Кәмелетке толмаған балалардың не іс-әрекетке қабілетсіз адамның заңды өкілдері аталған адамдардың өмірін сақтап қалу үшін қажетті медициналық көмектен бас тартқан жағдайда, медициналық ұйымның олардың мүдделерін қорғау үшін қорғаншы және қамқоршы органға және (немесе) сотқа жүгінуге құқығы бар.
17-бап. Азаматтардың келісімінсіз медициналық көмек
көрсету
1. Азаматтың келісімінсіз медициналық көмек көрсетуге:
1) өз еркін білдіруге мүмкіндік бермейтін есеңгіреген, ес-түссіз жағдайдағы;
2) айналасындағы адамдарға қауіп төндіретін аурулардан зардап шегуші;
3) психикасының ауыр түрде бұзылуынан (ауруынан) зардап шегуші;
4) психикасының бұзылуынан (ауруынан) зардап шегуші және қоғамға қауіпті әрекет жасаған адамдарға қатысты жол беріледі.
2. Он сегіз жасқа толмаған адамдарға және заңда белгіленген тәртіппен іс-әрекетке қабілетсіз деп танылған азаматтарға қатысты медициналық көмек көрсетуге келісімді олардың заңды өкілдері береді. Заңды өкілдері болмаған кезде медициналық көмек көрсету туралы шешімді консилиум қабылдайды, ал консилиумды жинау мүмкін болмаған кезде, медициналық ұйымның лауазымды адамдарын және заңды өкілдерді кейіннен хабардар ете отырып, тікелей медицина қызметкері қабылдайды.
3. Азаматтардың келісімінсіз медициналық көмек көрсету осы баптың 1-тармағында көзделген негіздер жойылғанға дейін немесе соттың шешімі бойынша жалғастырылады.
18-бап. Азаматтардың денсаулығын сақтау және нығайту
жөніндегі міндеттерi
1. Азаматтар айналасындағыларға қауіп төндіретін жұқпалы аурулардың таралуының алдын алу үшін медицина қызметкерлерінің, денсаулық сақтау органдары мен ұйымдарының нұсқамаларын орындауға міндетті.
2. Стационарлық және амбулаториялық емделудегі адамдар медициналық ұйымдардың қолданыстағы режимін сақтауға міндетті.
3. Қазақстан Республикасының азаматтары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес профилактикалық медициналық тексеріп-қараудан өтуге міндетті.
4. Жүкті әйелдер жүктіліктің он екі аптасына дейінгі мерзімде медициналық есепке тұруға міндетті.
5. Қазақстан Республикасының азаматтары өз денсаулығын сақтаудың қамын жасауға міндетті.
19-бап. Айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулары бар
азаматтардың міндеттерi
1. Айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулары бар азаматтар медициналық ұйымдардың талап етуі бойынша тексерілуден өтуге және емделуге міндетті.
2. Айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулары бар азаматтар тексерілуден және емделуден жалтарған жағдайда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мәжбүрлеу тәртібімен куәландыруға және емдеуге тартылады.
3. Айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулардан зардап шегетін азаматтарды мәжбүрлеп емдеуге жіберудің негіздері мен тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттеледі.
4. Айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулары бар және бұл ауруынан хабардар азаматтар медициналық көмек алуға барған кезде медицина персоналын өзінің ауруы туралы хабардар етуге міндетті.
20-бап. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың
денсаулық сақтау құқықтары мен міндеттерi
1. Қазақстан Республикасының аумағында жүрген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар медициналық көмекті Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіппен алады.
2. Қазақстан Республикасының аумағында жүрген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар денсаулық сақтау саласында Қазақстан Республикасының азаматтары сияқты міндеттерді орындайды.
4-тарау.
Азаматтардың жекелеген санаттарына медициналық және
медициналық-әлеуметтік көмек көрсетудің ерекшеліктерi
21-бап. Әскери қызметшілерге, ұлттық қауіпсіздік, ішкi
істер органдарының, әділет органдары
қылмыстық-атқару жүйесінің, өртке қарсы күрес
қызметінің, қаржы полициясының қызметкерлеріне,
олардың отбасы мүшелері мен осы ведомстволардың
зейнеткерлеріне медициналық көмек көрсету
Әскери қызметшілерге, ұлттық қауіпсіздік, ішкі істер органдарының, әділет органдары қылмыстық-атқару жүйесінің, өртке қарсы күрес қызметінің, қаржы полициясының қызметкерлеріне, олардың отбасы мүшелері мен осы ведомстволардың зейнеткерлеріне медициналық көмек Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ұйымдастырылады.
