Жалпы орта білімнiң білім беру бағдарламаларын iске асыратын білім беру ұйымдары қызметінiң үлгi ережесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 11 наурыздағы № 224 Қаулысы
ҚР Үкіметінің 2013 жылғы 17 мамырдағы № 499 Қаулысымен күші жойылды
«Білім туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 7 маусымдағы Заңын iске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметі ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
1. Қоса беріліп отырған Жалпы орта білімнiң білім беру бағдарламаларын iске асыратын білім беру ұйымдары қызметiнiң үлгi ережесi бекітілсiн.
2. Осы қаулы алғаш рет ресми жарияланғаннан кейiн он күнтiзбелiк күн өткен соң қолданысқа енгiзiледі.
| Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі | Д. Ахметов |
Қазақстан Республикасы
Үкіметінiң
2005 жылғы 11 наурыздағы
№ 224 қаулысымен
бекітілген
Жалпы орта білімнiң білім беру бағдарламаларын iске асыратын білім беру ұйымдары қызметінің
үлгі ережесi
1. Жалпы ережелер
1. Осы Жалпы орта білімнiң білім беру бағдарламаларын iске асыратын білім беру ұйымдары қызметiнiң үлгi ережесi (бұдан әрi - Ереже) «Білім туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 7 маусымдағы Заңына сәйкес әзiрлендi және олардың меншiк нысандарына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан, жалпы орта білімнiң білім беру бағдарламаларын iске асыратын білім беру ұйымдарының (бұдан әрi - ұйым) барлық түрлерiнiң қызмет тәртібін айқындайды.
2. Ұйым мектепалды даярлықтың, жалпы бастауыш, жалпы негiзгi және жалпы орта білім берудiң негiзгі және қосымша жалпы білім беру бағдарламаларын iске асырады.
Ұйым үздiксiз білім беру жүйесiнiң негізгi буыны болып табылады және Қазақстан Республикасының барлық азаматтарына мемлекеттік жалпыға мiндеттi білім беру стандарттарының (бұдан әрi - МЖБС) шегiнде тегiн жалпы орта білім алудың мемлекет кепілдiк берген құқығы мен мүмкiндiгiн ұсынады.
3. Ұйым қызметiн Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдарына, өзге де нормативтiк құқықтық кесiмдерiне, сондай-ақ осы Ережеге және олардың негiзiнде әзiрленген жарғыларға сәйкес жүзеге асырады.
4. Ұйымның негізгi мiндеттерi:
оқушылардың білім беру бағдарламаларын игеруi үшiн жағдай жасау;
оқушылардың тиiстi МЖБС-да көзделген деңгейден төмен емес білім, машық пен дағдыларды алуын қамтамасыз ету;
жеке тұлғаның шығармашылық, рухани және дене бiтiмi мүмкiндiктерiн дамыту, адамгершiлiк пен салауатты өмiр салтының берік негiздерiн қалыптастыру, жеке тұлға ретiнде дамуына жағдай жасау жолымен зердесiн байыту;
азаматтылық пен патриотизмге, өз Отаны - Қазақстан Республикасына деген сүйiспеншілiкке, мемлекеттік рәмiздердi құрметтеуге, халық дәстүрлерiн қадiрлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға қарсы кез келген көрiнiстерге төзбеушiлiкке тәрбиелеу;
оқушылардың республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өмiрiне араласу қажеттiлiгiн, жеке тұлғаның өз құқықтары мен мiндеттерiне саналы көзқарасын қалыптастыру;
әлемдiк және отандық мәдениет жетiстіктерiне баулу; қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерiн зерделеу; мемлекеттік, орыс және шетел тiлдерiн меңгеру;
оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беру ұйымдарының қызметін ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желiлерге шығу.
