(b) активтің (міндеттеменің) салық базасы.
Мұндай жағдайларда ұйым кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер мен кейінге қалдырылған салықтық активтерді орнын толтыру немесе өтеу әдісіне сәйкес келетін салық мөлшерлемесі мен салық базасының көмегімен бағалайды.
| A мысалы |
| Негізгі қор нысанының баланстық құны 100 және салық базасы 60 мөлшеріне тең. Нысанды сатқан жағдайда оған 20% салық мөлшерлемесі қолданылар еді, ал басқалары үшін 30%. Салық мөлшерлемесі қолданылатын болады. Ұйым, егер активті болашақта пайдаланусыз сатуды көздейтін болса, 8 (20% мөлшерлеме кезінде 40) кейінге қалдырылган салық міндеттемесін және егер нысанды сақтауды және оның қаржылық жағдайы туралы есептік құнын оны пайдалану арқылы өтеуді көздейтін болса, 12 (30% мөлшерлеме кезінде 40) кейінге қалдырылған салық міндеттемесін мойындайды. |
| B Мысалы | |
| Өзіндік құны 100 және қаржылық жағдай туралы есептік құны 80 негізгі қор нысаны 150-ге дейін қайта бағаланады. Салық салу мақсаттары үшін баламалы түзету енгізілмейді. Жинақталған амортизация салық салу мақсаттары үшін 30-ға теңеледі, ал салық мөлшерлемесі 30% болады. Егер нысан өзіндік құннан жоғары баға бойынша сатылатын болса, жинақталған салық амортизациясы 30 салық салынатын пайдаға қосылатын болады, бірақ сатудан түсетін, өзіндік құннан жоғары болатын түсімдерге салық салынбайды. Нысанның салық базасы 70-ке тең, сонымен қатар, салық салынатын уақытша айырмашылығы бар - 80. Егер ұйым қаржылық жағдай туралы есептік құнда нысанды пайдалану жолымен өтеуді көздейтін болса, ол 150 сомасында салық салынатын пайда алуы тиіс, бұл жағдайда ол амортизация ретінде тек 70-ті ғана шегере алады. Нәтижесінде 24 сомасында (мөлшерлеме 30% кезінде 80) кейінге қалдырылған салық міндеттемесі пайда болады. Егер ұйым қаржылық жағдайы туралы есептік құнды нысанды 150-ге дереу сату жолымен өтеуді көздейтін болса, кейінге қалдырылған салық міндеттемесі былайша есептеледі: | |
| | Уақытша салық айырма-шылығы | Салық мөлшері | Уақыт-ша қалдыр-ылған салық | | |
| Жинақталған салық амортизациясы | | 30 | | 30% | | 9 | | |
| Нақты өзіндік құннан тыс түсімдер | | 50 | | нөл | | - | | |
| Барлығы | | 80 | | | | 9 | | |
| | | | |
| (ескерту: 61А-тармаққа сәйкес қайта багалау кезінде пайда болатын кейінге қалдырылған қосымша салық капиталдың шотына тікелей дебеттеледі.) | |
| | |
| C Мысалы |
| В мысалдағыдай фактілер бар, оған егер актив өзіндік құннан асатын баға бойынша сатылатын болса, жинақталған салық амортизациясының салық салынатын пайдаға қосылатыны (30% салық мөлшерлемесі бойынша), ал сатудан түскен түсімдерге инфляция ескере түзетілген өзіндік құн - 110 шегерілгеннен кейін 40% салық мөлшерлемесі бойынша салық салынады. Егер ұйым қаржылық жағдай туралы есептік құнды активті пайдалану жолымен өтеуді көздейтін