Қызметін өткеріп жатқан жерде немесе тұрғылықты жерінде олар болмаса немесе ведомстволық медициналық ұйымдарда тиісті бөлімшелер, мамандар не арнайы жабдықтар болмаса, медициналық көмек тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде медициналық ұйымдарда көрсетіледі.
22-бап. Туберкулезбен ауыратын науқастарға медициналық
көмек көрсету
1. Туберкулезбен ауыратындар міндетті медициналық байқауға алынуға және емделуге тиіс, олар тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде қажетті дәрілік заттармен қамтамасыз етіледі.
2. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратындар міндетті түрде ауруханаға жатқызылуға және емделуге тиіс.
23-бап. Диабетпен және қатерлі ісік ауруларымен ауыратын
науқастарға медициналық көмек көрсету
Диабетпен және қатерлі ісік ауруларымен ауыратын науқастар міндетті медициналық байқауға алынуға, емделуге және тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде қажетті дәрілік заттармен қамтамасыз етілуге тиіс.
24-бап. Көбінесе жыныстық жолмен берілетін жұқпалы
аурулармен ауыратын, ЖҚТБ және АҚТҚ инфекциясын
жұқтырған науқастарға медициналық көмек көрсету
1. Көбінесе жыныстық жолмен берілетін жұқпалы аурулармен ауыратын науқастарға медициналық көмек уәкілетті орган белгілеген тәртіппен көрсетіледі.
2. ЖҚТБ және АҚТҚ инфекциясын жұқтырған науқастарға медициналық көмек Қазақстан Республикасының арнаулы заңында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
25-бап. Психикасы және мінез-құлқы бұзылудан
(аурулардан) зардап шегетін адамдарға
медициналық-әлеуметтік көмек көрсету
Психикасы және мінез-құлқы бұзылудан (аурулардан) зардап шегетін адамдарға медициналық-әлеуметтік көмек көрсету және оларды оңалту Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
26-бап. Бас бостандығы шектеулі азаматтарға медициналық
көмек көрсету
Бас бостандығы шектеулі, сондай-ақ сот үкімі бойынша жазасын бас бостандығынан айыру орындарында өтеп жүрген, арнайы мекемелерге орналастырылған азаматтарға медициналық көмек уәкілетті орган және ішкі істер, әділет органдары қылмыстық-атқару жүйесі, ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс уәкілетті органдары айқындайтын тәртіппен көрсетіледі.
5-тарау.
Медицина қызметкерлерінің медициналық көмек
көрсету кезіндегі құқықтары мен міндеттерi
27-бап. Медицина қызметкерлерінің кәсіптік құқықтары
1. Медицина қызметкерлерінің мамандығы бойынша және біліктілік деңгейіне сәйкес кәсіптік қызметке құқығы бар.
2. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, медицина қызметкерлерінің кәсіптік қызметіне мемлекеттік органдар мен басқа ұйымдардың, сондай-ақ азаматтардың араласуына тыйым салынады.
28-бап. Медицина қызметкерлерінің кәсіптік міндеттерi
Медицина қызметкерлері:
1) егер мұндай таңдау тексерілу нәтижелері бойынша көзделген болса, онда пациентті емдеудің әдістері мен тәсілдерін, сондай-ақ медициналық мақсатта пайдаланылатын құралдар мен бұйымдарды таңдау мүмкіндігі туралы хабардар етуге;
2) өзінің қызметтік міндеттеріне сәйкес медициналық көмек көрсетуге;
3) кәсіптік міндеттерін орындау кезінде өздеріне мәлім болған дәрігерлік құпияны сақтауға міндетті. Бұл ақпаратты Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда ғана ашуға жол беріледі;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа да міндеттерді орындауға міндетті.
29-бап. Дәрігерлік құпия
1. Медициналық көмекке жүгіну фактісі, азаматтың денсаулығының жай-күйі, оның ауруының диагнозы туралы ақпарат пен оны тексеру және (немесе) емдеу кезінде алынған өзге де мәліметтер дәрігерлік құпияны құрайды.
