1079-бап. Мұралық үлестердiң үстелуi
1. Мұрагер мұрадан бас тартқан не ол осы Кодексте аталған мән-жайлар бойынша шығып қалған жағдайда мұраның мұндай мұрагерге есептелуге тиiс бөлiгi мұрагерлiкке шақырылған заң бойынша мұрагерлерге түседi және олардың арасында өздерiнiң мұралық үлестерiне бара-бар бөлiнедi.
Егер мұра қалдырушы барлық мүлiктi өзi тағайындаған мұрагерлерге өсиет етсе, мұрадан бас тартқан немесе шығып қалған мұрагерге тиесiлi мұра бөлiгi өсиет бойынша қалған мұрагерлерге түседi және өсиетте өзгеше көзделмегендiктен, олардың арасында өздерiнiң мұралық үлестерiне бара-бар бөлiнедi.
2. Осы баптың 1-тармағындағы ережелер:
1) егер бас тартқан немесе шығып қалған мұрагердің орнына мұрагер қосымша тағайындалса;
2) мұрагер белгiлi бiр тұлғаның пайдасына мұрадан бас тартқан кезде;
3) заң бойынша мұрагерлiк кезiнде мұрагердiң бас тартуы немесе шығып қалуы келесi кезектегi мұрагерлердi мұрагерлiкке шақыруға әкеп соққан жағдайларда қолданылмайды.
1080-бап. Мұраның есебiнен төлеуге жататын шығындар
Мұра қалдырушының қайтыс болар алдындағы науқасы туғызған қажеттi шығындарды, мұра қалдырушыны жерлеуге арналған шығындарды, мұраны қорғауға, басқаруға, өсиеттi орындауға, сондай-ақ өсиеттi орындаушыға немесе мұраны сенімгерлiкпен басқарушыға сыйақы төлеуге байланысты шығындарды өтеу туралы талаптар ол мұрагерлер арасында бөлiнгенге дейiн мұра есебiнен қанағаттандырылуға тиiс. Бұл талаптар барлық басқа, оның iшiнде кепiлмен қамтамасыз етiлген талаптардың алдында мұраның құнынан басымдықпен қанағаттандырылуға тиiс.
2017.27.02. № 49-VI ҚР Заңымен 1081-бап өзгертілді (бұр.ред.қара)
1081-бап. Мұра қалдырушының борыштарын кредит берушiлердiң өндiрiп алуы
Мұра қалдырушының кредит берушiлерi өздерiнiң мұра қалдырушының мiндеттемелерiнен туындайтын талаптарын өсиеттi орындаушыға (мұраны сенімгерлікпен басқарушыға) немесе әрбір мұрагерге ауысқан мүлiк құнының шегiнде ортақ борышқорлар ретiнде жауап беретiн мұрагерлерге қоюға құқылы.
Егер мұра алған мұрагерлер мұраның құрамына кіретін мүлікті немесе оған құқықтарды тіркеуден жалтарған жағдайда, мұра қалдырушының кредиторлары мәжбүрлеп тіркеуді талап етуге құқылы.
2007.12.01. № 225-III ҚР Заңымен 1082-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
1082-бап. Шаруа немесе фермер қожалығындағы мұрагерлiк
Шаруа немесе фермер қожалығының мүшесi қайтыс болған жағдайда мұра жалпы ережелер бойынша ашылады. Мұрагердiң осы мүлiкке жалпы меншiктегi оның үлесiне мөлшерлес ақшалай өтемақы алуға құқығы бар.
24.12.01 № 276-II; 2004.20.12 № 13-III (бұр. ред. қара); 2006.22.06. № 147-III (бұр. ред. қара) ҚР Заңдарымен 1083-бап өзгертілді; 2011.01.03. № 414-ІV ҚР Заңымен 1083-бап өзгертілді (бұр.ред.қара)
1083-бап. Иесiз қалған мүлік
1. Егер өсиет бойынша да заң бойынша да мұрагерлер болмаса не мұрагерлердiң ешқайсысының мұра алуға құқығы болмаса (осы Кодекстiң 1045-бабы), не олардың бәрi мұрадан бас тартса (осы Кодекстiң 1074-бабы), мұра иесiз қалған мүлік деп танылады.
