7-ші Халықаралық Қаржылық Есептілік Стандарты (IAS 7)
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік[1]
Ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат қаржы есептілігін жаттарына қажеттілікті бағалау үшін негіз болатындығымен пайдалы. Пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер ақша қаражаттары мен олардың баламаларын жасау қабілетін, сондай-ақ оларды уақытқа қарай бөлу мен оларды жасау айқындылығын қажет етеді.
Бұл стандарттың мақсаты ұйымның өткен кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру арқылы ақша қаражаттары мен ақша баламаларындағы тарихи өзгерістер туралы ақпарат беруін талап етуде болып табылады, онда кезең ішінде операциялық, инвестициялық жəне қаржылық қызметтен түскен ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін жіктеу жүргізіледі.
1. Ұйым осы Стандарттың талаптарына сəйкес ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп дайындауға жəне оны қаржы есептілігі берілетін əрбір кезең үшін өзінің қаржы есептілігінің құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға міндетті.
2. Осы стандарт 1977 жылғы шілде айында бекітілген 7 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік ХҚЕС (IAS) Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартын алмастырады.
3. Ұйымның қаржы есептілігін пайдаланушылар ұйымның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларын қалай жасайтынына жəне пайдаланатынына мүдделілік танытады. Бұл ұйым қызметінің сипатына қарамастан жəне ақша қаражаттарының ұйым өнімі ретінде болатынына не болмайтынына қарамастан, бұл қаржы институты жағдайында болуы мүмкін. Ұйымдар, олардың негізгі кіріс келтіретін қызметінің айырмашылығына қарамастан, шын мəнінде бірдей себептер бойынша ақша қаражаттарына бірдей мұқтаж болады. Олар ақша қаражаттарына өздерінің операцияларын жүргізу, міндеттемелерін өтеу жəне өздерінің инвесторларына кірісті қамтамасыз ету үшін мұқтаж болады. Тиісінше, осы Стандарт барлық ұйымдардан ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беруін талап етеді.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпараттың артықшылығы
4. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп оны қаржы есептілігінің қалған нысандарымен бірге пайдаланған кезде ақпарат береді, онда өзгеріп отыратын жағдайлар мен мүмкіндіктерге бейімделу үшін пайдаланушыларға ұйымның таза активтеріндегі өзгерістерді, оның қаржы құрылымын (өтімділігі мен төлем қабілетін қоса алғанда) жəне түсімдер мен ақша қаражаттары төлемдерінің деңгейі мен мерзімдеріне əсер ету қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат ұйымның ақша қаражаттары мен баламаларын молайту қабілетін бағалау кезінде пайдалы болады жəне пайдаланушыларға əртүрлі ұйымдардағы ақша қаражаттарының болашақтағы түсімдері мен төлемдерінің дисконтталған құнын бағалауға жəне салыстыруға арналған үлгілерді əзірлеуге мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ əртүрлі ұйымдардың операциялық көрсеткіштері туралы есептіліктің салыстырмалығын жеңілдетеді, бұл бірдей операциялар мен оқиғалар үшін есептің əр алуан əдістерін қолданудан келтірілетін əсерін жояды.
5. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы өткен жылдардағы мəлімет ақша қаражаттарының болашақ ағындарының сомасының, уақытының жəне айқындығының индикаторы ретінде жиі пайдаланылады. Ол сондай-ақ ақша қаражаттарының болашақ ағындарының бұрынғы бағалауларының дəлме-дəлдігін тексеру кезінде жəне пайдалылық пен ақша қаражаттарының таза қозғалысы жəне бағалар өзгеруінің əсері арасындағы байланысты зерттеу кезінде пайдалы болады.
6. Осы Стандартта төменде көрсетілген мəндерінде мынадай терминдер пайдаланылады:
Ақша қаражаттарына ұйымның кассасындағы жəне ағымдағы шотындағы ақша кіреді.
Ақша қаражаттарының баламалары – алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын жəне олардың құны шамалы тəуекелдікке ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар.
Ақша қаражаттарының қозғалыстары - ақша қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері жəне төлемдері.