5. Жалпы орта білім берудiң қол жетімділігі мен түрлендiрмелiгін қамтамасыз ету, азаматтардың бейiмділiктерiне, қабiлеттерiне, қызығушылықтарына, денсаулық жағдайларына сәйкес олардың оқуына, тәрбиеленуiне және дамуына қолайлы жағдай жасау мақсатында ұйымдардың әр алуан түрлерi құрылуы мүмкiн.
6. Жеке тұлғаның қажеттiлiктерi мен мүмкiндiктерi ескерiліп отырып, білім беру бағдарламалары мынадай: күндiзгi, сырттай, кешкi, қашықтықтан оқыту, экстернат нысандарында игерiледi.
Денсаулық жағдайына қарай ұзақ уақыт бойы жалпы білім беретiн мектепке бара алмайтын азаматтар үшiн үйде немесе емдеу ұйымдарында жеке тегiн оқыту ұйымдастырылады.
2. Ұйымның қызметiн ұйымдастыру
7. Мектептегі білім беру процесінің субъектiлерi оқушылар, педагогикалық қызметкерлер, оқушылардың ата-аналары немесе өзге де заңды өкiлдерi болып табылады.
8. Азаматтарды ұйымдарға оқуға қабылдаудың жалпы тәртібі мен ережелерiн білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы белгiлейдi.
Ұйымға осы ұйымға бекітілген аумақта тұратын және тиiстi сатыда білім алуға құқығы бар барлық азаматтарды қабылдауды қамтамасыз ететiн жалпы бастауыш, жалпы негiзгi және жалпы орта білім беру сатыларына қабылдау тәртібiн құрылтайшы бекiтедi.
9. Ақылы білім беру қызметiн iске асыратын мемлекеттік емес ұйымдардағы оқушының (тәрбиеленушінiң), оның ата-анасының немесе өзге де заңды өкілдерiнiң өзара қарым-қатынастары оқу мерзiмiн, оқуы үшiн төлем мөлшерiн, өзге де жағдайларды айқындайтын шартпен реттеледi.
10. Ұйымдардың үлгiлерi мен түрлерi бойынша сыныптардың (топтардың) толықтырылуын білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы айқындайды.
11. Ата-аналардың немесе өзге де заңды өкiлдердiң мүдделерiн ескере отырып, жергiлiктi білім берудi басқару органдарының келісімi бойынша ұйымда орнын толтыра оқыту сыныптары ашылуы мүмкiн (орнын толтыра оқыту - бұл жалпы білім беру бағдарламаларын игеруде қиындыққа ұшырайтын балаларға ұйымның жағдайына бейiмделмеудiң алдын алуға мүмкiндiк беретін оларды тәрбиелеу мен оқыту ерекшелiктерiне барабар жағдай жасау).
12. Ұйым жергiлiктi атқарушы органның ұсынысы бойынша, бекітілген аумақ шегiнде мектепке дейiнгi жастағы және мектеп жасындағы балаларды дербес (аты-жөні бойынша) есепке алуды жүргiзедi.
13. Мектепалды сыныптарға ағымдағы жылдың 1 қыркүйегiне бес немесе алты жасқа толған балалар, 1-сыныпқа ағымдағы жылдың 1 қыркүйегiне алты немесе жетi жасқа толған балалар қабылданады.
Қабылдау ата-аналарының немесе заңды өкiлдерiнiң жазбаша өтiнiшi, медициналық анықтамасы және туу туралы куәлiктiң көшiрмесi негiзiнде жүзеге асырылады.
14. Мемлекеттік қорытынды аттестаттаудан сәттi өткен ұйымдардың негiзгі және жоғарғы сатысындағы бiтірушiлерiне (бұдан әрi - бiтiрушілерiне) ұйымның мөрiмен расталған білімнiң тиiстi деңгейi туралы мемлекеттік үлгiдегi құжат (бұдан әрі - құжат) берiледi.
Жалпы негiзгi және жалпы орта білімнiң жалпы білім беру бағдарламаларын игеруде ерекше жетiстiктерге қол жеткiзген бiтiрушілерге үздiк бiтiргендiгi туралы құжаттар беріледі.