2. Иесiз қалған мүлік мұраның ашылған жерi бойынша коммуналдық меншiкке ауысады.
Коммуналдық меншiкке түскен иесiз қалған мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі пайдалану және сату жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруды коммуналдық меншiктi басқаруға уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Коммуналдық меншiкке түскен иесiз қалған мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі пайдалану және сату тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгiлейдi.
3. Мұра ашылған күннен бастап бiр жыл өткеннен кейiн мұра ашылған жер бойынша республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының өтініші негiзiнде сот мұраны иесiз қалған мүлік деп таниды. Егер мұраны қорғауға және оны басқаруға байланысты шығындар оның құнынан асып түссе, мұра аталған мерзiм өткенге дейiн иесiз қалған мүлік деп танылуы мүмкiн.
4. Иесiз қалған мүлiктi қорғау және оны басқару осы Кодекстiң 1071-бабына сәйкес жүзеге асырылады.
5. Осы Кодекстің 1080 және 1081-баптарында көзделген қағидалар иесіз қалған мүлікке де қолданылады.
7 бөлім Халықаралық жеке құқық
61-тарау. Жалпы ережелер
1084-бап. Шетелдiк элемент шиеленiстiрген азаматтық-құқықтық қатынастарға қолданылуға тиiстi құқықты анықтау
1. Шетелдiк азаматтардың немесе шетелдiк заңды тұлғалардың қатысуымен не өзге де шетелдік элемент шиеленістірген азаматтық-құқықтық қатынастарға қолданылуға тиiстi құқық осы Кодекстiң, өзге де заң актілерінiң, Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттардың және танылған халықаралық ғұрыптардың негiзiнде анықталады.
2. Егер осы баптың 1-тармағына сәйкес қолданылуға тиiстi құқықты анықтау мүмкiн болмаса, шетелдiк элемент шиеленiстiрген азаматтық-құқықтық қатынастармен неғұрлым тығыз байланысты құқық қолданылады.
3. Осы бөлiмнiң сот қолдануға тиiстi құқықты анықтау туралы ережелерiн тиiсiнше қолданылуға тиiстi құқық туралы мәселенi шешуге өкілеттік берілген басқа органдар да қолданады.
1085-бап. Заң ұғымдарын саралау (құқықтық саралау)
1. Сот заң ұғымдарын саралауды (құқықтық саралау), егер заң актілерінде өзгеше көзделмесе, оларға сот елiнiң құқығына сәйкес түсiнiк беруге негiздейдi.
2. Егер заң ұғымдары сот елiнiң құқығына белгiсiз болса немесе басқа атаумен немесе басқа мазмұнмен белгiлi болса және сот елiнің құқығы бойынша түсiндiру арқылы анықтау мүмкiн болмаса, заңдылық ұғымдарды саралау (құқықтық саралау) кезінде шет мемлекеттiң құқығы да қолданылуы мүмкiн.
1086-бап. Шетел құқығы нормаларының мазмұнын анықтау
1. Шетел құқығын қолданған кезде сот оның нормаларының мазмұнын олардың ресми түсіндірілуіне, қолданылу практикасына және тиiстi шет мемлекеттегi доктринаға сәйкес анықтайды.
2. Шетел құқығы нормаларының мазмұнын анықтау мақсатында сот жәрдем және түсiнiк алу үшiн Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлігіне және Қазақстан Республикасының өзге де құзыреттi органдары мен мекемелерiне, соның iшiнде шетелдерде орналасқандарына белгiленген тәртiппен жүгiнуi не сарапшылар тартуы мүмкiн.
3. Iске қатысушы тұлғалар өз талаптарын немесе қарсылықтарын негiздеуде сiлтеме жасаған шетел құқығы нормаларының мазмұнын растайтын құжаттар табыс етуге және осы нормалардың мазмұнын анықтауда сотқа өзге де түрде жәрдемдесуге құқылы.