Операциялық қызметтер – ұйымның кіріс келтіретін негізгі қызметі мен инвестициялық жəне қаржы қызметінен айырмашылығы бар басқа қызмет.
Инвестициялық қызметтер – ақша қаражаттарының баламаларына жатпайтын ұзақ мерзімді активтер мен басқа да инвестицияларды сатып алу жəне сату.
Қаржы қызметтері – ұйымның меншік капиталы мен қарыз қаражаттарының мөлшері жəне құрамындағы өзгерістерге əкеп соқтыратын қызмет.
Ақша қаражаттары жəне олардың баламалары
7. Ақша қаражаттарының баламалары инвестициялар жəне басқа да мақсаттардан гөрі, ең алдымен қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеуге арналған. Ақша қаражаттарының баламалары ретінде жіктелуі үшін инвестиция ақша қаражаттарының белгілі бір сомасына оңай айналуына жəне құн өзгерісінің болмашы тəуекелдігіне ұшырауы тиіс. Осылайша, əдетте инвестиция ақша қаражаттарының баламасы ретінде, оның қысқа мерзімі, айталық, үш ай немесе сатып алу күнінен бастап одан аз өтеу мерзімі болған кезде ғана жіктеледі. Меншікті капиталға салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу күніне дейін көп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған жəне сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының баламаларынан алынып тасталады.
8. Алайда, кейбір елдерде талап ету бойынша өтелетін банктік овердрафттар (банк берешектері) ұйымның ақша қаражаттарын басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда банктік овердрафттар ақша қаражаттары мен баламаларының құрамдас бөліктері ретінде енгізіледі. Банктегі шот бойынша сальдоның оң сипатынан теріс сипатына жиі ретте өзгеріп тұруы банктермен осындай келісімдердің өзіне тəн белгісі болып табылады.
9. Ақша қаражаттарының қозғалысына баптар, ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаттары баламаларының құрамында бөліктері арасындағы қозғалыс жатпайды, өйткені бұл құрамдас бөліктер операциялық, инвестициялық қызмет пен қаржы қызметінің бөлігі емес, ұйымның ақша операцияларын бақылаудың жəне реттеудің бір бөлігі болып табылады. Ақша операцияларын бақылауға жəне реттеуге ақша қаражаттарының баламаларына артық ақша қаражаттарын инвестициялау жатады.
Ақша қаражаттары туралы есеп
10. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді оларды операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметі бойынша жіктей отырып ұсынылуы тиіс.
11. Ұйым операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді өзінің қызметінің сипатына неғұрлым сəйкес келетіндей береді. Қызмет түрлері бойынша жіктеу пайдаланушыларға осы қызметтің ұйымның қаржы жағдайына əсер етуін, оның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларының сомасын бағалауға мүмкіндік беретін ақпаратты қамтамасыз етеді. Бұл ақпарат сонымен бірге қызмет түрлері арасындағы өзара байланысты бағалау үшін де пайдаланылады.
12. Бір операцияға əртүрлі жіктелген ақша қаражаттарының қозғалысы кіруі мүмкін. Мысалы, несие бойынша ақша қаражаттарын өтеудің құрамына пайыздарға қоса борыштың негізгі сомасы кіретін жағдайда пайыздарды құрайтын бөлігі операциялық қызмет ретінде жіктелуі, ал негізгі соманы құрайтын бөлігі қаржы қызметі ретінде жіктелуі мүмкін.
Операциялық қызмет
13. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің жəне төлемдерінің мөлшері ұйым операциялары несиелерді өтеу, операциялық мүмкіндіктерді сақтау, дивидендттер төлеу жəне қаржыландырудың сыртқы көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дəрежедегі басты индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.
14. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ұйымның кіріс келтіретін негізгі қызметіне тікелей байланысты. Сөйтіп, əдеттегідей, олар таза пайданы жəне шығынды айқындауға кіретін операциялар мен басқа да оқиғалардың нəтижесі болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттары қозғалысының мысалдары мыналар болып табылады:
(a) тауарларды сатудан жəне қызмет көрсетулерден түскен ақшалай түcімдер;
(b) роялти түріндегі түсімдер, қаламақылар, комиссиялық сыйақылар жəне табыстың басқа да түрі;
(с) тауарлар мен қызмет көрсетулері үшін жеткізушілерге берілетін ақшалай төлемдер;
(d) қызметшілерге жəне олардың атынан басқа тұлғаларға ақшалай төлемдер;
(e) сақтандыру ұйымының сақтандыру сыйлықтары мен талап арыздары, жылдық жарналар жəне басқа да сақтандыру сыйақылары ретіндегі ақшалай түсімдері мен төлемдері;
(f) егер бұлар тек қаржы немесе инвестициялық қызметтермен байланыстырылмайтын болса, ақшалай төлемдер немесе пайдаға салынатын салық төлемі немесе пайдаға салынатын салық үшін өтемақы; жəне
(g) коммерциялық немесе сауда мақсатында жасалатын келісімшарттар бойынша ақшалай түсімдер мен төлемдер.
Бір өндірістік нысанды сату сияқты кейбір операциялар танылған пайда немесе залалға қосылған пайданың немесе залалдың туындауына əкеп соқтыруы мүмкін. Мұндай ақша қаражаттарының қозғалысымен байланысты операциялар инвестициялық операциялардағы ақша қаражаттарының қозғалысынан болады. Алайда, 16 Жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар ХҚЕС-тың (IAS) 68А тармағына сəйкес басқаларға жалға беруге жəне əрі қарай сатуға арналған активтерді өндіру немесе сатып алу үшін ақша төлемдері операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылады. Жалға беруден жəне осындай активтердің одан кейінгі сатылулары да ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылады.
15. Ұйымның коммерциялық немесе сауда мақсатында бағалы қағаздары мен қарыздары болуы мүмкін, бұл жағдайда олар арнайы қайта сату үшін сатып алынған босалқы ретінде қарастырылуы мүмкін. Сөйтіп, коммерциялық немесе сауда бағалы қағаздарын сатып алуға жəне сатуға байланысты туындайтын ақша қаражаттарының қозғалысы операциялық қызмет ретінде жіктеледі. Осыған ұқсас, қаржы ұйымдары беретін ақша аванстары мен қарыздары да əдетте операциялық қызмет ретінде жіктеледі, өйткені олар қаржы ұйымының кіріс келтіретін негізгі қызметіне жатады.
Инвестициялық қызметтер
16. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені ол болашақ кіріс пен ақша қаражаттарын молайтуға арналған ресурстарды қалыптастыру мақсатына арналған шығыстарды айғақтайды. Танылған активке ықпал ететін шығындар ғана қаржылық жағдай есебінде инвестициялық қызмет ретінде жіктеле алады. Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының мысалдары мыналар болып табылады:
(a) жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес жəне басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға капиталдандырылған əзірлеу шығындарына жəне меншікті өндірістің негізгі құрал-жабдықтарына байланысты төлемдер жатады;
(b) жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар, материалдық емес жəне басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер;
(с) басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын жəне бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер ( ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін жəне коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары);
(d) басқа ұйымдардың үлестік немесе борыш құралдарын жəне бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін жəне коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған ақшалай түсімдерден басқалары);
(e) басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен қарыздар (қаржы ұйымдары берген аванстық төлемдер мен қарыздардан басқалары);
(f) басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер (қаржы институттарының аванстық төлемдері мен кредиттерінен басқалары);
(g) фьючерстік келісімшарт, форвардтық келісімшарт, опциондар мен «своп» келісімшарттар бойынша болған ақша төлемдері келісімшарт коммерциялық немесе сауда мақсаттарында жасалған немесе түсімдер қаржы қызметі ретінде топтастырылатын жағдайынан басқа; жəне
(h) фьючерстік келісімшарт, форвардтық келісімшарт, опциондар мен «своп» келісімшарттар бойынша болған ақша түсімдері келісімшарт коммерциялық немесе сауда мақсаттарында жасалған немесе түсімдер қаржы қызметі ретінде топтастырылатын жағдайынан басқа.
Келісімшарт белгілі бір позицияны хедждеу ретінде ескерілген кезде, ол бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы хеджделетін позиция бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы сияқты бағаланады.
Қаржы қызметі
17. Қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпаратты жеке ашудың зор маңызы бар, өйткені бұл ақпарат ұйымға капитал беретін инвесторлардың ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне қатысты талаптарын болжау үшін қажетті. Қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары ағындарының мысалдары мыналар болып табылады:
(a) акциялар эмиссиясынан немесе басқа да үлестік құралдардан түскен ақша түсімдері;
(b) ұйымның акцияларын сатып алу немесе өтеу үшін акция иеленушілеріне ақшалай төлемдер;
(с) қамтамасыз етілмеген облигациялардан, қарыздардан, вексельдерден, қамтамасыз етілген облигациялардан, кепілдік жəне басқа да қысқа мерзімді жəне ұзақ мерзімді кредиттерден ақшалай түсімдер;
(d) кредиттік сомаларды ақшалай өтеу; жəне
(e) қаржылық жалдау бойынша берешекті азайту үшін жалға алушының ақшалай төлемдері.
Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді беру
18. Ұйым операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді, немесе:
(a) тікелей əдісті пайдалана отырып беруі тиіс, бұл əдіс кезінде жалпы ақша түсімдерінің негізгі түрлері мен төлемдері туралы ақпарат ашылады; немесе
(b) жанама əдісті пайдалана отырып беруі тиіс, бұл əдіс кезінде таза пайда мен шығын ақшалай емес сипаттағы операциялардың, негізгі қызметтен кез келген кейінге қалдырылған немесе есептелген өткендегі немесе болашақтағы ақша түсімдерінің немесе төлемдерінің жəне инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысымен байланысты кірістердің немесе шығыстардың нəтижелері ескеріле отырып ұсынады.
19. Ұйымдардың ақша қаражаттарының қозғалысының ағындарын көрсету үшін тікелей əдісті қолдануы құпталады. Бұл əдіс жанама əдісті қолдану кезінде алына алмайтын ақша қаражаттарының болашақ ағындарын бағалау үшін қажетті ақпаратты қамтамасыз етеді. Тікелей əдісті пайдаланған кезде жалпы ақша түсімдерінің жəне жалпы ақша төлемдерінің негізгі түрлері туралы ақпарат мыналардан алынуы мүмкін, не:
(a) ұйымның есептік жазбаларынан; не
(b) сатуларды, сатудың өзіндік құнын (пайыздық жəне соған ұқсас кіріс, жəне пайыздық шығыс жəне соған ұқсас қаржылық мекемелер үшін шығындар) мыналарды:
(i) кезең ішіндегі босалқылардағы жəне операциялық дебиторлық жəне кредиторлық берешектердің өзгерістерін;
(ii) басқа ақшалай емес баптарды; жəне
(iii) инвестициялық немесе қаржылық ақша ағындарының туындауына əкеп соқтыратын басқа да баптарды ескере отырып, пайда мен шығын туралы есептегі басқа да баптарды түзету арқылы.
20. Жанама əдісті қолданған кезде операциялық қызметтен алынатын ақша қаражаттарының таза ағыны мыналарды:
(a) кезең ішіндегі босалқылардағы жəне операциялық дебиторлық жəне кредиторлық берешектердің өзгерістерін;
(b) тозу, бағалау міндеттемелері, мерзімі кейінге қалдырылған салықтар, шетелдік валютамен жүргізілген операциялар бойынша іске асырылмаған пайда мен шығын, қауымдасқан ұйымдардың бөлінбеген пайдасы мен азшылықтың үлесі сияқты ақшалай емес баптарды ескере отырып; жəне
(с) нəтижесі инвестициялық немесе қаржы қызметінен ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылатын барлық басқа да баптарды ескере отырып, таза пайданы немесе шығынды түзету арқылы анықталады.
Басқаша алғанда, операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының таза ағыны жанама əдісті қолдану кезінде пайда мен шығын туралы есепте ашылатын түсімдер мен шығыстарды жəне кезең ішіндегі босалқылар мен операциялық дебиторлық жəне кредиторлық берешектердегі өзгерістерді көрсету арқылы жанама əдісті пайдаланумен ұсынылуы мүмкін.