болса, ол салық салынатын пайда 150 алуы тиіс, бірақ бұл жагдайда ол амортизацияны тек 70 сомасында ғана шегере алады. Нәтижесінде салық базасы 70-ке, салық салынатын уақытша айырмашылық 80-ге, және В мысалындағыдай (30% мөлшерлеме бойынша 80) кейінге қалдырылған салық міндеттемесі 24-ке тең болады. Егер ұйым қаржылық жағдай туралы есептік құнда нысанды 150-ге дереу сату жолымен өтеуді көздейтін болса, ол индекстелген өзіндік құнды 110 мөлшерінде шегере алады. Таза түсімдер 40-қа 40% мөлшерлеме бойынша салық салынады. Сонымен қатар, жинақталган салық амортизациясы 30 салық салынатын пайдаға 30% салық мөлшерлемесі кезінде қосылатын болады. Осы негізде салық базасы 80-ге тең болады (110 минус 30), салық салынатын 70-ке тең уақытша айырмашылығы және кейінге қалдырылған салық міндеттемесі 25 бар (40% салық мөлшерлемесі бойынша 40 және 30% мөлшерлеме бойынша 30). Егер салық базасы осы мысалда жеткілікті түрде айқын көрінбейтін болса, бәлкім, 10-тармақта баяндалған іргелі принциптерді қарау пайдалы болар. (ескерту: 61А-тармаққа сәйкес, қайта бағалау кезінде пайда болатын кейінге қалдырылған қосымша салық капиталдың шотына тікелей дебеттеледі). |
51B Егер кейінге қалдырылған салық міндеттемесі немесе кейінге қалдырылған салық активі қайта бағалауға 16 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес өлшем бойынша өтелінбеген активтің салдарынан туындаса онда кейінге қалдырылған салық міндеттемесі немесе кейінге қалдырылған салық активін бағалау өтелінбеген активтің баланстық құнын өтеу оны бағалау базасынан тәуелсіз баланстық бағаға сатылуы арқылы жаңа салық нәтижесін көрсетуі тиіс Осыған сәйкес, салық заңы активтің сатылуы бойынша салық төлеу сомасына қатысты салық мөлшерлемесінен бөлек активті қолдану барысындағы салық мөлшерін белгілейтін болса, онда өтелінбеген автивке қатысты кейінге қалдырылған салық мөлшері немесе активті анықтауда бірінші көрсетілген салық мөлшері қолданылады.
51C Егер кейінге қалдырылған салық міндеттемесі немесе кейінге қалдырылған салық активі инвестициялық мүлік нәтижесінде әрі ол 40 ХҚЕС-қа (IAS) сай әділ құн моделін қолдану арқылы өлшенетін болса инвестициялық мүліктің баланстық құны сату арқылы өтелетінін теріске шығаруға жол беріледі. Осыған сәйкес, оны теріске шығару дәлелді болса, кейінге қалдырылған салық міндеттемесі немесе кейінге қалдырылған салық активінің бағасы инвестициялық мүлікті тек қана сату арқылы өтелген салық балансы нәтижесінен тұруы тиіс. Бұл жорамал егер инвестициялық мүлік амортизацияланса немесе мақсаты инвестициялық мүлікті сату арқылы емес, белгілі бір мерзім бойында кез-келген экономикалық пайда мақсатында қолдануда бизнес модель шеңбері негізінде тұралап қалса теріс болып саналады. Ал жорамал әшкереленетін болса, онда 51 және 51 А тармақтарының талаптары мынадай болуы тиіс.