4. Егер осы бапқа сәйкес қолданылған шараларға қарамастан, шетелдiк құқық нормаларының мазмұны орынды мерзiмдерде анықталмаса, Қазақстан Республикасының құқығы қолданылады.
1087-бап. Керi сiлтеме жасау және үшiншi елдiң құқығына сiлтеме жасау
1. Осы бөлiмнiң ережелерiне сәйкес кез келген шетел құқығына сiлтеме жасау, осы бапта көзделген жағдайларды қоспағанда, тиiстi елдiң коллизиялық емес, материалдық құқығына сiлтеме жасау ретiнде қарастырылуға тиiс.
2. Қазақстан Республикасының құқығына керi сiлтеме жасау және үшiншi елдiң құқығына сiлтеме жасау осы Кодекстiң 1094-бабына, 1095-бабының, 3, 5-тармақтарына, 1097-бабына сәйкес шетел құқығы қолданылған жағдайларда қолданылады.
2017.27.02. № 49-VI ҚР Заңымен 1088-бап жаңа редакцияда (бұр.ред.қара)
1088-бап. Заңды айналып өтудiң салдары
Қатынастарға қатысушылардың осы Кодексте реттелетiн, осы бөлiмнiң қолданылуға тиiстi құқық туралы қағидаларын айналып өтiп тиiстi қатынастарды өзге құқыққа жатқызуға бағытталған келiсiмдері мен өзге де әрекеттері маңызсыз болады. Бұл жағдайда осы бөлiмге сәйкес қолданылуға жататын құқық қолданылады.
1089-бап. Өзара түсiнiстiк
1. Шетел құқығын өзара түсiнiстiк негiзiнде қолдану Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, тиiстi шет мемлекеттегi ұқсас қатынастарға Қазақстан Республикасының құқығын қолдануға болатын-болмайтындығына қарамастан, сот шетел құқығын қолданады.
2. Егер шетел құқығын қолдану өзара түсiнiстiкке байланысты болса, өзгеше дәлелденбегендiктен, ол бар деп ұйғарылады.
1090-бап. Жария тәртiп туралы ескерту
1. Шетел құқығы оны қолдану Қазақстан Республикасы құқықтық тәртібінiң негiздерiне (Қазақстан Республикасының жария тәртібіне) қайшы келерлiк жағдайларда қолданылмайды. Бұл жағдайларда Қазақстан Республикасының құқығы қолданылады.
2. Шетел құқығын қолданудан бас тартуды тиiстi шет мемлекеттiң саяси немесе экономикалық жүйесiнiң Қазақстан Республикасының саяси немесе экономикалық жүйесiнен айырмашылығына ғана негiздеуге болмайды.
1091-бап. Императивтiк нормаларды қолдану
1. Норманың өзiнде көрсетiлуi салдарынан немесе азаматтық айналымға қатысушылардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қамтамасыз ету үшiн олардың ерекше маңызы болуына байланысты, қолданылуға тиісті құқыққа қарамастан, Қазақстан Республикасы заңдарының тиiстi қатынастарды реттейтiн императивтiк нормаларының қолданылуына бұл бөлiм ережелерiнiң қатысы болмайды.
2. Осы бөлiмнiң ережелерiне сәйкес, қандай да болсын бiр елдiң құқығын қолданған кезде сот, егер сол басқа елдiң құқығына сәйкес мұндай нормалар, қолданылуға тиісті құқыққа қарамастан, тиiстi қатынастарды реттеуге тиiс болса, басқа ел құқықтарының қатынаспен тығыз байланысы бар императивтiк нормаларын қолдана алады. Бұл орайда сот мұндай нормалардың мақсаты мен сипатын, сондай-ақ оларды қолданудың салдарын назарға алуға тиіс.
1092-бап. Көп құқықтық жүйелерi бар елдiң құқығын қолдану
Бiрнеше аумақтық немесе құқықтық жүйелер қолданылатын елдiң құқығы қолданылуға тиiс болған жағдайларда, осы елдiң құқығына сәйкес құқықтық жүйе қолданылады.