Білім алуды аяқтамаған бiтiрушілерге нысанын білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы бекiтетiн белгiленген үлгiдегi анықтама берiледi.
15. Мемлекеттік күндiзгі жалпы білім беретiн оқу орындарынан 16 жасқа дейінгі балаларды ерекше жағдайларда білім берудi басқару органдарының шешiмi бойынша, заңға қайшы әрекеттер жасағандығы, білім беру ұйымының жарғысын өрескел және бірнеше рет бұзғандығы үшiн оқудан шығаруға жол беріледі. Жетiм балаларды және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды оқудан шығару туралы шешiм қамқоршы және қорғаншы органдардың келісімiмен қабылданады.
16. Ұйымның персоналын жинақтау тәртібі оның жарғысымен және Қазақстан Республикасының заңнамасымен регламенттеледi.
17. Ұйымға педагогикалық жұмысқа мамандығы бойынша біліктiлiк сипаттамасының талаптарына сәйкес келетiн және білімi туралы мемлекеттік үлгiдегi құжаттармен расталған қажеттi кәсiптiк-педагогикалық біліктiлiгi бар тұлғалар қабылданады.
Тиiстi кәсiптік білімi жоқ адамдарға ұйымның педагогикалық кеңесiнiң шешiмi бойынша қажеттi мамандар болмаған жағдайда ғана педагогикалық қызметпен айналысуға құқық берiледi.
Ұйымдағы педагогикалық қызметке соттың үкiмі бойынша оған тыйым салынған адамдар жiберiлмейдi.
Кәсiби педагогикалық қызметпен айналысатын адамдардың біліктiлiгінiң жеткiлiксiздiгi салдарынан лауазымына сәйкес болмаған жағдайда, сондай-ақ педагогикалық қызметті жалғастырумен сыйыспайтын заңға қайшы әрекеттер жасаған жағдайда, олар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес педагогикалық жұмыстан босатылады.
18. Мұғалiмнiң жұмыс уақыты мектептiң iшкi еңбек тәртібіне сәйкес айқындалады.
3. Білім беру процесi
19. Ұйым білім беру процесiн жалпы орта білім берудiң үш сатылы жалпы білім беру бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырады: бастауыш (1-4 сыныптар), негізгi (5-9 сыныптар) және жоғары (10-11 (12) сыныптар).
20. Мектеп жасына дейiнгі балаларға арналған ұйымдарда мектепке дейiнгі шағын орталықтар және бір жылдық мектепалды сыныптар ашылуы мүмкiн.
21. Мемлекеттік оқу орындарындағы оқушылар мен тәрбиеленушілердi оқулықтармен қамтамасыз ету:
жыл сайын оқулықтарды мектеп кiтапханалары арқылы қайтарымды негiзде тегін пайдалануға беру жолымен;
оқулықтарды бөлшек саудада сатып алу жолымен жүзеге асырылады.
Мектеп кiтапханаларынан қайтарымды негізде оқулықтарды тегін пайдалануға жыл сайын мыналар:
интернат ұйымдарының тәрбиеленушiлерi;
жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар; мүмкiндiктерi шектеулi, мүгедек, бала күнiнен мүгедек балалар;
мемлекеттік әлеуметтiк атаулы көмек алуға құқығы бар отбасының балалары;
көп балалы отбасылардың балалары;
жан басының кiрiсi ең төмен күнкөрiс деңгейiнiң шамасынан төмен мемлекеттік әлеуметтік атаулы көмек алмайтын отбасының балалары;
денсаулық жағдайына байланысты ұзақ уақыт бойы емдеу ұйымдарында жалпы орта білім беру бағдарламалары бойынша оқитын балалар алады.