| 51С тармағын суреттейтін мысал |
| |
| Инвестициялық мүліктің өзіндік құны 100 -ге тең де оның әділ құны 150. Бұл 40 ХҚЕС (IAS) стандартына сай әділ құнды бағалау моделін қолдану арқылы өлшенеді. Инвестициялық мүлікке жер, оның өзіндік құны 40, ал әділ құны 60. Сондай-ақ ғимарат та жатады. Оның өзіндік құны 60, ал әділ құны 90. Жердің пайдалы пайдаланылу мерзімі шексіз болып табылады. Салық мақсатында жинақталған ғимарат амортизациясы 30-ға тең. Инвестициялық мүліктің құнындағы жүзеге асырылмаған өзгерістер салық салынатын табысқа әсерін тигізбейді. Егер инвестициялық мүлік өзіндік құннан жоғары сатылатын болса, онда қайта орны толтырылатын 30 мөлшеріндегі амортизацияланған жинақталған салық табысқа салынатын салыққа ендіріледі де, әдеттегі 30% салық мөлшерлемесі бойынша салық алынатын болады. Өзіндік құннан жоғары болған сатылымнан түскен түсім бойынша екі жылдан кем емес активтер үшін 25 пайыз салық мөлшерлемесі, ал екі жыл және одан жоғары мерзімдік активтер үшін 20 пайыз салық мөлшерлемесі салық заңы бойынша белгіленген. Инвестициялық мүлік 40 ХҚЕС-қа (IAS) сәйкес әділ құн моделін қолдану арқылы өлшенетін болғандықтан, ұйым инвестициялық мүліктің баланстық құнын тек сату арқылы орнын толтырады деген түсінік бар. Егер мұндай операцияға жол берілу теріске шыгарылмаса, онда кейінге қалдырылган салық сату арқылы орны толтырылган баланстық құннын салық тарихында көрсетіледі, тіпті егер ұйым мүліктің сатылғанға дейінгі жалға беруден көретін күтілетін табысы болса да. Жерді сатудың салық базасы - 40 және бұл жагдайда уақыт айырмашылыгына байланысты салынатын салық 20 (60-40).Ғимаратты сатудың салық базасы 30 (60-30) және бұл жагдайда уақыт айырмашылыгына байланысты салынатын салық 60 (90-30). Нәтижесінде, мүлік инвестициясының уақыт айырмашылығының жалпы мөлшері 80 (20+60) 47- тармаққа сәйкес, салық мөлшерлемесі - мүлік инвестициясын сатқан кезде қолданылатын мөлшерлеме. Сонымен, кейінге қалдырылған салық нәтижесінде алынған қорытынды төмендегідей есептеледі. Егер ұйым екі жыл бұрын немесе одан көп уақыт бұрын алынған мүлікті сатуды ұйғарса: |
| | Салық салынатын уақытша айырмашылық | Салық мөлшері | Кейінге қалдырылган салық міндеттемесі | |
| Жинақталған салық амортизациясы | | 30 | | 30% | | 9 | |
| Өзіндік құннан жоғары түскен түсім | | 50 | | 20% | | 10 | |
| Барлығы | | 80 | | | | 19 | |
| | | | | | | | |
| Егер ұйым сатып алган мүлігін екі жылдан кем уақыт ішінде сатуды ұйгарса, онда жогарыда көрсетілген есептеу формуласында үстеме түскен кіріске 20% мөлшерлеме емес, 25%, пайыздық мөлшерлеме қолданылады. Егер ұйым ғимаратты сату арқылы емес, оны мүмкіндігінше барлық экономикалық тұрғыдан табыс табу мақсатында бизнес моделі ретінде қолданатын болса, онда мұндай операцияға жол беру ғимарат тұргысынан алып қарағанда теріске шығарылуы тиіс. Дегенмен, жер амортизацияланбайды. Сондықтан сату арқылы орнын толтыруға жол беру, жер тұрғысынан алып қарағанда теріске шығарылмайды. Сол үшін кейінге қалдырылған салық міндеттемелерінде ғимараттың баланстық құнынын орнын толтыруда оның пайдаланылуында, ал жердің баланстық құнының орнын толтыруды оның сатылуында салық тарихы көрсетілуі қажет. Ғимаратты пайдаланудагы салық базасы 30 (60-30) және бұл жагдайда уақыт айырмашылыгына байланысты салынатын салық 60 (90-30), нәтижесінде шыгатын кейінге қалдырылган салық міндеттемесі 18 (60-тың 30%) тең. Жердің салық базасы 40 бұл жагдайда уақыт айырмашылыгына байланысты салынатын салық 20 (60-40), нәтижесінде шыгатын кейінге қалдырылган салық міндеттемесі 4 (20 -дан 20%) тең. Қорытындылай келгенде, гимарат тарапынан алып қараганда оның орнын толтыру сату арқылы жол берілген болса, онда мүлік инвестициясы бойынша кейінге қалдырылган міндеттеме былайша есептеледі: 22(18+4). |
51D 51С тармағында теріске шығаруға жол беру бизнестердің қосылуында кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен кейінге қалдырылған салық активтері инвестициялық мүлікті бағалау нәтижесінде туындаған жағдайда қолданылады. Егерде ұйым бұл инвестициялық мүлікті келесі бағалауында әділ құн моделін қолданса.