1093-бап. Реторсиялар
Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларының құқықтарына арнайы шектеулерi бар мемлекеттердiң азаматтары мен заңды тұлғаларының құқықтарына қатысты Қазақстан Республикасы қарсы шектеулер (реторсиялар) белгiлеуi мүмкiн.
62-тарау. КоллИзиялық нормалар
1. Тұлғалар
1094-бап. Жеке тұлғаның жеке заңы
1. Жеке тұлға азаматы болып табылатын елдiң құқығы оның жеке заңы болып саналады. Адамның екi немесе одан көп азаматтығы болған жағдайда адам неғұрлым тығыз байланысты елдiң құқығы оның жеке заңы болып саналады.
2. Азаматтығы жоқ адам тұрақты тұратын елдiң құқығы, ол адамның жеке заңы болып саналады.
3. Баспана берген елдiң құқығы босқынның жеке заңы болып саналады.
2007.12.01. № 225-III ҚР Заңымен 1095-бап өзгертілді (бұр. ред. қара)
1095-бап. Жеке адамның құқық қабiлеттілігi мен әрекетке қабiлеттілігi
1. Жеке тұлғаның азаматтық құқық қабілеттілігі оның жеке заңында анықталады. Бұл ретте шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасында азаматтық құқық қабілеттілігін, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда белгіленген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең пайдаланады.
2. Жеке адамның әрекетке қабiлеттілігi оның жеке заңымен анықталады.
3. Жеке адамның мәмiлелер мен зиян келтiру салдарынан пайда болатын мiндеттемелерге қатысты азаматтық әрекетке қабiлеттілігi мәмiле жасалған немесе зиян келтiруден туындайтын мiндеттемелер пайда болған жердегi елдiң құқығы бойынша анықталады.
4. Жеке адамның жеке кәсiпкер болуға және соған байланысты құқықтары мен мiндеттерiнiң болуға қабiлетi жеке адам жеке кәсiпкер ретiнде тiркелген елдiң құқығы бойынша анықталады. Тiркелген елi болмаған жағдайда жеке кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын негiзгi орнындағы елдiң құқығы қолданылады.
5. Жеке адамды әрекетке қабiлетсiз немесе қабiлетi шектеулi деп тану сот елiнiң құқығына бағынады.
1096-бап. Жеке адамды хабар-ошарсыз кеттi деп тану және оны қайтыс болды деп жариялау
Жеке адамды хабар-ошарсыз кеттi деп тану және оны қайтыс болды деп жариялау сот елiнiң құқығына бағынады.
1097-бап. Жеке адамның есімі
Жеке адамның есiм алу оны пайдалану және қорғау құқығы, егер осы Кодекстiң 15-бабының 5 және 7-тармақтарында, 1103 және 1120-баптарында көзделген ережелерден өзгеше туындамаса, оның жеке заңымен белгiленедi.
1098-бап. Қазақстан Республикасы азаматтарының азаматтық хал актілерін Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тiркеу
Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының азаматтық хал актілерін тiркеу Қазақстан Республикасының консулдық мекемелерінде жүзеге асырылады. Бұл орайда Қазақстан Республикасының заң актілері қолданылады.
1099-бап. Шет мемлекет органдары азаматтық хал актілерін куәландыруға берген құжаттарды тану
Шет мемлекеттердiң құзыреттi органдары тиістi мемлекеттердің заңы бойынша Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдарға қатысты Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жасаған азаматтың хал актілерін куәландыруға берген құжаттар жария етілген жағдайда Қазақстан Республикасында жарамды деп танылады.
1100-бап. Заңды тұлғаның заңы
Заңды тұлға құрылған елдің құқығы осы заңды тұлғаның заңы болып саналады.
1101-бап. Заңды тұлғаның құқық қабiлеттiлігi
1. Заңды тұлғаның азаматтық құқық қабiлеттілігi осы заңды тұлғаның заңымен анықталады.
