42. Ұйым 43-тармақтың талаптарын ескере отырып, өткен кезеңнің елеулі қателерін шығару үшін бекітілген қаржы есептілігінің бірінші жиынтығында ретроспективалық түрде оларды мынадай жолмен анықтағаннан кейін түзетуге міндетті:
(a) тиісті қате жіберілген алдыңғы берілген кезеңнің (кезеңдердің) салыстырмалы сомаларын қайта есептеу; немесе
(b) қате ең ерте берілген алдыңғы кезеңдерге дейін орын алған кезде - ең ерте берілген алдыңғы кезеңдер активтерінің, міндеттемелерінің жəне меншікті капиталының кіріс қалдықтарын қайта есептеу арқылы.
Ретроспективті қайта есептеудің шектеулері
43. Алдыңғы кезеңнің қатесі осы қатені анықтауға мүлдем болмаған не осы қате нақты кезеңге əсер еткен не оның кумулятивтік əсер ету жағдайларын қоспағанда, ретроспективалық қайта есептеу арқылы міндетті түрде түзетілуі тиіс.
44. Нақты кезеңге жататын аспектілердің есептілікте ұсынылған бір немесе одан көп өткен кезеңдерді қамтитын салыстырмалы ақпаратқа əсер етуін анықтауға мүлдем мүмкін болмаған кезде, ұйым ең ерте кезеңнің, ол үшін ретроспективалық қолдану шын мəнінде мүмкін болып табылатын (ағымдағы кезеңде болуы мүмкін), басындағы жағдай бойынша активтердің, міндеттемелердің жəне меншікті капиталдың кіріс қалдығын қайта санауға міндетті.
45. Ағымдағы кезеңнің басында қатенің барлық алдыңғы кезеңге тиісті кумулятивтік əсер етуін анықтауға мүлдем мүмкін болмаған кезде, ұйым жаңа есеп саясатын шын мəнінде неғұрлым ерте мүмкін болатын күннен бастап қолдану үшін тиісті салыстырмалы ақпаратты түзетуге міндетті.
46. Алдыңғы кезеңдердің бірінің қателерін түзету қате анықталған кезеңнің пайдасынан немесе шығынынан алынып тасталады. Алдыңғы кезеңдер туралы, қаржы көрсеткіштерінің тарихи мəліметтері сияқты кез келген өзге ақпарат та сондай-ақ қаншалықты шын мəнінде жүзеге асырылатын тым алыс уақыт бойынша түзетіледі.
47. Ағымдағы кезеңнің басында барлық алдыңғы кезеңдер үшін қателердің (мысалы, есеп саясатын қолданудағы қателер) мөлшерін мүлдем анықтауға мүмкін болмаған кезде, ұйым 45-тармаққа сəйкес салыстырмалы ақпаратты шын мəнінде мүмкін болатын неғұрлым ерте күннен бастап перспективалы түрде қайта есептейді. Осылайша алғанда ол осы күні пайда болған активтерді, міндеттемелерді жəне меншікті капиталды кумулятивтік қайта есептеудің тиісті бөлігін ескермейді. 50-53- тармақтарда бір немесе одан көп алдыңғы кезеңдер бойынша қандай да болмасын қатені түзетуге шын мəнінде мүмкін болмаған жағдайларға нұсқау бар.
48. Қателерді түзету жəне бухгалтерлік есеп бағалаулар арасында айырмашылық бар. Кейінгілері өз табиғатында қосымша ақпараттың түсуіне қарай қайта қарау қажет болатын жуық мəндер болып табылады. Мысалы, шартты оқиға нəтижесінде танылған пайда немесе шығын қатені түзету болып табылмайды.
Алдыңғы кезеңнің қателерін ашып көрсету
49. 42-тармақты қолдана отырып, ұйым мынадай ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:
(a) тиісті алдыңғы кезеңнің қатесінің сипаты;
(b) есептілікте ұсынылған əрбір алдыңғы кезең бойынша шын мəнінде жүзеге асырылатындай дəрежеге дейін - тиісті түзетудің сомасын:
(i) қаржы есептілігіндегі əрбір қозғалған сызықты бап бойынша; жəне
(ii) егер ұйымға 33 ХҚЕС-ы (IAS) қолданылса - акцияға базалық жəне таратылған пайда бойынша;
(c) ұсынылған кезеңдердің ең ерте кез басындағы тиісті түзету сомасын; жəне
(d) ретроспективалық қайта санау қандай да болмасын алдыңғы кезең бойынша шын мəнінде мүмкін болып табылмаса, онда осы жағдайдың болуына əкеп соққан жағдайлар жəне қателер қандай түрде жəне қай уақыттан бастап түзетілгенін сипаттау.
Келесі кезеңдердің қаржы есептілігінде осы ақпаратты ашып көрсетудің қажеті жоқ.
Ретроспективтік қолдануға және ретроспективтік қайта есептеуге қатысты нақты мүмкіндіктің болмауы
50. Кейбір жағдайларда ағымдағы кезеңмен салыстыруға қол жеткізу үшін бір немесе одан көп алдыңғы кезең бойынша салыстырмалы ақпаратты түзетуге мүлдем мүмкін болмайды. Мысалы, алдыңғы кезеңде (кезеңдерде) деректер не қандай да болмасын жаңа есеп саясатын ретроспективалық қолдануға (51-53-тармақтардың мақсаты үшін оны алдыңғы кезеңдерге перспективалық қолдануды қоса алғанда) немесе алдыңғы кезеңнің қателерін түзету үшін ретроспективалық қайта санау мүмкін болатындай жəне тиісті ақпаратты қалпына келтіру шын мəнінде мүмкін болмайтындай түрде жиналуы мүмкін.