51E Кейінге қалдырылған салық активтерін бағалауда және тануда 51B-51D тармақтар осы стандарттағы 24-33 және 34-36 -тармақтарда берілген ұстанымдар талабын өзгертпейді.
52. [ауыстырылды және 51А деп қайта белгіленді]
52A Кейбір заңдылықтарда пайдаға салынатын салықтар, егер таза пайданың бір бөлігі немесе бәрі түгелдей не бөлінбеген пайда ұйым акционерлеріне дивидендтер ретінде төленетін болса, неғұрлым жоғары немесе төмен мөлшерлеме бойынша төленеді. Кейбір заңдылықтарда пайдаға салынатын салықтар, егер таза пайданың бір бөлігі немесе бәрі түгелдей не бөлінбеген пайда ұйым акционерлеріне дивидендтер ретінде төленетін болса, қайтарылуы немесе төленуі мүмкін. Бұл жағдайларда ағымдағы және кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелері бөлінбеген пайдаға қолданылатын салық мөлшерлемесі бойынша өлшенеді.
52B 52А-тармақта сипатталған жағдайларда дивидендтердің салық салдарлары дивидендтер төлеу жөніндегі міндеттемелердің мойындалуымен бір мезгілде мойындалады. Дивидендтердің салық салдарлары табыстарды акционерлердің арасында бөлуден гөрі бұрынғы операциялар мен оқиғаларға көбірек қатысты. Демек, дивидендтердің салық салдарлары, 58-тармақта талап етілгеніндей, есептік кезеңдегі таза пайдада немесе шығында мойындалады, бұған олардың 58 (а) және (b)-тармақтарында сипатталған жағдайларға байланысты пайда болатын бөлігінің қатысы жоқ.
| 52А және 52В-тармақтарды бейнелейтін мысал |
| Келесі мысал салықтарды дивидендтер ретінде бөлінбеген пайдаға неғұрлым жоғары мөлшерлеме (50%) бойынша, пайда бөлінгеннен кейін белгілі бір сома қайтарылатындай етіп төлеу заң жүзінде талап етілген жағдайда ұйымның ағымдағы және кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерін өлшеуге қатысты. Бөлінген пайдаға салынатын салық міндеттемесі 35%. 20Х1 ж. 31 желтоқсандағы есептік күніндегі немесе есептік күнінен кейін ұсынылған немесе жарияланған ұйым дивидендтер төлеу жөніндегі міндеттемені мойындамайды. Нәтижесінде 20Х1 жылғы есептілікте дивидендтер мойындалмайды. 20Х1 жылғы салық салынатын пайда 100, 000 болды. Салық салынатын уақытша таза айырмашылық 20Х1 жылы 40, 000 болады. Ұйым агымдагы салық міндеттемесін және 50, 000 сомасында салық төлеу жөніндегі агымдагы шыгындарды мойындайды. Дивидендтерді болашақта төлеу нәтижесінде әлеуетті төленетін сома актив ретінде мойындалмайды. Ұйым сондай-ақ өз активтері мен міндеттемелерінің бөлінбеген пайдага қолданылатын салық мөлшерлемесін негізге ала белгіленген қаржылық жагдай туралы есептік құнын өтегеннен немесе оның орнын толтырганнан кейін ұйым төлейтін пайдага салынатын салық жөнінде кейінге қалдырылган салық міндеттемесін және 20, 000 сомасында (40, 000-ның 50 %) салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылган шыгыстарды мойындайды. Кейін, 20Х2 ж. 15 наурызда ұйым өткен кезеңнің операциялық пайдасынан төленетін 10, 000 сомасындағы дивидендтерді міндеттеме ретінде мойындайды. 20Х2 ж. 15 наурызда ұйым пайдаға салынатын салықтың 1, 500 мөлшеріндегі өтем сомасын (міндеттеме ретінде мойындалған дивидендтер сомасының 15%) ағымдағы салық активі ретінде және 20Х2 жылғы пайдаға салынған салықты төлеу жөніндегі ағымдағы шығындардың қысқартылуы ретінде мойындайды. |
53. Кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелері дисконтталуы тиіс емес.
