4. Төтенше жағдайларды жою басшыларының төтенше жағдайларды жоюға бағытталған шешiмдерi, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмеген болса, төтенше жағдайлар аймақтарындағы барлық лауазымды адамдар, азаматтар мен ұйымдар үшiн мiндеттi болып табылады.
5. Төтенше жағдайларды жою басшыларын белгiленген тәртiпте мiндетiн атқарудан шеттетiп, басшылықты өзiне қабылдаудан немесе басқа лауазымды адамды тағайындаудан басқа ретте олардың төтенше жағдайларды жою жөнiндегi жұмыстарға басшылық жасау қызметiне араласуға ешкiмнiң құқығы жоқ.
6. Өте қажет болған жағдайда (адамдардың өмiрi мен денсаулығына тiкелей қатер төнгенде) төтенше жағдайларды жою басшылары:
көшiру шараларын жүргiзу туралы;
төтенше жағдайлар аймақтарындағы ұйымдардың қызметiн тоқтату туралы; төтенше жағдайлар аймақтарындағы объектiлерде және ұйымдар аумақтарында құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу туралы;
төтенше жағдайлар аймақтарына адамдардың баруын шектеу туралы;
төтенше жағдайлар аймақтарындағы ұйымдардың материалдық ресурстар резервтерiн төтенше жағдайларды жою үшiн ашу туралы;
ұйымдардың байланыс құралдарын, көлiк құралдары мен өзге де мүлкiн қолданылып жүрген заңдарға сәйкес шығындарын кейiннен өтеп пайдалану туралы;
құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге ерiктi авариялық-құтқару құрамаларын, сондай-ақ құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге аттестаттаудан өткендiгiн растайтын құжаттары болған жағдайда, аталған құрамалардың құрамына кiрмейтiн құтқарушыларды тарту туралы;
шұғыл жұмыстарды жүргiзуге ерiктi негiзде халықты, сондай-ақ құтқарушылар болып табылмайтын жекелеген азаматтарды олардың келiсiмiмен құтқару жұмыстарын жүргiзуге тарту туралы;
төтенше жағдайлардың өрiстеуiне және құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстардың барысына қарай басқа да қажеттi шараларды қолдану туралы дербес шешiм қабылдауға құқылы.
7. Төтенше жағдайларды жою басшылары тиiстi мемлекеттiк органдарды, ұйымдардың басшылығын өте қажет болған жағдайда өздерi қабылдаған шешiмдер туралы дереу хабардар ету жөнiнде барлық шараларды қолдануға мiндеттi.
8. Төтенше жағдайларды жою басшылары, авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының басшылары құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды ұйымдастыру үшiн қажеттi төтенше жағдайлар туралы толық әрi айқын ақпарат алуға құқылы.
9. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстардың бүкiл көлемiн жүргiзуге технологиялық мүмкiндiк болмаған жағдайда төтенше жағдайларды жою басшылары бiрiншi кезекте төтенше жағдайлар аймақтарындағы адамдарды құтқару жөнiнде барлық мүмкiн болған шараларды қолдана отырып, аталған жұмыстарды толық немесе олардың бiр бөлiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдай алады.
18-бап. Авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларына олардың өз қызметiн жүзеге асыруына жәрдемдесу
1. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, меншiк нысандарына қарамастан ұйымдар төтенше жағдайлар аймақтарына бара жатқан және орналасқан жерiне қайтып келе жатқан авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларына кейiннен оларға өтемi жасалатын, қажеттi көлiк пен материалдық құралдарды бере отырып барынша жәрдем көрсетуге мiндеттi.
2. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстар жүргiзiлетiн жерге бара жатқан кезде кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының жедел көлiгi, оның iшiнде уақытша тартылған және жалға алынған көлiк кедергiсiз жүру құқығын, меншiк нысандарына қарамастан аэродромдарда, автомобильдерге май құю станцияларында, теңiз және өзен порттарында жанар-жағармай материалдарымен бiрiншi кезекте қамтамасыз етiлу құқығын, сондай-ақ техникалық қызмет көрсету станцияларында, аэродромдарда, теңiз және өзен порттарында жөндеу жұмыстарын бiрiншi кезекте жүргiзу құқығын пайдаланады.
19-бап. Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң, Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының күштерi мен құралдарын төтенше жағдайларды жоюға тарту
Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң, Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының күштерi мен құралдарын төтенше жағдайларды жоюға тарту Қазақстан Республикасының Конституциясына және қолданылып жүрген заңдарға сәйкес жүзеге асырылады.
20-бап. Құтқарушылар қызметiнiң құқықтық кепiлдiктерi
1. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу барысында құтқарушылар осы Заңды, авариялық-құтқару қызметiнiң мәселелерi жөнiндегi өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi басшылыққа алады және құрамында аталған жұмыстарды жүргiзетiн авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының басшыларына ғана бағынады.
2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, барлық меншiк нысанындағы ұйымдар басшылары және азаматтар өз қызмет мiндеттерiн атқаруы кезiнде құтқарушыларға жәрдемдесуге мiндеттi.
3. Өз мiндеттерiн атқаруына кедергi жасау мақсатымен құтқарушыларға қандай да жолмен болсын ықпал етуге ешкiмнiң де құқығы жоқ.
IV тарау. Құтқарушылар және олардың мәртебесi
21-бап. Құтқарушылар
1. Қазақстан Республикасының азаматтары медициналық куәландырудан өткеннен, дене шынықтыру жөнiндегi нормативтердi орындағаннан, құтқарушылар даярлаудың бағдарламалары бойынша оқып-үйренуден кейiн құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге аттестаттау нәтижелерi бойынша тиiстi аттестаттау органдары шешiмiнiң негiзiнде олар құтқарушы мәртебесiн алады.
2. Қазақстан Республикасының азаматтарына құтқарушы мәртебесiн беру туралы аттестаттау органдарының шешiмi қабылданған кезде оларға белгiленген үлгiдегi куәлiк, құтқарушы кiтапшасы, бетiне тегi, аты, әкесiнiң аты, қан тобы және құтқарушының тiркеу нөмiрi жазылған жетон берiледi.
Құтқарушы кiтапшасы құтқарушының құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарға қатысуын есепке алуға арналған. Құтқарушы кiтапшасы туралы ереженi төтенше жағдайлар жөнiндегi орталық атқарушы орган бекiтедi.
22-бап. Құтқарушыларды аттестаттау
1. Құтқарушылар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен аттестаттаудан өтедi және одан кейiн тұрақты түрде қайта аттестаттаудан өтiп отырады.
2. Қайта аттестаттаудан өтпеген құтқарушылар құтқарушы мәртебесiнен айырылады.
23-бап. Құтқарушылардың құқықтары
1. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарға тартылған құтқарушылардың аталған жұмысты жүргiзетiн жерге бару кезiнде көлiктiң барлық түрiне билеттердi кезексiз алуға құқығы бар.
15.06.04 ж. N 563-II ҚР Заңымен 2-тармақ толықтырылды (бұр. ред. қара)
2. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу барысында құтқарушылар:
адамдарды құтқаруға бағытталған кез келген шараларды қолдануға;
өз мiндеттерiн орындау үшiн қажеттi толық әрi айқын ақпарат алуға;
құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу үшiн ұйымдардың аумағы мен өндiрiстiк объектiлерiне, тұрғын үйлерге кедергiсiз кiруге;
төтенше жағдайлар аймағындағы адамдардың бәрiнен белгiленген қауiпсiздiк шараларын сақтауды талап етуге;
құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу технологиясына сәйкес жабдықталуға және жарақтандырылуға;
адамдарды құтқару үшiн және өте қажет болған жағдайда төтенше жағдайлар аймақтарында орналасқан ұйымдардың байланыс құралдарын, көлiгiн, мүлкiн және өзге де материалдық құралдарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiпте пайдалануға;
қызметтiк iздестiру иттерiн қолдануға құқылы.
3. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге қатысқан құтқарушылар медициналық мекемелер мен оңалту орталықтары базасында Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiпте медициналық және психологиялық оңалту жәрдемiн алуға құқылы.
4. Құтқарушылар жұмыс уақытында өздерiнiң теориялық бiлiмдерi мен кәсiби шеберлiктерiн белгiленген тәртiпте жетiлдiруге құқылы.
15.06.04 ж. N 563-II ҚР Заңымен 5-тармақ өзгертілді (бұр. ред. қара)
5. Кәсiби және ерiктi авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушылары құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу кезеңiнде шығыны авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларын ұстауға бөлiнетін қаражат есебiнен төленетiн тамақ өнiмдерiмен Қазақстан Республикасының Үкiметі белгiлеген нормалар бойынша және тұратын орынмен қамтамасыз етiлуге құқылы.
6. Еңбек шарты (келiсiм-шарт) бойынша өздерiне жүктелген мiндеттердi орындау барысында зардап шеккен кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушылары, сондай-ақ ерiктi авариялық-құтқару қызметiнiң құтқарушылары және құтқарушы болып табылмайтын азаматтар оларды құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге тартқан кезде тегiн медициналық қызмет көрсетiлуiне құқылы.
Ерiктi авариялық-құтқару қызметiнiң құтқарушыларын және құтқарушылар болып табылмайтын азаматтарды құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге тартқан кезде олардың негiзгi жұмыс орны бойынша орташа жалақысы сақталады.
24-бап. Құтқарушылардың мiндеттерi
1. Құтқарушылар:
зардап шеккен адамдарды iздестiруге, оларды құтқару жөнiнде шаралар қолдануға, оларға алғашқы медициналық және басқа да жәрдем түрлерiн көрсетуге;
құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге қатысуға дайын болуға, өздерiнiң дене шынықтыру, арнаулы, медициналық, психологиялық даярлығын жетiлдiруге;
авариялық-құтқару құрамаларының құрамындағы iс-қимылдар дағдыларын жетiлдiруге;
құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу технологиясын мүлтіксiз сақтауға;
құрамында құтқарушылар аталған жұмыстарды атқаруға қатысатын авариялық-құтқару құрамалары басшыларының құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу барысында беретiн бұйрықтарын мүлтiксiз орындауға;
төтенше жағдайларға жол бермеу мақсатында азаматтарға қауiпсiз жүрiп-тұру ережелерiн және ондай жағдайлар туындаған ретте iс-қимылдар жасау тәртiбiн түсiндiруге мiндеттi.
2. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының мiндеттерi тиiстi жарғылармен, ережелермен, тәлiмдемелермен белгiленедi және олар еңбек шартының (келiсiм-шарттың) құрамдас бөлiгi болып табылады.
25-бап. Құтқарушылардың жұмыс (қызмет) және демалыс режимi
1. Күнделiктi қызметте кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының жұмыс (қызмет) режимi iшкi еңбек тәртiбiнiң ережелерiмен, кезекшiлiк кестелерiмен, сабақтар немесе арнайы дайындық жөнiндегi өзге де шаралар кестелерiмен белгiленедi.
2. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының жұмыс режимi жұмыс күнi мен жұмыс жылы iшiнде Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес медициналық талаптар және санитариялық-гигиеналық нормалар ескерiле отырып белгiленедi.
3. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының құтқару жұмыстарын және шұғыл жұмыстарды жүзеге асыру кезеңiнде күту және құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарға аттануға ұдайы дайын болу режимiнде кезекшiлiк өтеу уақыты кезекшiлiктiң әр сағаты үшiн сағаттың төрттен бiрi мөлшерiнде есептелiнедi.
4. Құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу кезiнде кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының жұмыс режимi мен жұмыс ауысымының ұзақтығы өзгеруi мүмкiн; оларды төтенше жағдайлардың сипатын, құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзу ерекшелiктерiн және медициналық ұсыныстарды ескере отырып төтенше жағдайларды жою басшылары белгiлейдi.
5. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың кәсiби авариялық-құтқару қызметiмен құрамаларының құтқарушыларына ұзақтығы 30 күнтiзбе күндiк ақылы демалыс берiледi.
26-бап. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының еңбегiне ақы төлеу
1. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының жалақысы лауазымдық айлықақыдан, еңбек сiңiрген жылдары үшiн берiлетiн үстемеден және өзге де төлемдерден тұрады.
2. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушыларына түнгi уақытта, демалыс және мереке күндерi кезекшi болғаны үшiн ақы төлеу Қазақстан Республикасының еңбек заңдарына сәйкес жүргiзiледi.
3. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушыларына еңбек сiңiрген жылдары үшiн жұмыс стажына қарай лауазымдық айлықақысына процент есебiмен мынадай мөлшерде ай сайын:
еңбек сiңiрген жылдары:
үш жылдан асқанда - он бес процент;
бес жылдан асқанда - жиырма процент;
он жылдан асқанда - отыз процент;
он бес жылдан асқанда - қырық процент;
жиырма жылдан асқанда - елу процент үстеме төленедi.
Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушыларына еңбек сiңiрген жылдары үшiн проценттiк үстеме төлеуге стаж Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiпте есептеледi.
4. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушылары жалақысының мөлшерi олар қызмет көрсететiн ұйымдардың тиiстi санаттардағы қызметкерлерiнiң жалақысы мөлшерiнен төмен бола алмайды.
27-бап. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының тұрғын үй алу құқығы
1. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушыларына және олармен бiрге тұратын отбасы мүшелерiне Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген нормалар бойынша мемлекеттiк және ведомстволық тұрғын үй қорының есебiнен тұрғын үй-жай берiледi.
2. Тұрғын үй алуға (тұрған үй жағдайларын жақсартуға) мұқтаж болған, қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан (қайтыс болған) кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының отбасылары, сондай-ақ құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды жүргiзуге тартылған және аталған жұмыстарды жүргiзу барысында қаза тапқан (қайтыс болған) ерiктi авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары құтқарушыларының және құтқарушылар болып табылмайтын азаматтардың отбасылары Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шарттар мен тәртiпте мемлекеттiк тұрғын үй қорынан оны алу (тұрғын үй жағдайын жақсарту) құқығын сақтайды.
3. Кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушылары пәтерлерiне телефондарды ақылы негiзде бiрiншi кезекте орнатуға құқылы.
28-бап. Құтқарушылар мен олардың отбасы мүшелерiнiң әлеуметтiк кепiлдiктерi
1. Құтқарушылар Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес мiндеттi түрде жеке және әлеуметтiк сақтандырылуға тиiс.
2. Құтқарушылар мемлекеттiк органдар мен ұйымдардан шарттар негiзiнде келiп түскен қаражат есебiнен де сақтандырылуы мүмкiн.
3. Құтқарушы қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан (өлген) не ол қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде алған жарақаттың салдарынан бiр жыл iшiнде өлген жағдайда асырауындағы адамдарға оның соңғы атқарған қызметi бойынша бiр жылдық жалақысының кемiнде он есе мөлшерiнде бiр жолғы жәрдемақы төленедi.
4. Құтқарушыға қызметтiк мiндетiн атқару кезiнде алынған зақым (жарақаттану, жаралану, контузия), сырқат салдарынан мүгедектiк белгiлеу кезiнде оған:
I және II топтардағы мүгедекке - бiр жылдық жалақысының бес еселенген мөлшерiнде;
III топтағы мүгедекке - бiр жылдық жалақысының екi еселенген мөлшерде бiр жолғы жәрдемақы төленедi.