2. Осы баптың 3 және 4-тармақтарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, оқыту, кәсіптік, қызметтік және өзге де міндеттерді орындау кезінде дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтер белгілі болған адамдардың оларды жария етуіне жол берілмейді.
3. Пациентті тексеру мен емдеу мүддесіне орай, ғылыми зерттеулер жүргізу, осы мәліметтерді оқыту процесінде және өзге де мақсаттарға пайдалану үшін дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтерді азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісімімен басқа азаматтарға беруге рұқсат етіледі.
4. Азаматтың немесе оның заңды өкілінің келісімінсіз дәрігерлік құпияны құрайтын мәліметтерді беруге мынадай жағдайларда:
1) өзінің жай-күйіне байланысты өз еркін білдіруге қабілетсіз азаматты тексеру және емдеу мақсатында;
2) айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулар таралу қатері болған кезде;
3) тергеу немесе сот талқылауын жүргізуге байланысты анықтау және алдын ала тергеу органдарының, прокурордың және (немесе) соттың сұрау салуы бойынша;
4) кәмелетке толмаған немесе әрекетке қабілетсіз адамға медициналық көмек көрсету кезінде оның заңды өкілдерін хабардар ету үшін;
5) азаматтың денсаулығына зақым құқыққа қарсы әрекеттер салдарынан келтірілді деп есептеуге негіздер бар болған кезде жол беріледі.
6-тарау.
Медициналық қызметтегі жекелеген қатынастарды реттеу
30-бап. Хирургиялық араласу, қан құю және диагностиканың
инвазиялық әдістерін қолдану тәртібi
1. Хирургиялық араласу, қан құю, диагностиканың инвазиялық әдістері науқастардың жазбаша келісімімен қолданылады.
Сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған, психикасы бұзылудан (аурулардан) зардап шегетін науқастарға, он сегіз жасқа толмаған адамдарға хирургиялық араласу, қан құю, диагностиканың инвазиялық әдістері олардың заңды өкілдерінің жазбаша келісімімен жасалады.
2. Медицина қызметкерлері тіршілік сақтау айғақтары бойынша хирургиялық араласуға кірісіп кеткен және оны тоқтату осы адамның өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруіне байланысты мүмкін болмаған жағдайларды қоспағанда, келісім кері қайтарып алынуы мүмкін.
3. Хирургиялық араласуды, қанды және оның препараттарын құюды, диагностиканың инвазиялық әдістерін қолдануды кідірту науқастың өміріне қауіп төндіретін, ал науқастың немесе оның заңды өкілдерінің келісімін алу мүмкін болмаған жағдайда, дәрігер немесе консилиум науқасты немесе оның заңды өкілдерін қолданылған шаралар туралы кейіннен хабардар ете отырып, шешім қабылдайды.
31-бап. Клиникаға дейінгі зерттеулер және медициналық-
биологиялық эксперименттерді, клиникалық
сынауларды жүргізу, профилактиканың,
диагностиканың, емдеудің және медициналық
оңалтудың жаңа әдістері мен құралдарын қолдану
1. Клиникаға дейінгі зерттеулер және медициналық-биологиялық эксперименттер жануарларға жүргізіледі.
2. Адамға клиникалық сынау жасау жануарларға жасалған клиникаға дейінгі зерттеулер мен медициналық-биологиялық эксперименттердің оң нәтижелері алынған жағдайда, оның хабардар етілген жазбаша келісімімен ғана не адам мен денсаулық сақтау ұйымының арасындағы шарт бойынша жасалады.
Клиникалық сынаулар сыналатын адамның талап етуі бойынша кез келген кезеңде, сондай-ақ оның өміріне, денсаулығына қауіп төнген жағдайда тоқтатылады.
3. Профилактиканың, диагностиканың, емдеу мен медициналық оңалтудың жаңа әдістері мен құралдары клиникалық сынаулардың оң нәтижелері алынған жағдайда қолданылуы мүмкін.
32-бап. Биологиялық өлімді анықтау. Өмірге дем беріп
тұрған аппаратураны тоқтатудың жағдайлары
1. Өлімді растауды дәрігер немесе фельдшер жүзеге асырады.