Инвестициялық және қаржы қызметтерінен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді ұсыну
21. Ұйым 22 жəне 24-тармақтарда жазылған өзара есепке алу негізінде ұсынылатын олар туралы деректерді ақша түсімдері мен төлемдерін қоспағанда, инвестициялық жəне қаржы қызметінен туындайтын жалпы ақша түсімдерінің жəне жалпы ақша төлемдерінің негізгі түрлерін бөлек берулері керек.
Нетто-негіз бойынша ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді көрсету
22. Операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттартарының қозғалысы туралы деректер нетто-негіз бойынша есептерде берілуі мүмкін:
(a) ақша қаражаттарының қозғалысы ең алдымен ұйымның қызметін емес, клиенттің қызметін көрсеткен кезде клиент атынан түсетін ақша түсімдері мен төлемдері; жəне
(b) тез айналымға түсумен, үлкен сомаларымен жəне өтелуінің қысқа мерзімдерімен өзгешеленетін баптар бойынша ақша түсімдері мен төлемдері.
23. 22(а)-тармағында аталған ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары мыналар болып табылады:
(a) банктің талап етуге дейінгі депозиттерін қабылдауы мен өтеуі;
(b) инвестициялық ұйым клиенттерінің қаражаттары; жəне
(с) меншік иелері атынан жиналатын жəне оларға берілетін жалдау ақысы.
23A 22(b)-тармағында аталған ақша түсімдері мен төлемдерінің мысалдары жүргізілген аванстық төлемдер жəне өтеу болып табылатын мыналар:
(a) кредиттік карточкалардың иелеріне қатысты негізгі сомалар;
(b) инвестициялар сатып алу мен сату; жəне
(с) басқа қысқа мерзімді, мысалы, мерзімі үш айлық жəне одан да аз қарыздар.
24. Қаржылық институт қызметінің мына төмендегі түрлерінің бірі нəтижесінде туындайтын ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері нетто-негіздегі есептерде берілуі мүмкін:
(a) белгіленген төлеу мерзімі бар салымдарды төлемдерді қабылдауға жəне төлеуге арналған ақша түсімдері мен төлемдері;
(b) салымдарды орналастыру жəне басқа қаржы институттарынан салымдар алу; жəне
(с) клиенттерге берілетін ақшалай аванстық төлемдер мен кредиттер жəне осы аванстар мен кредиттерді өтеу.
Шетел валютасындағы ақша қаражаттарының қозғалысы
25. Ақша қаражаттарының шетелдік валютамен операциялар нəтижесінде пайда болатын қозғалысы ұйымның қолданыстағы валютасында ақша қаражаттарының осы қозғалысы пайда болған күндегі қолданыстағы жəне шетелдік валюталар арасындағы айырбастау бағамының шетелдік валютадағы сомасына қолдану жолымен көрсетілуі тиіс.
26. Шетелдік еншілес ұйымның ақша қаражаттарының қозғалысы ұйымның қолданыстағы валютасында ақша қаражаттарының осы қозғалысы пайда болған күндегі қолданыстағы жəне шетелдік валюталар арасындағы айырбастау бағамы бойынша қайта есептелуі тиіс.
27. Шетел валютасындағы ақша қаражаттарының ағындары есептерде 21 Валюталық бағам өзгерісінің əсері Халықаралық қаржылық есептіліктің стандартына (IAS) сəйкес беріледі. Бұл валютаның айырбас бағамын нақты бағамға бірдей жақындатып пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, кезең ішіндегі орташа алынған айырбас бағамы шетел валютасымен жүргізілетін операцияларды жазу немесе шетелдік еншілес ұйымның ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін қайта есептеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Алайда, 21 ХҚЕС (IAS) шетелдік еншілес ұйымдардың ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін қайта есептеу кезінде есепті күнгі жағдай бойынша айырбас бағамын пайдалануға рұқсат етпейді.