22. Жалпы бастауыш білім беру (1-саты) оқушылардың оқу, жазу, санау, оқу қызметінің негiзгi машықтары мен дағдыларын, теориялық ойлау элементтерiн, оқу әрекеттерiн өз бетінше бақылаудың қарапайым дағдыларын, мiнез-құлық және сөйлеу мәдениетiн, жеке гигиена мен салауатты өмiр салтының негіздерiн меңгеруiн қамтамасыз етедi.
23. Жалпы негiзгi білім беру (2-саты) арнайы пәндiк білімдердiң негiздерiн қалайды, оқушының жеке тұлға ретiнде танылуына және қалыптасуына, оның бейiмдiлiгінiң, қызығушылығының және әлеуметтiк өзiн-өзi тану қабiлетiнiң, оның базалық білім алуына жағдай жасауды қамтамасыз етедi.
Жалпы негізгi білім беру жалпы орта білім алуға, кәсiптiк бастауыш және кәсіптік орта білім алуға негiз болып табылады.
24. Жалпы орта білім беру (3-саты) жалпы білім беретiн пәндер бойынша дайындықтың міндетті және қорытынды кезеңi болып табылады, оқушылардың орнықты танымдық қызығушылықтары мен шығармашылық қабiлеттерiн дамытуды, саралап оқыту негiзiнде өз бетінше оқу қызметінiң дағдыларын қалыптастыруды қамтамасыз етедi. Осы сатыда бейiндi оқыту және оқушылардың қызығушылықтарын, қабiлеттерiн және кәсiптiк бағдарлануын iске асыруға бағытталған таңдау бойынша оқыту жүзеге асырылады.
25. Ұйымдардың жоғары сатыдағы, соның iшiнде өзбек, ұйғыр және тәжiк тiлдерiнде оқитын бiтiрушiлердi мемлекеттік қорытынды аттестаттауды жүргiзудiң тәртібін Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы орталық атқарушы органы айқындайды.
26. Жалпы бастауыш және жалпы негiзгi білім беру сатыларындағы, үш немесе одан да көп пәндер бойынша оқу жылының бағдарламасын игермеген оқушылар қайтадан оқытуға қалдырылады немесе медициналық-педагогикалық комиссияның ұсынымы бойынша және ата-аналарының немесе өзге де заңды өкiлдерiнiң келісімiмен орнын толтыра оқыту сыныптарына ауыстырылады.
1-сынып оқушылары медициналық-педагогикалық комиссияның ұсынымы бойынша және ата-аналарының келісімiмен екiншi жылға қалдырылуы мүмкiн.
Оқу жылының қорытындысы бойынша 1-2 пән бойынша академиялық қарызы бар жалпы орта білім беру ұйымының бастауыш және негiзгi сатыларындағы оқушылар келесi сыныпқа жазғы тапсырмаларды орындағаннан және емтихандарды тапсырғаннан кейiн көшiрiледi.
27. Ұйымдар өздерiнiң жарғысымен анықталған оқыту нысандарын, құралдарын және әдiстерiн дербес таңдайды.
28. Ұйымда білім беру процесiн ұйымдастыру оқу жоспарының негiзiнде құрылады, жылдық күнтiзбелік оқу кестесiмен және сабақтар кестесiмен регламенттеледi.
29. Нақты ұйымда білім берудiң мазмұны МЖБС-қа сәйкес әзiрленетiн және iске асырылатын жұмыс бағдарламаларымен және оқу жоспарларымен айқындалады.
Базистiк оқу жоспарының түрлендiрмелік бөлiгiнiң құрамына кiретiн және нақты ұйымның ерекшелігін көрсететiн оқу пәндерi бойынша оқу жұмыс жоспарын және бағдарламаларын әзiрлеудi ұйым дербес жүзеге асыруға құқылы.
30. Мемлекеттік емес ұйымда жылдық күнтізбелiк оқу кестесi оның жарғысымен айқындалады.
31. Ұйымда сабақ кестесiн оның басшысы немесе оны ауыстыратын адам бекiтедi.