54. Дисконттау негізінде кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерінің сенімді анықтамасы әрбір уақытша айырмашылықты қайтаруды уақытқа бөлудің егжей-тегжейлі кестесін жасауды қажет етеді. Көптеген жағдайларда ондай кестелер жасау орынсыз немесе өте қиын. Сондықтан кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерін дисконттауды талап етудің жөні жоқ. Дисконттауға рұқсат ету, бірақ талап етпеу - түрлі ұйымдардың есептілігінде салыстыруға келмейтін кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелері пайда болатын жағдай туғызуды білдірген болар еді. Сонымен, осы Стандарт кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерін дисконттауды талап етпейді де, оған рұқсат бермейді де.
55. Уақытша айырмашылықтар активтің немесе міндеттеменің қаржылық жағдай туралы есептік құны жөнінде анықталады. Бұл практика қаржылық жағдай туралы есептік құнның өзі дисконтталған негізде анықталатын кездің өзінде, мысалы, зейнетақылық жоспар бойынша міндеттемелер жағдайында қолданылады (19 Қызметкерлерге берілетін сыйақылар ХҚЕС-ы (IAS) қараңыз).
56. Кейінге қалдырылған салық активінің қаржылық жағдай туралы есептік құны әрбір қаржылық жағдай туралы есеп күніндегі жағдай бойынша тексерілуі тиіс. Ұйым оны сол кейінге қалдырылған салық активінің бір бөлігінен немесе бүкіл сомасынан түсетін пайданы пайдалануға мүмкіндік беретін салық салынатын жеткілікті пайда алынатынының ықтималдығы ендігі жерде қаншалықты жоқ болса, соншалықты кемітуі тиіс. Мұндай кез келген кеміту жеткілікті салық салынатын пайданың бөлу ықтималдығының дәрежесінде қайтарылуы тиіс.
Ағымдағы және кейінге қалдырылған салықты тану
57. Операциялардың немесе басқа оқиғалардың ағымдағы және кейінге қалдырылған салық салдарларын есепке алу сол операциялардың немесе басқа оқиғалардың есепке алынуына сәйкес келеді. Бұл принцип 58-68С-тармақтармен енгізіледі.
Пайда мен залал туралы есеп
58. Ағымдағы және кейінге қалдырылған салықтар кіріс немесе шығыс ретінде мойындалуға және кезеңдегі таза пайдаға немесе залалға қосылуы тиіс, бұған жатпайтындары:
(a) сол немесе басқа кезеңде меншікті капиталының тікелей шотында танитын операциялар немесе оқиғалар (қараңыз: 61А-65-тармақтар); немесе
(b) ұйымдар бірлестіктері(10-шы ХҚЕС Шоғырландырылған Қаржы Есептілігі көрсетілген инвестициялық ұйымның сатып алуынан басқа еншілес компанияның пайда мен зала арқылы есептелетін әділ құнды өлшейді) (қараңыз: 66-68-тармақтар).
59. Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен салық активтерінің көпшілігі кіріс немесе шығыс бухгалтерлік пайдаға бір кезеңде, ал салық салынатын пайдаға (салық шығыны) басқа кезеңде қосылатын кезде пайда болады. Кейінге қалдырылған жиынтық салық пайда мен шығын туралы есепте мойындалады. Мұның мысалдары:
(a) пайыздар, роялти немесе дивидендтерден түсетін табыс кешігіп келетін және бухгалтерлік пайдаға 18 Табыс ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес уақытқа үйлестіре, ал салық салынатын пайдаға (салық шығыны) - кассалық негізде қосылатын; және
(b) материалдық емес активтер сатып алуға жұмсалатын шығындар 38 Материалдық емес активтер ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес капиталдандырылатын, олардың амортизациялары пайда мен шығын туралы есепте көрсетілетін, бірақ сонымен бірге олар пайда болған сәтте салық салу мақсаттары үшін шегерілетін жағдайлар болып табылады.
60. Кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелерінің қаржылық жағдай туралы есептік құны, тіпті тиісті уақыт айырмашылығы өзгермесе де, өзгеруі мүмкін. Мұның өзі:
(a) салық мөлшерлемесінің немесе салық заңнамасының өзгеруі;
(b) кейінге қалдырылған салық активі өтелуінің қайта бағалануы; не
(c) активті өтеудің болжамды әдісінің өзгертілуі нәтижесінде болуы мүмкін.
Пайда болатын кейінге қалдырылған салық, бұрын меншікті капиталының шотына дебеттелетін немесе кредиттелетін баптарға жататын сомалардан басқалары, пайда мен шығын туралы есепте мойындалады (63-тармақты қараңыз).
Пайда немесе залалдан тыс деп танылған бөлімдер
61. [Жойылған]
61A Ағымдағы салық және кейінге қалдырылған салық, егер салық, сол кезеңде немесе басқа кезеңде пайда немесе залалдан тыс танылған баптарға қатысты болса, пайда немесе залалдан тыс танылуы тиіс. Сондықтан, сол кезеңде немесе басқа кезеңде танылған баптарға қатысты ағымдағы салық және кейінге қалдырылған салық:
(a) басқа толық табыс бойынша, басқа толық табыс бойынша танылуы тиіс (62-тармақты қараңыз).
(b) тікелей үлес бойынша, тікелей үлес бойынша танылуы тиіс (62А тармағын қараңыз).
62. Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары белгілі бір баптарды меншікті капиталы шотының тікелей кредитіне немесе дебетіне жатқызуды талап етеді немесе жатқызуға рұқсат етеді. Мұндай баптардың мысалдары:
(a) негізгі құрал-жабдықтарын қайта бағалау нәтижесінде қаржылық жағдай туралы есептік құнның өзгеруі (16 Жылжымайтын мүлік, гимараттар мен жабдықтар ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз);
(b) [жойылған]
(c) шетелдік ұйымның қаржылық есептілігін қайта есептеу нәтижесінде пайда болатын бағам айырмашылықтары (21 Валюталық багам өзгерісінің әсері ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз); және
(d) [жойылған]
62A Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттары нақты баптардың несиеге салынуын немесе үлеске жатқызылуын талап етеді немесе рұқсат етеді. Осындай баптардың мысалдары:
(a) ретроспективті қолданылатын есеп саясатының өзгерісінің немесе қателерді түзетулердің нәтижесінде болатын таратылмаған табыстың бастапқы сальдосына өзгертулер (8 Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп багалауларындагы өзгерістер және қателіктер ХҚЕС-ын (IAS) қараңыз ); және
(b) күрделі қаржылық құралдың үлестік компонентін бастапқы танудан кейін пайда болатын сомалар (23-тармақты қараңыз).