2. Биологиялық өлім мынадай белгілердің жиынтығы негізінде расталады:
1) жүрек қызметінің тоқтауы;
2) тыныс алудың тоқтауы;
3) орталық жүйке жүйесі жұмысының тоқтауы.
3. Өмірге дем беру жөніндегі жасанды шаралар тек қана:
1) биологиялық өлім расталған;
2) дәрігер-мамандардың консилиумы бас миының біржола семуін тіркеген кезде, жақын туыстарының және (немесе) заңды өкілдерінің бірауызды жазбаша келісімі болған кезде тоқтатылуы мүмкін.
4. Органдар мен тіндерді кейіннен транспланттау үшін алуды қамтамасыз ететін адамдардың биологиялық өлімді немесе бас миының біржола семуін растауға қатысуына тыйым салынады.
33-бап. Эвтаназия
Эвтаназияны жүзеге асыруға тыйым салынады.
34-бап. Патологиялық-анатомиялық ашуды жүргізу
1. Патологиялық-анатомиялық ашу өлімнің себептерін анықтау мен аурудың диагнозын нақтылау мақсатында жүргізіледі.
2. Зорлықпен өлтірілгендігіне күмән болмаған және жұбайының (зайыбының), жақын туыстарының немесе заңды өкілдерінің жазбаша өтініші болған кезде не өлген адамның өзінің тірі кезінде білдірген еркіне сәйкес ашу жүргізілмей-ақ мәйітті беруге рұқсат етіледі.
3. Өлген адамның жақын туыстарының немесе заңды өкілінің талап етуі бойынша патологиялық-анатомиялық ашуды уәкілетті орган белгілеген тәртіппен тәуелсіз денсаулық сақтау ұйымдары жүргізуі мүмкін.
35-бап. Анатомиялық сый
1. Анатомиялық сыйды өсиет етуші тиісінше ресімделген өсиет арқылы жүзеге асырады.
2. Анатомиялық сый туралы деректер жария етуге жатпайды.
3. Өсиет етілген органдар мен тіндерден басқа, табылған күннен бастап қырық бес күн ішінде танылмаған және сұрауы болмаған адамдардың мәйіттері де анатомиялық сый ретінде танылады.
4. Анатомиялық сый биомедициналық зерттеулер жүргізу үшін ғылыми, ғылыми-практикалық және оқу мақсаттарында пайдаланылуы мүмкін.
36-бап. Транспланттау үшін тіндерді және (немесе)
органдарды (органдардың бөліктерін) алу
1. Адам немесе адамның мәйіті немесе жануар тіндерді және (немесе) органдарды (органдарының бөліктерін) транспланттау бойынша донор болуы мүмкін.
2. Адамның тіндерін және (немесе) органдарын (органдарының бөліктерін) мәжбүрлеп алуға және оларды ауыстырып салуға тыйым салынады.
3. Адамның органдары мен тіндерін сатып алуға-сатуға тыйым салынады. Адамның органдары мен тіндерін әкелу және әкету Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.
4. Реципиентпен генетикалық байланыстағы немесе онымен тіні үйлесетін, жан-жақты медициналық тексеруден өткен және оның тіндерін және (немесе) органдарын (органдарының бөліктерін) алуға болатындығы туралы дәрігер-мамандар консилиумының қорытындысын алған адам транспланттау бойынша тірі донор болуы мүмкін.
Кәмелетке толмаған және (немесе) әрекетке қабілетсіз адам болып табылатын тірі донордың органдарын және (немесе) тіндерін алу осы бапта аталғандармен қатар бір мезгілде мына талаптарды сақтағанда ғана:
осы Заңның 14-бабына сәйкес денсаулығының жай-күйі туралы қажетті ақпаратты алған оның заңды өкілдерінің келісімі;
тиісті келісім беруге қабілетті басқа үйлесетін донордың болмауы;
реципиент донордың ағасы-інісі немесе апасы-қарындасы болып табылғанда;
транспланттау реципиенттің өмірін сақтап қалуға арналса;
ықтимал донор алуға қарсылық білдірмесе, мүмкін болады.
Кәмелетке толмаған және (немесе) әрекетке қабілетсіз адамдардың заңды өкілдерінің келісімі медициналық араласу басталғанға дейін кез келген сәтте кері қайтарылып алынуы мүмкін.