2. Шетелдiк заңды тұлға өз органының немесе өкiлiнiң мәмiле жасауға өкiлеттiгiн шетелдiк заңды тұлғаның органы немесе өкiлi мәмiле жасаған елдiң құқығына белгiсiз шектеуге сiлтеме жасай алмайды.
3. Шетел құқығы бойынша заңды тұлға болып табылмайтын шетел ұйымдарының азаматтық құқық қабiлеттілігi ұйым құрылған елдiң құқығы бойынша анықталады.
Мұндай ұйымдардың қызметiне, егер Қазақстан Республикасының құқығын қолдануға болса, осы Кодекстiң ережелерi қолданылады, егер Қазақстан Республикасының заңдарынан немесе мiндеттеменiң мәнiнен өзгеше туындамайтын болса, олар коммерциялық ұйымдар болып табылатын заңды тұлғалардың қызметiн реттейдi.
2010.05.02. № 249-ІV ҚР Заңымен 1102-бап жаңа редакцияда (бұр.ред.қара)
1102-бап. Мемлекеттің шетелдік элементі бар азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысуы
1. Мемлекет қатысатын шетелдік элементі бар азаматтық-құқықтық қатынастарға, егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, осы бөлімнің ережелері жалпы негіздерде қолданылады.
2. Қазақстан Республикасы шетелдік элементі бар азаматтық-құқықтық қатынастарда, егер:
Қазақстан Республикасының халықаралық шартында;
Қазақстан Республикасының халықаралық шарты болып табылмайтын жазбаша келісімде;
сотта мәлімдеме жасау немесе нақты іс қарау шеңберінде жазбаша хабардар ету арқылы өзгеше белгіленбесе, соттық иммунитетті, талап қоюды қамтамасыз етуден иммунитетті және сот актісін мәжбүрлеп орындатудан иммунитетті қоса алғанда, басқа мемлекет соттарының юрисдикциясынан өзіне және өзінің меншігіне қатысты юрисдикциялық иммунитетті пайдаланады.
2. Жеке мүлiктiк емес құқықтар
1103-бап. Жеке мүлiктiк емес құқықтарды қорғау
Жеке мүлiктiк емес құқықтарға мұндай құқықтарды қорғау туралы талап ету үшін негіз болған іс-әрекет немесе өзге де мән-жайлар орын алған елдiң құқығы қолданылады.
3. Мәмiлелер, өкiлдiк, талап мерзiмi
1104-бап. Мәмiленiң нысаны
1. Мәмiленiң нысаны ол жасалған жердiң құқығына бағынады. Алайда шетелде жасалған мәмiленi, егер Қазақстан Республикасы құқығының талаптары сақталса, нысанның сақталмауы салдарынан жарамсыз деп тануға болмайды.
2. Қатысушыларының кем дегенде бiреуi Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы немесе Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын сыртқы экономикалық мәміле мәміленің жасалған жеріне қарамастан, жазбаша нысанда жасалады.
3. Қозғалмайтын мүлiкке қатысты мәмiленiң нысаны - осы мүлік орналасқан жердегі елдің құқығына, ал Қазақстан Республикасында мемлекеттік тiзілімге енгiзiлген қозғалмайтын мүлiкке қатысты болса, Қазақстан Республикасының құқығына бағынады.
1105-бап. Сенімхат
Сенімхаттың нысаны мен қолданылу мерзiмi осы сенімхат берiлген елдiң құқығы бойынша анықталады. Алайда сенімхат Қазақстан Республикасы құқықтарының талаптарын қанағаттандырса, оны нысаны сақталмауының салдарынан жарамсыз деп тануға болмайды.
1106-бап. Талап мерзiмi
1. Талап мерзiмi тиiстi қатынастарды реттеу үшiн қолданылатын елдің құқығы бойынша анықталады.
2. Талап мерзiмi қолданылмайтын талаптар, егер тиiстi қатынасқа қатысушылардың кем дегенде біреуі Қазақстан Республикасының азаматы немесе Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы болса, Қазақстан Республикасының құқығы бойынша анықталады.