63. Меншікті капиталының шотына кредиттелетін немесе дебеттелетін баптарға жататын ағымдағы немесе кейінге қалдырылған салық сомасын анықтау ерекше жағдайларда қиын болуы мүмкін. Бұл, мысалы, мына жағдайларда орын алады:
(a) пайдаға салынатын салықтардың сараланған мөлшерлемелері бар және салық салынатын пайданың (салық шығынының) айырықша бөлігіне салық салынатын мөлшерлемені анықтау мүмкін емес;
(b) салық мөлшерлемесінің немесе басқа да салық ережелерінің өзгеруі кейінге қалдырылған салық активіне немесе бұрын меншікті капиталының шотына дебеттелген немесе кредиттелген баптарға (түгелдей немесе ішінара) жататын міндеттемеге әсер етеді; немесе
(c) ұйым кейінге қалдырылған салық активі толық көлемінде мойындалуға немесе ендігі жерде мойындалмауы тиіс екенін және кейінге қалдырылған салық активі бұрын меншікті капиталының шотына дебеттелген немесе кредиттелген бапқа (толық немесе ішінара) жататынын анықтайды.
Мұндай жағдайларда меншікті капиталының шотына дебеттелген немесе кредиттелген баптарға байланысты ағымдағы немесе кейінге қалдырылған салықтар ұйымның ағымдағы немесе кейінге қалдырылған салығының салық заңына немесе нақты жағдайларда неғұрлым дұрыс бөлуге мүмкіндік беретін басқа әдіске сәйкес негізді түрде үйлесімді бөлінуіне негізделеді.
64. 16 ХҚЕС-ында (IAS) ұйымның қайта бағаланған актив амортизациясы мен сол активтің өзіндік құнына негізделген амортизация арасындағы айырмашылыққа тең соманы қайта бағалаудан мүлік құны өсімінің шотынан бөлінбеген пайда шотына жыл сайын аударуы тиіс екені айқын көрсетілмеген. Егер ұйым сондай аударымды жүзеге асыратын болса, аударылған сомаға оған байланысты ешқандай кейінге қалдырылған салық кірмейді. Жылжымайтын мүлік объектілері, үйлер немесе жабдық шығып қалған кезде жасалатын аударымдарға дәл осындай түсініктер қолданылады.
65. Актив салық салу мақсаттары үшін қайта бағаланатын және сол қайта бағалау ертерек кезеңдегі бухгалтерлік қайта бағалаумен немесе болашақ кезеңдегі болжалды қайта бағалаумен байланысты болған кезде активті қайта бағалаудың, сондай-ақ салық базасына түзету енгізудің салықтық әсері олар жүзеге асырылатын кезеңде меншікті капиталы есебіне кредиттеледі немесе дебеттеледі. Алайда, салық салу мақсаттары үшін қайта бағалау ертерек кезеңдегі бухгалтерлік қайта бағалаумен немесе болашақ кезеңдегі болжалды қайта бағалаумен байланысты болмаса, салық базасына түзету енгізудің салықтық әсері пайда мен шығын туралы есепте мойындалады.
65A Ұйым өзінің акционерлеріне дивидендтер төлеген кезде оған сол дивидендтердің бір бөлігін акционерлерден ұстап қалынатын салық ретінде төлеу туралы талап қойылуы мүмкін. Көптеген заңдылықтарда бұл сома табыс көзінен алынатын салық деп аталады. Салық ретінде төленген немесе төленуі тиісті бұл сома меншікті капиталының тікелей шотына дивидендтердің бір бөлігі ретінде жатқызылады.
