). 116-119 тармақтар жоспар активтері болып табылмайтын сақтандыру полистері бойынша өтемақы бойынша құқықтарын тануға және бағалауға жатқызылады.
Тану және бағалау: жоспар активтері
Жоспар активтерінің әділ құны
113. Артылу немесе дефицитті анықтауда жоспар активтерінің әділ құны белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерінен шегеріледі.
114. Жоспар активтері қордан есеп беруші ұйымға төленбеген салымдарды алып тастайды, ұйым арқылы шығарылып, қор арқылы ұсталып отырған өткізілмейтін қаржы құралдарының мысалында. Жоспар активтері қызметкерлердің еңбекақысына қатысты емес барлық міндеттемелер арқылы төмендетіледі., мысалы, туынды қаржы құралдарынан туындайтын міндеттемелер, сауда және басқа да төлемдер.
115. Егер жоспардың активтері, жоспар бойынша сыйақыларға есептелетін кейбір немесе барлық шамалар бойынша дәл сәйкес келетін белгілі бір жағдайларды қанағаттандыратын сақтандыру полистерін қамтыса, көрсетілген сақтандыру полистерінің әділ құны ретінде 54-тармақта сипатталғандай, тиісті міндеттемелердің дисконтталған құны қабылданады (егер сақтандыру полисі бойынша алынуға тиісті сома толықтай өтелмесе, азайтылуыға жататын сома).
Өтемақылар
116. Егер белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерді есептеу үшін басқа тараптың кейбір немесе барлық шығындарды өтеуі белгілі болса, ұйым келесіні орындайды:
(a) өтемақылық құқығын жеке актив ретінде таниды. Ұйым барлық активтерін әділ құнмен бағалауға міндетті.
(b) жоспары активтерінің әділ құнмен бағалануындағы өзгерістермен бірдей, өтемақылық құқығының әділ құнындағы өзгерістерді таниды және бағалайды (124 және 125 тармақтарын қараңыз). 120 тармаққа сәйкес танылған белгіленген төлемдері бар сыйақы шығындарының құрамы өтемақылық құқығының баланстық құнындағы өзгерістердің сомасына қатысты танылуы мүмкін.
117. Кейде ұйым басқа тараптың (мысалы, сақтандырушы) белгіленген төлемдері бар сыйақы жоспары бойынша міндеттемелерін реттеу үшін қажетті шығысының бөлігін немесе барлығын төлеу мүмкіндігін қарастыра алады. 8-тармақта айқындалған белгі бір талаптарды қанағаттандыратын сақтандыру полистері жоспардың активтеріне жатады. Ұйым осындай сақтандыру полистеріне қатысты жоспардың басқа активтері үшін пайдаланылатын осыған ұқсас есепке алу тәртібін қолданады және 116 тармағын қолданбайды (46-49 және 115-тармақтарды қараңыз).
118. Сақтандыру полисі белгілі бір талаптарды қанағаттандыратын сақтандыру полисі болып табылмаған жағдайда, осындай полис жоспар активі болып табылмайды. 116 тармақта мынадай жағдайлар қарастырылады: ұйым осы сомаға 140(b)-тармаққа сәйкес танылатын белгіленген төлемдері бар жоспар бойынша міндеттемелердің көлемін азайту орнына жеке активтер ретінде сақтандыру полистері бойынша өтемақы алуға өз құқығын таниды; ұйым басқа барлық аспектілерде осы активке жоспар активтері үшін пайдаланылатын тәсілдерді қолданады.
119. Егер белгіленген төлемдерімен жоспар бойынша төленетін кейбір немесе барлық сыйақы сомасына және мерзімдеріне сәйкес келетін сақтандыру полисі бойынша әділ құнымен өтемақы алу құқығы туындаса, өтемақы алуға құқығының әділ құны тиісті міндеттемелердің дисконтталған құны болып саналады (егер өтемақы толығымен төленбесе, азаяды).
Белгіленген төлемдері бар сыйақы шығындары
120. Ұйым басқа ХҚЕС талап ететін немесе активтің құнына қосуға рұқсат беретін жағдайдан басқа, белгіленген төлемдері бар сыйақы міндеттемелерінің құрамын тануы тиіс:
(a) пайда немесе залалдағы қызметтің құны (66-112 тармақтарын қараңыз);
(b) пайда немесе залалдағы белгіленген төлемдері бар таза сыйақы міндеттемелері (актив) (123-126 тармақтарын қараңыз); және
(c) басқа жиынтық табыстағы белгіленген төлемдері бар таза сыйақы міндеттемелерінің (актив) қайта бағалануы (127-130 тармақтарын қараңыз).
