Судың тапшылығынан Оңтүстік Қазақстан облысының ауылдық жерлеріндегі халықты сумен қамтамасыз етуде неғұрлым қиын жағдай қалыптасып отыр, мұнда Арал өңірі аймақтарының бірқатар елді мекендерінде су тұтыну үлесі норма бойынша тәулігіне 150 литрдің орнына шамамен 30 литрді құрайды.
Арал өңірінің жергілікті атқарушы органдары ішкі су құбыры желілерін салу және оларды салынып жатқан топтық су құбырларына қосу мәселелерін тиісінше пысықтамайды. Бұл республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттың тиімсіз жұмсалуына алып келеді.
3.4. Әлеуметтік инфрақұрылым
Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы № 1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы және Қазақстан Республикасындағы ауылдық аумақтарды дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде өңірдің білім беру жүйесін дамытуға республикалық бюджеттен 2004 - 2006 жылдары 3456,3 млн. теңге бөлінді. Осы жылдары 11 білім беру объектісінің құрылысы салынды және аяқталады, 10 құрылыс басталды және жалғастырылады.
2000 жылмен салыстырғанда өңірдің жалпы білім беретін мектептерінің желісі 31 бірлікке ұлғайды.
Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде өңірдің денсаулық сақтау жүйесін дамытуға 2004 - 2006 жылдары бюджеттен 3240,4 млн. теңге бөлінді. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі № 1438 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2006 жылы республикалық бюджеттен Қызылорда облысының Байқоңыр қаласында әйелдер консультациясы бар перзентхана үйін салуды бастауға 100,0 млн. теңге бөлінді.
2004 - 2006 жылдары 9 денсаулық сақтау объектісінің құрылысы салынды және аяқталатын болады, 7 объектінің құрылысы басталды және жалғастырылады.
Бұдан басқа, денсаулық сақтау және білім беру желілерін дамыту жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен де жүзеге асырылады.
Сонымен бірге, егер оқушы орындарын ұлғайту білім беру қызметтеріне қол жетімділікті қамтамасыз ететін болса, аурухана төсектерін жай ғана ұлғайту өңір халқының денсаулығы проблемаларының барлық кешенін шеше бермейді. Арал өңірінің денсаулық сақтау ісінде негізгі назар қалыптасып отырған экологиялық жағдайда аурудың алдын алу, салауатты өмір салтын жүргізу жөнінде халыққа білім беру жұмысы, тұрмысты дұрыс ұйымдастыру жағына аударылуға тиіс.
3.5. Арал өңірі экономикасының жай-күйi
Арал өңірін әлеуметтік-экономикалық дамыту жөніндегі, оның ішінде Арал өңірінің проблемаларын кешенді шешу жөніндегі 2004 - 2006 жылдарға арналған бағдарламаны іске асыру шеңберінде мемлекет қабылдаған шаралар өңір экономикасындағы жағдайды тұрақтандыруға мүмкіндік берді, оның әлеуетін одан әрі өсіру үшін жағдай жасады.
Мысалы, Арал өңірінің проблемаларын кешенді шешу жөніндегі 2004 - 2006 жылдарға арналған бағдарламаны іске асыру шеңберінде «Қызылорда қаласында жылу-энергия көздері мен тұрғын үй секторын ілеспе газға көшіру» жобасы бойынша электр қуаты 50 МBт және жылу қуаты 90 Гкал/сағ. газ-турбиналық электр станциясын салуды аяқтау өңірдің ішінара энергетикалық тәуелсіздігін қамтамасыз етті. Нәтижесінде жылыту тарифтері 1 шаршы метр үшін 98 теңгеден 58 теңгеге дейін немесе 59,1 % төмендеді, 1 текше метр газдың құны 6 теңгені құрады.
Сайып келгенде, жобаны іске асыру өңірдегі инвестициялық ахуалдың жақсаруына, энергия қажетсінетін өндірістердің дамуына алып келді.
Қазіргі уақытта кварц құмы кен орындары базасында табақты шыны өндірісі жөніндегі зауыт салу басталды.
2006 жылы саздақ кен орындары негізінде жоғары сапалы керамикалық кірпіш шығаратын 3 зауыт пайдалануға беріледі және әк тас пен құрғақ құрылыс қоспаларын шығару өндірісін ұйымдастыру жөніндегі жоба іске асырылады.