4. Заттық құқықтар
1107-бап. Заттық құқықтарға қолданылатын құқық туралы жалпы ережелер
1. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерiнде өзгеше көзделмесе, меншiк құқығы мен басқа да қозғалмайтын және қозғалатын мүлiкке заттық құқықтар осы мүлік орналасқан елдің құқығы бойынша анықталады.
2. Мүлiктiң қозғалмайтын немесе қозғалатын заттарға жататындығы, сондай-ақ мүлiктiң өзге де заңдық саралануы осы мүлiк орналасқан елдiң құқығы бойынша анықталады.
1108-бап. Заттық құқықтардың пайда болуы және тоқтатылуы
1. Мүлiкке заттық құқықтардың пайда болуы және тоқтатылуы, егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше көзделмесе, заттық құқықтың пайда болуы не тоқтатылуы үшiн негiз болған iс-әрекет немесе өзге де мән-жайлар орын алған кезде сол мүлiк болған елдiң құқығы бойынша анықталады.
2. Егер тараптардың келісімiнде өзгеше көзделмесе, мәмiленiң нысанасы болып табылатын мүлiкке заттық құқықтардың пайда болуы және тоқтатылуы, елдiң осы мәмiле бағындырылған құқығы бойынша анықталады.
3. Алыну мерзiмiнiң ескiруi салдарынан мүлiкке меншiк құқығының пайда болуы аяқталған алу мерзiмiнiң ескiрген кезiнде болған елдiң құқығымен анықталады.
1109-бап. Мемлекеттік тiзiлiмге енгiзiлуге тиiстi көлiк құралдары мен өзге де мүлiкке заттық құқықтар
Мемлекеттік тiркелуге тиiстi көлiк құралдары мен өзге де мүлiкке заттық құқық осы көлiк құралдары немесе мүлiк мемлекеттік тiзiлiмге енгiзiлген елдiң құқығы бойынша анықталады.
1110-бап. Жолдағы қозғалатын мүлiкке заттық құқықтар
Мәмiле бойынша жолда келе жатқан қозғалатын мүлiкке меншiк құқығы және басқа да заттық құқықтар, егер тараптардың келісімiнде өзгеше белгiленбесе, осы мүлiк жөнелтiлген елдiң құқығы бойынша анықталады.
1111-бап. Заттық құқықтарды қорғау
1. Меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғауға арыз берушінің таңдауы бойынша мүлік тұрған елдің құқығы немесе сот елiнiң құқығы қолданылады.
2. Қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғауға осы мүлiк тұрған елдiң құқығы қолданылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тiзiлiмiне енгізілген мүлікке қатысты Қазақстан республикасының құқығы қолданылады.
5. Шарттық мiндеттемелер
1112-бап. Шарт тараптарының келісімiмен құқық таңдау
1. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше көзделмесе, шарт тараптардың келісімiмен таңдалған елдiң құқығымен реттеледi.
2. Тараптардың қолданылуға тиiстi құқықты таңдау туралы келісімi айқын көрсетiлуге немесе шарттың және оларды жинақтап қарайтын iстiң мән-жайларының ережелерiнен тiкелей туындауға тиiс.
3. Шарттың тараптары тұтас алғанда шарт үшiн де, оның жекелеген бөлiктерi үшiн де қолданылатын құқықты таңдай алады.
4. Шарттың тараптары қолданылатын құқықты кез келген уақытта, шарт жасасу кезiнде де, одан кейiн де таңдап алуы мүмкiн. Тараптар шартқа қолданылатын құқықты өзгерту туралы да кез келген уақытта уағдаласа алады.