51. Қандай да болмасын есеп саясатын қаржы есептілігінің операцияларға, басқа оқиғаларға немесе жағдайларға қатысты танылған немесе ашып көрсетілген элементтеріне қолданған кезде есептік бағалауды орындау қажеттілігі жиі болады. Есептік бағалауды жүргізу процесінің өз табиғатында субъективтік сипаты бар жəне есептік бағалау есепті күннен кейін орындалуы мүмкін. Есептік бағалауларды жасау қандай да болмасын есеп саясатын ретроспективтік қолдану кезінде немесе алдыңғы кезеңнің қандай да болмасын қателерін түзету үшін ретроспективтік қайта санау кезінде қиын болуы мүмкін, себебі тиісті операция сəтінен бастап өтуі мүмкін ұзақ уақыт кезеңінен басқа оқиғаны немесе жағдайды тану болды. Дегенмен алдыңғы кезеңдерге жатқызылған есептік бағалаулар мақсаты ағымдағы кезең бойынша есептік бағалауларға арналған мақсаттай болып қалады, атап айтқанда: тиісті есептік бағалау операция, басқа оқиға немесе жағдай орын алған жағдайларды көрсетуі тиіс.
52. Сондықтан, жаңа есеп саясатын ретроспективтік тұрғыда қолдану немесе алдыңғы кезең қателерін түзетуде мына ақпарат түрлерін:
(a) тиісті операция, басқа оқиға немесе жағдай болған күнгі (күндердегі) болған жағдайларды баяндайтын; жəне
(b) осы кезеңдегі қаржы есептілігін жариялауға рұқсат берілгендігі жөнінде алынатын ақпарат,
басқа ақпараттан айыра білу керек. Есептік бағалаулардың кейбір түрі үшін (мысалы, бақыланатын бағаға немесе бақыланатын жеткізулерге негізделген əділ құнды бағалау) осындай айырманы жүргізу шын мəнінде мүмкін емес. Ретроспективтік қолдану немесе ретроспективтік қайта санау ақпараттың екі түрі арасындағы айырманы жүргізуге мүмкін болмаған кезде едəуір есептік бағалауды жүргізуді талап еткен кезде, тиісті есептік саясатын қолдану немесе алдыңғы кезеңнің тиісті қателерін түзету шын мəнінде мүмкін болмайды.
53. Жаңа есеп саясатын қолдану немесе алдыңғы кезең бойынша сомаларды түзету салдарынан алынған деректерді пайдаланбаған жəне болған оқиғаны - ұйым басшылығының алдыңғы кезеңдегі ниеті қандай болғаны туралы жорамал жасау үшін де, алдыңғы кезеңде танылған, бағаланған немесе ашып көрсетілген сомаларды есептік бағалау үшін бағаламаған дұрыс. Сонымен қатар, ұйым 19 Қызметкерлерге берілетін сыйақы ХҚЕС-ына (IAS) сəйкес жалдаған қызметкерлердің науқастығы бойынша демалыстар бойынша өзінің міндеттемелерін есептеу кезінде тиісті кезеңнің қатесін түзеткен кезде, ол алдыңғы кезеңнің қаржы есептілігі шығару үшін бекітілгеннен кейін белгілі болған, тұмаудың əдеттен тыс қатал эпидемиясы туралы ақпаратты есепке қабылдамайды. Алдыңғы кезең бойынша ұсынылған салыстырмалы ақпаратқа өзгерістер енгізу кезінде ішінара едəуір есептік бағалауды жүргізу қажет болатын факт осы салыстырмалы ақпаратты сенімді жүргізу немесе түзету үшін кедергі болып табылмайды.
54. Ұйым осы Стандартын 2005 ж. 1 қаңтарынан немесе осы күннен кейін басталатын жылдық кезеңдерге қатысты қолдануға міндетті. Егер ұйым осы Стандартты 2005 жылы 1 қаңтарға дейін басталатын кезеңдерге қатысты қолданса, ол аталған фактіні ашып көрсетуі міндетті.
54A [Жойылған]
54B [Жойылған]
54C 2011 жылдың мамыр айында жарияланған 13 Әділ Құнның бағасы ХҚЕС-тың (IFRS) 52 тармағына түзетулер енгізілді. Ұйым 13 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданғанда,осы түзетулерді назарға алуы тиіс.
54D 2013 жылғы қараша айында түзету енгізілген 9 Қаржы Құралдары ХҚЕС (IFRS) 53- тармағына түзету енгізді жəне 54А мен 54B тармақтарын жойды. Ұйым 2013 жылы қараша айында жарияланғандай 9 ХҚЕС-ты (IFRS) қолданғанда түзетулерді назарға алуы тиіс.
55. Осы Стандарт 1993 жылғы редакциясымен шыққан 8-ші Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп саясатындағы болатын өзгерістер мен қателер ХҚЕС-тың (IAS) алмастырады.
56. Осы Стандарт төмендегідей Түсіндірмелерді ауыстырады:
(a) 2-ші ТТК Жүйелілік — қарыздар бойынша шығындарды капиталдандыру (SIC); және
(b) 18-ші ТТК Жүйелілік — балама əдістер (SIC).