121. Басқа ХҚЕС қызметкерлердің кейбір сыйақы шығындарын босалқылар және негізгі құрал мияқты актив шығынына қосуды талап етеді (2 ХҚЕС (IAS) және 16 ХҚЕС (IAS) қараңыз). Осындай активтердің құнына қосылған кез келген қызмет аяқталудан кейінгі сыйақы шығындарының 120 тармақта тізілген компоненттердің сәйкес үлесі бар.
122. Басқа жиынтық табыстағы белгіленген төлемдері бар таза сыйақы міндеттемелерінің (актив) қайта бағалануы келесі кезеңдерде пайда мен залалға қайта сыныпталмауы тиіс. Дегенмен, ұйым, басқа жиынтық табыста танылған сомаларды меншікті капиталдың ішінде өткізуі мүмкін.
Белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (активтің) таза пайызы
123. Белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (активтің) таза пайызы 83 тармақта көрсетілгендей, жылдық есептік кезеңнің басында анықталған белгіленген таза сыйақы міндеттемесін (активті) дисконт мөлшерлемесіне көбейту арқылы анықталады.
124. Белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (активтің) таза пайызын жоспар активтерінің пайыздық кірісі, белгіленген сыйақы міндеттемелерінің пайыздық шығыны және 64 тармақта көрсетілген активің жоғары деңгейінің әсерінің қосындысы ретінде қарастырады.
125. Жоспар активтерінің пайыздық кірісі жоспар активтерінің қайтарымдылығының құрауышы болып табылады және жоспар активінің әділ құнын 83 тармақта көрсетілген дисконт құнына көбейту арқылы анықталады., және жылдық есептің кезеңнің басында анықталғандай, салымдарды салу мен сыйақыларды төлеу кезеңінде жоспар активтерінде болған әрбір өзгерісті есепке алады. Жоспар активтерінің пайыздық кірісі мен жоспар активтерінің қайтарымдылығының айырмашылығы белгіленген сыйақы міндеттемесінің (активтің) қайта бағалауында болып табылады.
126. Активтің жоғары деңгейінің әсеріндегі пайыз активтің жоғары деңгейінің әсеріндегі жалпы өзгерістің бір бөлігі болып табылады, және активтің жоғары деңгейінің әсерін 83 тармақта белгіленген дивконт құнына көбейткенге тең, және екеуі де жылдық есептік кезеңнің басында анықталады. Осы сома мен активтің жоғары деңгейінің әсеріндегі жалпы өзгерістер белгіленген сыйақы міндеттемесінің (активтің) қайта бағалануында болып табылады.
Белгіленген таза сыйақы міндеттемесін (актив) қайта бағалау
127. Белгіленген таза сыйақы міндеттемесін (актив) қайта бағалау кедесілерді біріктіреді:
(a) актуарлық пайда мен залады (128 және 129 тармақтарын қараңыз);
(b) активтер жоспарының қайтарымдылығын (130 тармақты қараңыз), белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (активтің) таза пайызына қосылған соманы алып тастағанда (125 тармақты қараңыз); және
(c) белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (активтің) таза пайызына қосылған соманы алып тастағанда, активтің жоғары деңгейіндегі өзгерістердің әсері (126 тармақты қараңыз).
128. Актуарлық пайда мен залалдар төлемдері белгіленген жоспар бойынша міндеттемелердің дисконтталған құнын немесе тиісті активтердің әділ құнын қосу немесе азайту нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Актуарлық пайда мен шығындардың себептері, мысалы, мыналар болып табылады.:
(a) кадр тұрақсыздығының көзделмеген жоғары немесе төмен деңгейі, мерзімінен бұрын жұмыстан шығу, қайтыс болу деңгейі немесе жалақыны, сыйақыны көтеру (егер жоспардың белгіленген немесе жүктелген талаптары инфляцияны ескере отырып, төлемдерді ұлғайтуды қамтамасыз етсе) немесе медициналық қамтамасыз етуге шығындар;
(b) сыйақыны төлеу жолдарына қатысты жорамалдардың өзгерістерінің әсері;
(c) кадр тұрақсыздығының, мерзімінен бұрын жұмыстан шығудың, қайтыс болу деңгейінің немесе жалақыны, сыйақыны көтерудің (егер жоспардың белгіленген немесе жүктелген талаптары инфляцияны ескере отырып, төлемдерді ұлғайтуды қамтамасыз етсе) немесе медициналық қамтамасыз етуге шығындардың болашақ деңгейін бағалауға өзгерістердің ықпалы; және
(d) дисконт мөлшерелемесі өзгерісінің ықпалы.
129. Белгіленген сыйақы міндеттемесін ұсыну, өзгерту, қысқарту және есептеу себебінен немесе белгіленген сыйақы міндеттемесі аясында төленуге тиіс сыйақылардың өзгерісі себебінен актуарлық пайда мен залал белгіленген сыйақы міндеттемесінің ағымдағы құнындағы өзгерістерді енгізбейді. Мұндай өзгерістер көрсетілген қызмет немесе есептеудің пайдасы мен залалынан туындайды.
130. Активтер жоспарының қайтарымдылығын анықтау мақсатында, ұйым, актвтер жоспарын басқару шығындарын және белгіленген сыйақы міндеттемесін бағалауға қолданылатын актуарлық жорамалға қосылған төленуге тиіс салықтардан басқа жоспар бойынша төленуге тиіс салықтарды шегереді (76 тармақты қараңыз). Басқа әкімшілік шығындар активтер жоспарының қайтарымдылығынан шегерілмейді.
Ақпаратты ұсыну
Өзара есеп айырысу
131. Ұйым басқа жоспарға жататын міндеттемелерге қарсы бір жоспарға жататын активтерді ескеруі тиіс:
(a) басқа жоспар бойынша міндеттемелерді орындау үшін бір жоспар активтерінің өсуін пайдалануға заңды тіркелген құқығы бар; және
(b) сальдолау негізде міндеттемелерді орындауға не басқа жоспар бойынша міндеттемелерді орындау үшін бір жоспардың активтерінің өсуіне байланысты пайданы жүзеге асыруға ойы бар.
132. Өзара есеп айырысу мақсаты 32 ХҚЕС-да Қаржы құралдары: ақпаратты ұсынуда (IAS) қаржы құралдары үшін ұсынылғандармен ұқсас болып келеді.
Қысқа мерзімді/ұзақ мерзімді айырмашылық
133. Кейбір ұйымдар активтері мен міндеттемелері қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Осы Стандарт ұйым еңбек қызметін аяқталуы бойынша сыйақы ұсынуға байланысты туындайтын активтер мен міндеттемелердің қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді бөлігін айыру керектігіне қатысты талаптарды белгілемейді.
Белгіленген сыйақы міндеттемесінің құрамы
134. 120-тармақ ұйымнан қымет көрсету құны мен пайда мен залалдағы белгіленген сыйақы міндеттемесінің (актив) таза пайызын тануды талап етеді. Осы Стандарт ағымдағы қызмет құны мен белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (актив) таза пайызын қалай ұсыну керектігін түсіндірмейді. Ұйым бұл компоненттерді 1 ХҚЕС (IAS) сәйкес ұсынады.
Ақпаратты ашып көрсету
135. Ұйым келесі ақпаратты ашып көрсетеді:
(a) белгіленген сыйақы жоспарын және онымен байланысты тәуекелдіің сипаттамасын түсіндіреді (139 тармақты қараңыз);
(b) қаржылық есептіліктегі белгіленген сыйақы жоспарынан туындайтын сомаларды анықтайды және түсіндіреді (140-144 тармақтарын қараңыз); және
(c) ұйымның болашақ ақша қаражаттарының ағымының сомасына, мерзіміне және белгісіздігіне белгіленген сыйақы жоспарларының қалай әсер ететіндігін түсіндіреді (145-147 тармақтарын қараңыз).
136. 135-тармақтағы көрсетілген мақсатқа жету үшін, ұйым төменде көрсетілгендердің барлығын есепке алуы тиіс:
(a) ашып көрсету талаптарын орындауға қажетті деркетерді деңгейін;
(b) әрбір жеке талапқа қаншалықты мән беру керектігін;
(c) бөлшектеу немесе бөлшектемеу дәрежесін; және
(d) қаржылық есептілікті пайдаланушылардың берілген сандық ақпаратты бағалауға қажетті қосымша ақпараттың қажеттігі.