Тірі донордан органдарды және (немесе) тіндерді алу оның нотариалды түрде куәландырылған жазбаша келісімімен ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
Транспланттау үшін жұп органның бірі, олардың болмауы денсаулықтың біржола бұзылуына әкеп соқтырмайтын органның бір бөлігі немесе тін ғана алынуы мүмкін.
5. Тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) транспланттау мақсатымен алу биологиялық өлім расталған кезде немесе бас миының біржола семуін (мидың өлімін) дәрігер-мамандардың консилиумы тіркеген жағдайда ғана, органдарды және (немесе) тіндерді алатын сәтте осы адамның тірі кезіндегі немесе оның жұбайының (зайыбының), жақын туыстарының және (немесе) заңды өкілдерінің мұндай алуға жазбаша келіспеушілігі болмаған жағдайда ғана жүргізілуі мүмкін.
6. Тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) транспланттаудың қажеттігі туралы медициналық қорытындыны тиісті денсаулық сақтау ұйымының дәрігерлер консилиумы береді.
7. Тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) транспланттау реципиенттің не кәмелетке толмаған реципиенттің не сот іс-әрекетке қабілетсіз деп таныған реципиенттің заңды өкілінің жазбаша келісімімен іске асырылады.
Реципиент алдағы уақытта жасалатын транспланттауға байланысты оның денсаулығында орын алуы ықтимал асқынулар туралы ескертілуге тиіс.
8. Мәйіттерден тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) алу денсаулық сақтау ұйымдарында жүргізіледі. Тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) консервациялау мен транспланттауды мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында ғана жүргізуге жол беріледі.
Органдарды (органдардың бөліктерін) және (немесе) тіндерді алудың, консервациялаудың, адамнан адамға және жануардан адамға транспланттаудың тәртібі мен шарттарын уәкілетті орган белгілейді.
9. Тіндерін және (немесе) органдарын (органдарының бөліктерін) алуға келісім білдірген адам денсаулық сақтау ұйымдарынан тіндер және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) алу бойынша алдағы хирургиялық араласуға байланысты оның денсаулығында орын алуы ықтимал асқынулар туралы толық ақпаратты талап етуге құқылы.
10. Донор тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) алу бойынша жүргізілген хирургиялық араласуға байланысты денсаулық сақтау ұйымында тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде емделуге, оның ішінде медикаменттік ем алуға құқылы.
11. Ауру жұқтырған тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) транспланттауға тыйым салынады.
12. Тіндерін және (немесе) органдарын (органдарының бөліктерін) ауыстырып салуға келісім берген реципиент денсаулық сақтау ұйымдарынан тіндерді және (немесе) органдарды (органдардың бөліктерін) транспланттау бойынша алдағы хирургиялық араласуға байланысты оның денсаулығында орын алуы ықтимал асқынулар туралы толық ақпаратты талап етуге құқылы.
13. Реципиент жүргізілген хирургиялық араласуға байланысты денсаулық сақтау ұйымында тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шеңберінде емделуге, оның ішінде медикаменттік ем алуға құқылы.
14. Денсаулық сақтау ұйымының медициналық және өзге де қызметкерлеріне донор мен реципиент туралы мәліметтерді жария етуге тыйым салынады.
15. Осы баптың күші ұрпақ жаңғырту тіндерін (жыныстық клеткаларды) қамтитын, адамның дүниеге келу процесіне қатысы бар органдарға, олардың бөліктері мен тіндеріне, сондай-ақ қан мен оның компоненттеріне қолданылмайды.
7-тарау.
Қорытынды ережелер
37-бап. Қазақстан Республикасының азаматтардың
денсаулығын сақтау туралы заңнамасын бұзғаны
үшін жауаптылық
Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
38-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібi
1. Осы Заң ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.
2. «Қазақстан Республикасында азаматтардың денсаулығын сақтау туралы» 1997 жылғы 19 мамырдағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., № 10, 109-құжат; 1998 ж., № 14, 201-құжат; № 24, 434-құжат; 1999 ж., № 8, 247-құжат; № 23, 927-құжат; 2002 ж., № 6, 71-құжат; 2004 ж., № 2, 9-құжат) күші жойылды деп танылсын.
Қазақстан Республикасының
Президенті
Н. Назарбаев
Астана, Ақорда, 2006 жылғы шілденің 7-сі.
№ 170-III ҚРЗ