1113-бап. Тараптардың келісімi болмаған кезде шартқа қолданылатын құқық
1. Шарт тараптарының қолдануға тиiстi құқық туралы келісімi болмаған кезде ол шартқа:
1) сатып алу-сату шартында - сатушы;
2) сыйға тарту шартында - сыйға тартушы;
3) мүліктік жалдау (жалға алу) шартында - жалға беруші немесе жалдауға берушi;
4) мүлiктi тегiн пайдалану шартында - несие берушi;
5) мердiгерлiк шартында - мердiгер;
6) тасымалдау шартында - тасымалдаушы;
7) көлiк экспедициясы шартында - экспедитор;
8) қарыз немесе өзге де кредит шартында - кредит берушi;
9) тапсырма шартында - сенім бiлдiрiлген адам;
10) комиссияның шартында - комиссионер;
11) сақтау шартында - сақтаушы;
12) сақтандыру шартында - сақтандырушы;
13) тапсырма беру шартында - тапсырма берушi;
14) кепiлге салу шартында - кепiлге салушы;
15) айрықша құқықтарды пайдалану туралы лицензиялық шартта лицензиар болып табылатын тараптар құрылған, тұратын жерi немесе негiзгi қызмет орны бар елдiң құқығы қолданылады.
2. Нысанасы қозғалмайтын зат болып табылатын шарт бойынша, сондай-ақ мүлiктi сенімгерлiкпен басқару туралы шарт бойынша құқықтар мен мiндеттемелерге сол мүлiк тұрған елдiң құқығы, ал Қазақстан Республикасында мемлекеттік тiзiлiмге енгiзiлген мүлiкке қатысты Қазақстан Республикасының құқығы қолданылады.
3. Шарт тараптарының қолданылуға тиiстi құқық туралы келісімi болмаған жағдайда осы баптың 1-тармағындағы ережелерге қарамастан:
1) бiрлескен қызмет және құрылыс мердiгерлiгi туралы шартқа мұндай қызмет жүзеге асырылатын немесе шартта көзделген нәтижелер жасалатын елдiң құқығы;
2) конкурстық сауда-саттықтың (тендердiң, аукционның) қорытындылары бойынша немесе биржада жасалған шартқа конкурстық сауда-саттық өткiзiлген немесе биржа орналасқан елдiң құқығы қолданылады.
4. Осы баптың 1-3-тармақтарында атап келтiрiлген шарттарға, тараптардың қолданылуға тиiстi құқық туралы келісімi болмаған кезде, мұндай шарттың мазмұны үшiн шешушi маңызы бар, орындауды жүзеге асыратын тараптар құрылған, тұрғылықты жерi немесе негiзгi қызмет орны болған елдiң құқығы қолданылады. Шарттың мазмұны үшiн шешушi маңызы бар орындауды анықтау мүмкiн болмаған жағдайда шарт мейлiнше тығыз байланысты елдiң құқығы қолданылады.
5. Шарт бойынша орындауды қабылдауға қатысты, тараптар өзгеше келiспегендiктен, осындай қабылдау өткiзетiн орынның құқығы ескерiледi.
6. Егер шартта халықаралық айналымда қабылданған сауда терминдерi пайдаланылса, шартта өзге нұсқаулар болмаған жағдайда оларды iскерлiк айналымның тиiстi сауда терминдерiне қатысты қолданылып жүрген ғұрыптар жөніндегі қатынастарына қолдануға тараптар келiскен деп есептеледi.
1114-бап. Шетелдiң қатысуымен заңды тұлға құру туралы шартқа қолданылатын құқық
1. Шетелдiң қатысуымен заңды тұлға құру туралы шартқа осы заңды тұлға құрылатын немесе құрылған елдiң құқығы қолданылады.
2. Осы баппен реттелетiн қатынастар өзiне заңды тұлғаны құру және тоқтату оған қатысу үлесiн беру жөніндегі қатынастарды және заңды тұлғаның қатысушылары арасындағы олардың (соның iшiнде кейiнгi келісімдермен белгiленетiн) байланысты өзара құқықтары мен міндеттерiне басқа да қатынастарды қамтиды.
3. Осы баптың ережелерi шетел қатысатын заңды тұлға қатысушыларының өзара құқықтары мен мiндеттерi басқа құрылтай құжаттарымен белгiленген жағдайда да қолданылады.