Бизнесті біріктіру нәтижесінде пайда болған кейінге қалдырылған салық
66. 19 және 26(с)-тармақтарда айтылғандай, уақытша айырмашылықтар сатып алынатын бизнесті біріктіру кезінде пайда болуы мүмкін. 3-ші ХҚЕС-ына (IFRS) сәйкес ұйым пайда болатын кез келген кейінге қалдырылған салық активтерін (олар 24-тармақта белгіленген тану өлшемдеріне қаншалықты сай келетін деңгейде) немесе кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін олар сатып алынатын күнгі сәйкестендірілетін активтер мен міндеттемелер ретінде мойындайды. Демек, бұл кейінге қалдырылған салық активтері мен міндеттемелері оң немесе теріс гудвилліне немесе біріктіру құнынан ұйым сатып алатын бірегейлендірілетін активтердің, міндеттемелердің және шарттық міндеттемелердің таза әділ құнындағы сатып алушы-ұйымның үлесінің асу мөлшеріне әсер етеді. Алайда, 15(а)-тармағына сәйкес, ұйым гудвилл алғашқы танумен байланысты туындайтын кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін мойындамайды.
67. Бизнестердің бірігуі нәтижесінде сатып алушы ұйым бизнес біріккенге дейін танылмаған өзінің меншікті танылмаған салық активін өтейді деп пайымдай алады. Мысалы, сатып алушы сатып алынған ұйымның болашақ салық салынатын пайдаларына қатысты өзінің пайдаланылмаған салық залалдарына түсетін пайданы іске асыруға қабілетті болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда сатып алушы ұйым кейінге қалдырылған салық активін мойындайды, бірақ бизнесті біріктіру есебіне қоспайды және тиісінше сатып алу кезінде туындайтын оң немесе теріс гудвиллын немесе біріктіру құнынан ұйым сатып алатын бірегейлендірілетін активтердің, міндеттемелердің және шарттық міндеттемелердің таза әділ құнындағы сатып алушы-ұйымның үлесінің асу мөлшерін анықтау кезінде есепке қабылдамайды.
68. Егер сатып алынатын ұйымның пайда салығы бойынша салықтық шығындары немесе кейінге қалдырылған салықтық активтерімен байланысты әлуетті пайдалар бизнесті біріктіру есебіндегі жекелеген тану талаптарын қанағаттандырмайтын болса, бірақ кейіннен іске асырылатын болса, онда сатып алушы-ұйым кейінге қалдырылған салық өтемін пайда мен шығын туралы есепте тануы тиіс. Сонымен қатар, сатып алушы ұйым:
(a) фактіге қатысты жаңа ақпарат және жағдайлар нәтижесінде гудвиллының қаржылық жағдай туралы есептік құнын кейінге қалдырылған салық активтері өз кезегінде сатып алу күнінен бастап бірегейлендірілетін актив ретінде танитын айыптауға байланысты қандай да болмасын гудвиллді соманы кемітуді қабылдауы тиіс; және
(b) қалған басқа кейінге қалдырылған салық пайдалары кіріс немесе шығыс ретінде мойындалуы тиіс (немесе осы стандарттың талаптары бойынша сыртқы кіріс немесе шығыс).
Акциялардың негізіндегі төлемдердің мәмілесінен шығатын ағымдағы және кейінге қалдырылған салық
68A Кейбір салықтық заңдылықтарында ұйым салық жеңілдігін алады (яғни салық салынатын пайданы анықтау кезінде белгілі бір соманы шегеру құқығы), ол акциялармен төленетін сыйақыларға, акцияларға арналған опциондарға немесе ұйымның басқа акцияларына қатысты. Мұндай салық шегерімінің сомасы сыйақы төлеуге арналған тиісті жиынтық шығыстан асып түсуі мүмкін және неғұрлым кеш есептік кезеңде туындайды. Мысалы, кейбір заңдылықтарда ұйым 2 Акциялар негізіндегі төлемдер ХҚЕС-ында (IFRS) көзделгендей, олар беретін акциялар опциондарына қарсы талап ретінде жалдамалы қызметкерлердің қызметін тұтыну шығыстары ретінде тани алады және осы опциондар орындалғанға дейін салық жеңілдігін алмайды, бұл ретте салық жеңілдігін есептеу үшін негіз орындау күніндегі ұйым акцияларының бағасы болып табылады.