137. Егер осы Стандарттың және басқа ХҚЕС талаптарын орындайтын ашып көрсетулер 135-тармақтың мақсатына жету үшін тиімсіз болса, ұйым сол мақсатқа жету үшін қажетті қосымша ақпаратты ашып көрсетуі тиіс. Мысалы, ұйым белгіленген сыйақы міндеттемесінің ағымдағы құнының мәнін,сипаттамасын және тәуекелін бөліп қарастыратын талдауын ұсынуы мүмкін. Мұндай ашып көрметулер келесілерді бөліп қарастырады:
(a) белсенді қатысушыларға, мезімі ұзартылған қатысушыларға және зейнеткерлерге берілуге тиіс сомалардың арасын.
(b) бөленетін сыйақылар мен жинақталған сыйақылардың арасын, бірақ бөленетін емес.
(c) шартты сыйақылар, болашақ еңбекақының өсуіне қатысты сомалар мен басқа сыйақылардың арасын ажыратуы тиіс.
138. Ұйым материалдылығы әр түрлі тәуекелдері бар жоспарлардың немесе жоспарлар тобының барлық немесе кейбір ашып көрсетулерін бөліп қарастырылуын бағалайды. Мысалы, ұйым төменде көрсетілген бір немесе бірнеше ерекшеліктерді көрсете отырып, жоспар туралы ақпараттың ашып көрсетілуін бөлшектей алады:
(a) әр түрлі географиялық орналасу.
(b) еңбекақының зейнетақылық жоспары, еңбекақының қорытынды зейнетақылық жоспары немесе еңбек қызметі аяқталғаннан кейінгі медициналық жоспар сияқты түрлі сипаттамалар.
(c) түрлі ретеуші орталар.
(d) түрлі есеп беру сегменттері.
(e) түрлі қаржыландыру тетіктері (мысалы, толықтай қаржыландырылмаған, жартылай немесе толықтай қаржыландырылған ).
Белгіленген сыйақы жоспары және онымен байланысты тәуекелдің сипаттамасы
139. Ұйым келесілерді ашып көрсетуі тиіс:
(a) төмендегі ақпаратпен қоса, белгіленген сыйақы жоспарының сипаттамасын:
(i) жоспар қамтамасыз ететін сыйақылардың мәнін (мысалы, белгіленген еңбекақы төлемдері бар қорытынды жоспар немесе кепілдігі бар салымдарға негізделген жоспар).
(ii) жоспардың қызмет ауқымын реттейтін негіздің сипаттамасын, мысалы, қаржыландыру талаптарының ең төменгі деңгейін, және активтің жоғары деңгейі сияқты жоспарды реттеу негізінің кез келген әсерін (64 тармақты қараңыз).
(iii) ұйымға, жоспарды бақаруда артылған басқа да жауапкершілік, мысалы, сенімді тұлғалардың немесе жоспардың кеңес мүшелерінің жауапкершілігі.
(b) жоспардың ұйымды ұшырататын ерекше, ұйымға негізделген немесе жоспарға негізделген тәуекел және олардың шоғырлануы. Мысалы, егер жоспар активтері бастапқыда инвестициялардың бір тобына салынса, мысалы, жылжымайтын мүлікке, онда жоспар ұйымды жылжымайтын мүлік нарығының тәуекеліне ұшыратады.
(c) жоспарға енгізілген кез келген түзетулердің, қысқартулардың және есептеулердің сипаттамасын.
Қаржылық есептіліктің сомаларын түсіндіру
140. Ұйым, қолданылуы мүмкін болса, төмендегілер үшін бастапқы сальдодан мен соңғы сальдоға дейін мұқият тексерілген дәлелдеуді ұсынуы тиіс:
(a) жеке дәлелдеуді көрсете отырып, белгіленген таза сыйақы міндеттемесін (актив):
(i) актив жоспарын.
(ii) белгіленген сыйақы міндеттемесінің келтірілген құнын.
(iii) активтің жоғары деңгейінің әсерін.
(b) кез келген өтемақы құқығы. Сонымен қатар ұйым өтемақы құқығыы мен соған қатысты міндеттеменің арасындағы байланысты түсіндіруі тиіс.
141 140-тармақта тізілген ділелдеу, егер қолданылуы мүмкін болса, төмендегілерді көрсетуі тиіс:
(a) ағымдағы қызмет құны.
(b) пайыздан түсетін кіріс немесе шығыс.
(c) жеке көрсете отырып, белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (актив) қайта бағалануы.