28. Валюталардың айырбас бағамдары өзгерулерінің нəтижесінде туындаған іске асырылмаған пайда мен шығын ақша қаражаттарының қозғалысы болып табылмайды. Алайда қолда бар жəне алынуы күтілетін шетел валютасындағы ақша қаражаттары мен олардың баламаларына валюталардың айырбас бағамдары өзгерістерінің ықпалы кезеңнің басында жəне аяғында ақша қаражаттары мен олардың баламаларын келісу үшін ақша қаражаттары қозғалысы туралы есепте беріледі. Бұл сома операциялық, инвестициялық жəне қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттары қозғалысынан бөлек беріледі жəне оған, егер олар бар болса, есептілікте кезеңнің аяғында валюталардың айырбас бағамдары бойынша ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері туралы деректер берілген жағдайда туындайтын айырмалар жатады.
29. [Жойылған]
30. [Жойылған]
31. Пайыздарды жəне дивидендтерді алумен жəне төлеумен байланысты ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері жеке ашылуы тиіс. Əрбір осындай түсім немесе төлем операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде кезең-кезеңімен жүйелі түрде жіктелуі тиіс.
32. Кезең ішінде төленген пайыздардың жалпы сомасы, оның пайда мен шығын туралы есепте шығыс ретінде танылғаны не танылмағанына немесе 23 Қарыздар бойынша шығындар ХҚЕС-қа (IAS) сəйкес рұқсат етілетін баламалы əдісіне сəйкес капиталдандырылғаны не капиталдандырылмағанына қарамастан, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте ашылады.
33. Қаржы мекемелері үшін төленген пайыздар мен дивидендтер операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Басқа ұйымдарға қатысты осы ақша қаражаттарының түсімдерін немесе төлемдерін жіктеу туралы мəселе бойынша жалпы пікір жоқ. Төленген пайыздар мен алынған пайыздар жəне дивидендтер операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар таза пайданың немесе шығынның анықтамасына жатады. Сонымен бірге төленген пайыздар мен алынған пайыздар жəне дивидендтер тиісінше қаржылық жəне инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар қаржы ресурстарын тартуға немесе инвестициялардан кіріс алуға жұмсалған шығындар болып табылады.
34. Төленген дивидендтер қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелуі мүмкін, өйткені олар қаржы ресурстарын тартуға жұмсалған шығындар болып табылады. Сонымен бірге, операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарынан дивидендтер төлеудегі ұйымның қабілетін бағалау кезінде пайдаланушыға көмектесу үшін төленген дивидендтер операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының құрамдас бөлігі ретінде жіктелуі мүмкін.
Пайдаға салынатын салықтар
35. Пайдаға салынатын салыққа байланысты туындайтын ақша қаражаттарының қозғалысы, егер олар тек қаржылық немесе инвестициялық қызметпен нақты байланыстырыла алмайтын болса, бөлек ашылуы жəне операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттары ретінде жіктелуі тиіс.
36. Пайдаға салынатын салық ақша қаражаттарының қозғалысын туғызатын операциялар бойынша туындайды, бұл қозғалыс ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте бағаланатын операциялық, инвестициялық немесе қаржы қызметінен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Ал бұл ретте салық төлемі бойынша шығыстар инвестициялық қызметпен немесе қаржыландыру жөніндегі қызметпен оңай байланыстырылуы мүмкін, тиісті салықтың ақша түсімдері мен төлемдеріне қатысты мұндай байланыстарды жүзеге асыру іс жүзінде жиі ретте мүмкін болмайды, сондықтан олар тиісті операциядан түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы болған кезеңде туындамауы мүмкін. Сондықтан төленген салықтар əдетте операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Алайда салықтың ақша түсімдерін немесе төлемдерін ақша қаражаттарының инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктелетін қозғалысын туғызатын бөлек операциямен байланыстыру мүмкіндігі болған кезде, мұндай түсімдер мен төлемдер тиісінше инвестициялық немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы ретінде жіктеледі. Салықтық ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдері қызметтің кемінде бір түріне қатысты болған кезде төленген салықтың жалпы сомасы ашылады.