5. Құтқарушы қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде мүгедектiк белгiленбей, еңбек қабiлетiн тұрақты жоғалтқан ауыр зақым (жарақаттану, жаралану, контузия), сырқат алған жағдайда оған бiр жылдық жалақысынан кем емес мөлшерде бiр жолғы жәрдемақы төленедi.
6. Егер құтқарушының қаза табуы (өлуi), жарақаттануы, жаралануы (зақымдануы), сырқаттануы қызметтiк мiндетiн атқарумен байланысты емес мән-жайларға қатысты болғандығы белгiленген тәртiпте дәлелденсе, осы Заңның 3, 4, 5-тармақтарында белгiленген бiр жолғы жәрдемақы төленбейдi.
7. Авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының қайтыс болған немесе қаза тапқан құтқарушысын жерлеу үшiн тиiстi жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасы Заңымен белгiленетiн мөлшерде жәрдемақы берiледi.
8. Осы баптың 3, 4, 5, 7-тармақтары бойынша жәрдемақы авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларын ұстайтын ұйымдардың қаражаты есебiнен, төленiп, осы ұйымдардың шығындары залал келтiрушiнiң есебiнен кейiннен толық көлемiнде өтеледi.
9. Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша құтқарушылардың отбасы мүшелерiн зейнетақымен қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының зейнетақы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
29-бап. Авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары қызметкерлерiнiң қосымша құқықтық және әлеуметтiк кепiлдiктерi
1. Еңбек жағдайы зиянды әрi қауiптi ұйымдарға қызмет көрсететiн кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының құтқарушыларына Қазақстан Республикасының заңдарымен осы ұйымдар үшiн белгiленген құқықтық және әлеуметтiк қорғау кепiлдiктерi мен жеңiлдiктерi қолданылады.
2. Орталық, жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдардың шешiмiмен авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларының қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтiн қосымша құқықтық және әлеуметтiк қорғау кепiлдiктерi белгiленуi мүмкiн.
30-бап. Ерiктi авариялық-құтқару құрамаларының құтқарушыларын, сондай-ақ төтенше жағдайларды жою жөнiндегi жұмыстарды жүргiзуге тартылған құтқарушылар болып табылмайтын азаматтарды әлеуметтiк қорғау кепiлдiктерi
Ерiктi авариялық-құтқару құрамаларының құтқарушыларын, сондай-ақ құтқарушы болып табылмайтын азаматтарды авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзуге тартқан кезде олар мiндеттi жеке және әлеуметтiк сақтандырылуға тиiс. Оларға осы Заңның 28 және 29-баптарында көзделген құқықтар, сақтандыру кепiлдiктерi мен жеңiлдiктерi қолданылады.
V тарау. Қорытынды ережелер
31-бап. Заңдардың бұзылғаны үшiн жауапкершiлiк
Еңбек шарты (келiсiм-шарт) бойынша жүктелген мiндеттердiң орындалмауына, төтенше жағдайларды жою жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу кезiнде азаматтардың денсаулығына қасақана немесе абайсызда зиян келтiрiлуіне, табиғи ортаға, материалдық және мәдени қазыналарға залал тигiзiлуiне кiнәлi авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары жұмыстарының басшылары және құтқарушылары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.
32-бап. Авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары қызметiнiң мәселелерi жөнiндегi дауларды шешу тәртiбi
Авариялық-құтқару қызметi мен құрамалары қызметiнiң мәселелерi жөнiндегi дауларды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiпте соттар шешедi.
33-бап. Төтенше жағдайларды жоюға авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларын тарту жөнiндегi халықаралық шарттар
Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлердегi төтенше жағдайларды жоюға кәсiби авариялық-құтқару қызметi мен құрамаларын тарту Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттар негiзiнде жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының
