Қазақстан Республикасында Орман экологиялық жүйесi мониторингiн
жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және тәртібі туралы ереженi
бекіту туралы Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің
қаулысы 19 қазан 1993 ж. № 1030
ҚР Үкіметінің 2004 жылғы 17 ақпандағы № 188 қаулысымен күші жойылды
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесiнiң "Қазақстан Республикасының Орман кодексiн күшiне енгізу тәртібі туралы" 1993 жылғы 23 қаңтардағы № 1925-XII қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi қаулы етедi:
1. Қазақстан Республикасында орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және тәртібі туралы қоса берiлiп отырған Ереже бекітілсiн.
Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзу жөніндегі жұмыстарды орман шаруашылығын басқарудың мемлекеттік органдары жүзеге асырады және Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлігі орман шаруашылығын жүргiзуге бөлген қаражат шегіндегі республикалық бюджеттiң есебiнен қаржыландырылады деп белгiленсiн.
2. Қазақстан Республикасы Экология және биоресурстар министрлігінiң Орман шаруашылығы комитетi:
орман қорының жай-күйіндегі өзгерістердi дер кезiнде анықтау, оларды бағалау, орманға антропогендiк және басқа экологиялық факторлардың қолайсыз әсер етуiнiң алдын алу және оның салдарын жою үшiн орман экологиялық жүйесiнiң мониторингiн жүргiзу жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруға 1994 жылдан бастап кiрiсетiн болсын;
Қазақстан Республикасының Статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитетiмен келiсе отырып, орман экологиялық жүйесi мониторингi бойынша статистикалық есеп берудiң нысандарын айқындасын.
3. Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің жанындағы Гидрометеорология жөніндегі бас басқарма, Қазақстан Республикасының Жер қатынастары және жерге орналастыру жөніндегі мемлекеттік комитетi, Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлігі, айналадағы ортаның мониторингiмен шұғылданатын басқа да министрлiктер, мемлекеттік комитеттер мен ведомстволар орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзуге қажеттi ақпаратты Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына қайтарып алынбайтын негiзде бередi деп белгiленсiн.
Қазақстан Республикасының
Премьер-министрi
Қазақстан Республикасы
Министрлер Кабинетінің
1993 жылғы 19 қазандағы
№ 1030 қаулысымен
Бекiтiлген
Қазақстан Республикасында орман экологиялық жүйесi
мониторингiн жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және
тәртібі туралы
ЕРЕЖЕ
1. Орман мониторингi дегенiмiз ормандарды ұдайы кешендi байқау, бағалау, бақылау және олардың жай-күйiн болжау жүйесi болып табылады. Бұл жұмыс орман қоры жөнiнде ұдайы жаңарып отыратын ақпарат алу үшiн жүргiзiледi, соның негiзiнде орман ресурстарын көп жақты мақсатта пайдалану жөнiнде шешiм қабылданады, табиғи және антропогендiк факторлар әсерiнен орман экологиялық жүйесi жай-күйiнiң өзгеру болжамы берiледi.
2. Орман экологиялық жүйесi мониторингi қызметiн Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқару мемлекеттік органы құрады, ол Қазақстан Республикасы Экология және биоресурстар министрлігінiң орман шаруашылығын жүргiзуге бөлiнген қаражаты шегiнде республикалық бюджеттiң есебiнен қаржыландырылады. Орман экологиялық жүйесiнiң мониторинг қызметi Орман экологиялық жүйесiнiң республикалық мониторинг орталығын және мониторингтiң аймақтық орталықтар жүйесiн қамтиды.
3. Орман экологиялық жүйесiнiң республикалық мониторинг орталығы:
орман қоры туралы статистикалық және картографиялық деректер түзедi және жүргiзедi;
аэроғарыштық және жер бетіндегі ақпаратты өңдеуге, орман қоры картасын жасауға, деректер банкiсiнiң белгiлi бiр бөлiгiнiң маңызын арттыруға, статистикалық есеп берудiң белгiленген нысандарын беруге арналған бағдарламаны әзiрлейдi, иеленедi;
ормандарды өрттен сақтау, шыбын-шiркей зиянкестерден қорғау, ормандардың өнеркәсiптiң ластауынан болатын бүлiнуiн байқау, сирек кездесетiн және жойыла бастаған орман өсiмдiктерiнiң жай-күйi мен саны жөніндегі ақпаратты жинаумен, өңдеумен, талдаумен және оны берумен шұғылданады;
орманды пайдалану және ормандарды қалпына келтiру тәртібін бақылауды, антропогендiк ықпалынан және басқа факторлардан орман қорының ағымдағы өзгерістерiн есептеудi жүзеге асырады, орман қоры туралы дерек банкіндегі картографиялық және статистикалық ақпараттың маңызын арттыру үшiн тәжiрибелер жүргiзудi жоспарлайды;
аймақтық орталықтарды орман экологиялық жүйесiнiң аймақтық мониторингiн жүргiзу үшiн қажеттi аэроғарыштық, метеорологиялық және басқа ақпаратпен жабдықтайды.
4. Орман экологиялық жүйесiнiң аймақтық мониторинг орталықтары жекелеген аймақ немесе аумақ шегіндегі мониторингiнi жүзеге асырады және ұйымдық жағынан Орман жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығының құрамына енедi. Қажет жағдайда бұлар улағыш заттардың көзi болып табылатын кәсiпорындар орналасқан аудандарда, сондай-ақ басқа да антропогендiк қолайсыз факторлар әсер ететiн жерлерде ормандарды жергiлiктi мониторингтеу жөнiнде жұмыстар жүргiзедi.
Аймақтық орталықтардың орман шаруашылық кәсiпорындар мен орман қорғау қызметi қызметкерлерi бiрлесе жұмыс iстейтiн өзiнiң ақпаратты өңдеу орталықтары мен жинаушы топтары бар. Олар талдап қорытқан ақпараттар одан әрi жинақтап, талдау үшiн оқтын-оқтын Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына жiберiлiп отырады.
5. Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудiң тәртібі:
а/ ауаның, топырақтың, судың ластануы туралы метеомәлiмет, ақпарат, ормандарды жер бетiнде зерттеудiң нәтижелерiн орман қоры шекарасындағы өзгерістердiң мәлiметiн, аэроғарыштық ақпаратты және басқаларды алуды;
б/ аэроғарыштық суреттердi өңдеудi, талдауды, алынған ақпаратты статистикалық және картографиялық ақпарат банкінің деректерiмен салыстыруды, орман қорында болған өзгерістердi айқындауды;
в/ шаруашылық қызметi мен табиғи күйзелiске ұшырамаған бөлiктердегi деректердiң маңызын арттыруды;
г/ бөлiктiк және картографиялық деректер банкiне өзгерістер енгізудi;
д/ орын алған өзгерістердi ескере отырып, орман қорының статистикалық көрсеткiштерiн қайта есептеудi;
е/ түрлi тақырыпта орман карталарын жасауды;
ж/ орман қорындағы өзгерістердi талдау мен болжалауды, сондай-ақ әр түрлi факторлар ықпалынан болған зиянды ең аз мөлшерге жеткiзу жөніндегі шаралар әзiрлеудi көздейдi.
Байқаудың мерзiмдiлiгi нұсқаулар мен әдiстемелiк нұсқамаларға сәйкес алынған ақпарат түрiне байланысты белгiленедi.
6. Ормандар мониторингiн жүргiзу кезiнде орман экологиялық жүйесiне өрттiң, энтомзиянкестердiң, техногендiк ластаудың, орман шаруашылық және басқа кәсiпорындар қызметiнiң, сондай-ақ басқа да антропогендiк факторлардың әсерiн байқаудың жер бетіндегі және ара қашықтық тәсiлдерi пайдаланылады. Жер бетіндегі зерттеулер тұрақты және уақытша сынау алаңдарында /полигондарда/ орман орналастыру ұйымдарының, орманды сақтау және қорғау қызметтерiнiң, саланың жобалау және ғылыми ұйымдарының ақпараттарын кеңiнен қатыстыра отырып жүргiзiледi. Неғұрлым тиiмдi жұмыс үшiн ауа ортасының, топырақ пен қардың түрлi заттармен ластануының деңгейi туралы метеорологиялық деректер мен ақпараттар берiледi. Қосымша ақпарат ретiнде топографиялық-геодезиялық материалдар /соның iшiнде жергiлiктi жердiң цифрлық үлгiсi/, табиғи экономикалық жағдай мен шаруашылық қызмет туралы басқа да материалдар пайдаланылады.
Байқаудың ара қашықтық әдiстерi суретке түсiрудiң, түрлi шешiмдегi көп спектрлi сканерлiк, жылу инфрақызыл және радиолокациялық түсiрудiң, аэроғарыштық құралдарын пайдалана отырып жүзеге асырылады. Күллi ақпарат республикалық және аймақтық есептеу орталықтарына келiп түседi, мұнда олар өңделiп, жүйеге келтiрiлген соң деректердiң екшелген банкi мен картографиялық деректер банкi қалыптастырылады және жаңартылады. Осы мәлiметтер негiзiнде Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқарушы мемлекеттік органы бекiткен әдiстеме бойынша түрлi масштабтағы тақырыптық орман карталары жасалады.
Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудi қамтамасыз ету үшiн айналадағы табиғи орта мониторингiнiң басқа төменгi жүйелерi қажеттi материалдарды /метеорологиялық көрсеткiштер, ауаның, топырақтың, судың, қардың ластануы туралы ақпараттар, топырақты зерттеудiң нәтижелерi, аэроғарыш суреттерi/ тиiстi ведомстволар мен қызметтер белгiлеген тәртiппен орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына тапсырады.
7. Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқарушы мемлекеттік органы ормандар мониторингiн жүргiзу үшiн:
ормандардың жай-күйiн байқау үшiн топырақтық, геоботаникалық, орман патологиялық, ормантану және басқа тексеру мен iздестiру жөніндегі жұмысты жүргiзудi ұйымдастырады;
аэроғарыштық және метеорологиялық ақпаратты, айналадағы ортаның ластануы туралы деректердi алуды ұйымдастырады;
есептеу орталықтарына келiп түскен ақпаратты өңдеудi, орман қорын картаға түсiрудi және ормандарға абиотикалық, биотикалық және антропогендiк факторлардың қолайсыз әсерiн кемiту үшiн шаралар әзiрлеудi ұйымдастырады;
мүдделi министрлiктердiң және ведомстволардың қатысуымен орман қорын жер бетіндегі және ара қашықтықтағы әдiстермен зерттеу, оны картаға түсiру, ормандар мониторингiн жүргiзу үшiн банк деректерiн жасау және жүргiзу, тақырыптық орман карталарын жасау жөніндегі әдiстемелiк нұсқамалар мен нұсқауларды әзiрлейдi және бекiтедi;
ұзақ мерзiмдi жедел ақпарат пен тақырыптық карталарға деген сұранысты және қажеттiлiктi жүйелi зерделеудi, орман қорының жай-күйiн бағалауды, бұған халық шаруашылығы мен табиғат қорғау сұранымына сәйкес деректердi енгізудi жүзеге асырады;
орман қоры туралы статистикалық және картографиялық ақпаратты жүйелеудi, зерделеудi және сақтауды, сондай-ақ жариялауға жататын материалдарды басып шығару мен орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзу жөніндегі жұмысты қаржыландыруды қамтамасыз етедi.
8. Ормандар мониторингi құжаттарының нысандары мыналар болып табылады:
орман қоры жай-күйiн тақырыптық карталары, оны орман иелерi, алаңдар, жыныстар, орман түрлерi және басқалар бойынша бөлу;
орман қорының түгелдiлiгi, жай-күйi мен бағалануы туралы жазбаша және статистикалық материалдар.
9. Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң материалдары мыналарға берiледi:
ормандарға түрлi экологиялық факторлардың әсерiнен келген зиянды болдырмау және азайту жөніндегі ұсыныстар әзiрлеп, шешiмдер қабылдау үшiн - мемлекеттік өкiмет пен басқару органдарына;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен - кәсiпорындарға, ұйымдарға және азаматтарға.