(i) (b) тармағында анықталған пайызды алып тастағандағы жоспар активтерінің қайтарымдылығы.
(ii) демографиялық болжамнан туындайтын актуарлық пайда мен залал (76(a) тармағын қараңыз).
(iii) қаржылық болжамнан туындайтын актуарлық пайда мен залал (76(b) тармағын қараңыз).
(iv) (b) тармағында анықталған пайызды қоспағандағы активті оның ең төменгі деңгейіне дейін шек қойған уақыттағы өзгерістер. Ұйым, сонымен қатар, мүмкін болатын ең жоғары экономикалық пайданы анықтау жолын ашып көрсетуі тиіс, мысалы, қаражаттың орнын толтыру болашақ салымдардың қысқартылуы немесе екеуінің қосындысы.
(d) көрсетілген қызметтің құны және есептеудің нәтижесі болып табылатын пайда мен залал. 100-тармаққа сәйкес, егер, көрсетілген қызметтің құны және есептеудің нәтижесі болып табылатын пайда мен залал бірге пайда болса, оларды бөлудің өажеті жоқ.
(e) шетел валютасы бағамының өзгеріс әсері.
(f) жоспарға қатысушылар мен жқмыс берушінің үлесін жеке көрсете отырып, жоспар салымдары.
(g) кез келген есептеуге қатысты жеке алынған жоспар төлемдері.
(h) бизнес бірлестіктері мен орналастырулардың әсері.
142. Ұйым актив жоспарының әділ құнын сол активтердің сипаты мен тәуекелін жеке қарастыратын сыныптарға бөлшектеуі қажет, өз ішінде актив жоспарының әрбір сыныбы қарастырылып отырған нарықта (13 ХҚЕС (IFRS) Әділ Құнды Бағалау) белгіленген нарықтық баға деңгейі бар және ондай бағасы жоқ сыныптарға бөлінеді. Мысалы, 136 тармақта талқыланған ашып көрсету дәрежесін қарастыра отырып, ұйым келесілерді бөліп ажырата алады:
(a) ақша қаражаты мен олардың баламасынc;
(b) үлестік құралдар (саланың түрі мен компанияның өлшеміне және орналасуына қарай бөлінген);
(c) борышқорлық құралдар ( шығарушы түрі, несие төлеу қабілеттілігіне және орналасуына қарай ажыратылған);
(d) жылжымайтын мүлік (орналасуына қарай ажыратылған);
(e) туынды қаржы құралдары (келісімшартта көрсетілген тәуекелдің түріне қарай, мысалы, пайыз мөлшерлемесі келісімшарттары, валюталық келісімшарттар, меншікті капитал келісімшарттары, несиелік келісімшарттар, ұзақ мерзімді своп және т.б.);
(f) инвестициялық қорлар (қордың түріне ұарай ажыратылған);
(g) активпен қамтамасыз етілген құнды қағаздар; және
(h) құрылымдық берешек
143. Ұйым актив жоспары ретінде қарастырылып отырған өзінің жеке өткізілетін қаржы құралдарының әділ құнын және қолданыстағы актив жоспарының немесе ұйым қолданып отырған басқа активтің әділ құнын ашып көрсетуі тиіс.
144. Ұйым белгіленген сыйақы міндеттемесінің ағымдағы құнын анықтау үшін қолданылған маңызды актуарлық жорамалды ашып көрсетуі тиіс (76 тармақты қараңыз). Ақпаратты мұндай ашып көрсету абсоютті көрсеткітерде болуы шарт (мысалы, абсолюттік пайыз, және бұл пайыз бен басқа айнымалылардың шегі ғана бола қоймау керек). Ұйым жоспар тобының жалпы ақпаратын ашып көрсетуді ұсынған уақытта орташа алынған мән мен біршама кіші ауқымда көрсетуі тиіс.
Болашақ ақша қаражаттары ағымының сомасы, мерзімі және білгісіздігі
145. Ұйым келесі ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:
(а) есептік кезеңнің соңында белгіленген сыйақы міндеттемесінің ағымдағы актуарлық жорамал (144-тармақтың аясында ашып көрсетілгендей) арқылы сол кезеңде өзгеріске ұшырағаны туралы әрбір маңызды актуарлық болжамның сезімталдыққа талдауы;
(b) сол әдістің шектеулері арқылы талап етілетін сезімталдық талдауының дайындығы кезіндегі әдістер мен жорамалдар;