Кестеде оқу сабақтарының күнделiктi саны, ұзақтығы және ретi көрсетiледi.
Ұйымдағы сабақтың ұзақтығы - 45 минут (орнын толтыра оқыту сыныптарында - 40 минуттан аспайды).
Ұйымның талаптарына балаларды бейiмдеу процесiн жеңiлдету мақсатында 1-сыныптарда оқу жүктемесiн біртіндеп өсiре отырып, оқу сабақтарының «сатылы» режимi қолданылуы тиiс:
1-тоқсанда ұзақтығы 35 минуттан - 3 сабақ, 2-тоқсаннан бастап әрқайсысының ұзақтығы 35 минуттан - 4 сабақ.
Ұйымдардағы оқу кестесi оқушылар мен тәрбиеленушiлердiң тамақтануы мен белсендi демалысы үшін ұзақтылығы жеткіліктi үзiлiстi көздеуi тиiс.
Ұйымдарда оқу сабақтары сағат 8-ден ерте басталмауы керек.
32. Оқушылардың оқу жүктемесi мен сабақтар режимi мемлекеттік жалпыға мiндеттi стандарттар, денсаулық сақтау және білім беру органдарының оқу жоспарлары мен ұсынымдары негізiнде дайындалған ұйым бекiтетiн ережелермен айқындалады.
33. Мектепке дейiнгі шағын орталықтардағы және мектепалды сыныптардағы білім беру процесi мектеп жасына дейiнгi балаларға тән қызмет түрлерiн: ойындар, құрастыру, бейнелеу, музыкалық, театрландырылған және басқа да қызметті ескере отырып жүзеге асырылады, сондай-ақ балаға жеке тұрғыдан қарауды iске асыру мүмкiндігін, олардың жастық және психологиялық ерекшелiктерiн ескере отырып, әр түрлi кiшi топтармен жүргізілетiн жұмыстарды көздейдi.
34. Ұйымдағы тіл саясаты Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
35. Ұйымдар уағдаластық бойынша кәсiпорындармен, мекемелермен, өзге де ұйымдармен бірлесiп, сондай-ақ дербес қосымша білім беру қызметi ретінде, оның iшiнде төлемақы үшін кәсiптiк бастауыш даярлықты жүргізе алады.
4. Ұйымды басқару
36. Ұйымды басқару Қазақстан Республикасының заңнамасына, осы Ережеге және ұйымның жарғысына сәйкес жүзеге асырылады.
37. Ұйымды алқалық басқарудың нысандары педагогикалық кеңес, оқу-әдiстемелiк кеңес, қамқоршылық кеңесi және басқалар болып табылады, оларды сайлау тәртібін қоса алғанда, оларды ұйымдастыру ережелерiн білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы бекiтедi.
Ұйымды тiкелей басқаруды құрылтайшы тағайындайтын директор жүзеге асырады.
Ұйымның директоры үш жылда бір рет білім беру саласындағы Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы белгiлеген тәртiппен аттестаттаудан өтедi.
Мемлекеттік ұйымның директорына оның лауазымын ұйымда немесе одан тыс жерде басқа басшы лауазымдармен (ғылыми және ғылыми-әдiстемелiк жетекшіліктен басқа) қоса атқаруға болмайды.
38. Ұйымды таратқан немесе қайта ұйымдастырған кезде құрылтайшы олардың ата-аналарының немесе өзге де заңды өкiлдерiнiң келісімi бойынша таратылатын ұйымдар оқушыларының басқа ұйымдарда оқу жылын аяқтау үшiн шаралар қабылдауға мiндеттi.
39. Ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шетелдiк білім беру ұйымдарымен, халықаралық ұйымдармен және қорлармен тiкелей байланыстар орнатуға; ынтымақтастық туралы екіжақты және көпжақты шарттар жасасуға, білім беру саласындағы халықаралық үкiметтiк емес ұйымдарға (қауымдастықтарға) кiруге құқығы бар.