«Сырдария өзенінің арнасын реттеу және Арал теңізінің солтүстік бөлігін сақтау» жобасының 1-кезеңін іске асыру 39,5 га балық өсірілетін көлдерді қалпына келтіруге және суландыруға әрі Арал өңірінде балық саласын дамытуға мүмкіндік берді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 29 желтоқсандағы № 1344 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының балық шаруашылығын дамытудың 2004 - 2006 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде Арал теңізінің Солтүстік бөлігінде балық ресурстарын және сирек кездесетін бағалы балық түрлерін толықтыру жөнінде жұмыстар жүргізілуде.
Балық шаруашылығы өндірісін дамыту үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы № 1389 қаулысымен бекітілген Шағын қалаларды дамытудың 2004 - 2006 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде «Арал қаласында шыны-пластика қайықтар шығару жөніндегі технологияларды дамыту» жобасы іске асырылуда.
Ақтөбе облысының Арал өңірі аймағында орналасқан аудандарында өнеркәсіп өнімдері өндірісінің өсуі байқалады.
Мысалы, 2004 жылғы деңгейге қарағанда 2005 жылы өнеркәсіп өнімі өсуі Шалқар ауданында 2,9 есе, Темірде - 39,4 %-ға, Байғанинде - 17,3 %-ға, Ырғызда - 15,6 %-ға өсті.
Байғанин ауданында 2005 жылы "Уміт" жаңа мұнай кен орны ашылды, оны іске қосу жаңа жұмыс орындарын құруға, ауданды одан әрі орнықты дамыту әлеуетін кеңейтуге мүмкіндік береді.
Арал өңірінде экономиканың негізгі салаларының бірі - ауыл шаруашылығы болып табылады.
Сонымен бірге, құрғақ климат жағдайында ылғалды көп қажет ететін ауыл шаруашылығы дақылдары өндірісіне бағдарлану, суармалы инфрақұрылымның жетілмегендігі су қорларын тиімсіз пайдалануға алып келеді.
Күріш өсірудің қалыптасқан технологиясында суландыру және коллекторлы-дренажды желіге көп күш түседі, тұнбаланады және олар жиі істен шығады, бұл агроэкологиялық жағдайды одан әрі нашарлатады.
Осыған байланысты, нарықта сұранысқа ие және құрғақшылық пен тұзға төзімділігімен ерекшеленетін өңделетін дақыл түрлерінің әр алуандылығын көбейту қажеттігі өңір үшін басты проблемалардың бірі болып табылады. Бұл өңірді тұрақты дамыту және шөлейттенуге қарсы күрес үшін суландыру суын ұтымды пайдалануға ғана емес, сонымен бірге жергілікті халықтың өмір сүру деңгейін көтеруге де мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта күріш өсірудің (көшеттік әдіс және өсірілген тұқымнан күріш себу) жаңа технологиялары бар, бұлар суландыру суы нормаларын азайтуға, топырақтың қайтадан сорлануының алдын алуға ықпал етеді.
Су үнемдеу технологиясы өсімдік шаруашылығын әртараптандыруға да байланысты, ол бұл өңір үшін дәстүрлі емес техникалық (қант қызылшасы, сафлор, қытай бұршағы, мақта және тағы басқа) және астық (күздік қара бидай, сорго, арпа, сұлы және басқалары) дақылдары егістерін кеңейту қажеттігін көздейді.
Өңірдің экономикасында туризмді дамыту маңызды рөл атқарған болар еді, ол үшін тиісті әлеует бар: Арал теңізі, Түркістан қаласы, Қамбаш көлі, «Байқоңыр» ғарыш айлағы және басқалары.
Алайда, туристік инфрақұрылымның жоқтығы, нашар менеджмент, көлік-коммуникациялық инфрақұрылымның, сервистік қызмет көрсетудің төмен деңгейі саланың дамуын тежейді.
4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
Бағдарламаның мақсаты экологиялық жағдайды тұрақтандыру, нарықтық және әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту, өңірдің беделін арттыру арқылы Арал өңірі халқының тұрмыс сапасының көрсеткіштерін жақсарту болып табылады.
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін Бағдарламада мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
экологиялық жағдайды оңалту;
суды ұтымды пайдалану және жер ресурстарын тиімді пайдалану;
сапалы ауыз суға қол жеткізуді қамтамасыз ету;
нарықтық және әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту;
өңірдің беделін қалыптастыру және ілгерілету.
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске асыру тетігi
5.1. Негізгі бағыттары
Қойылған мақсаттарға қол жеткізу және міндеттерді шешу мынадай негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
экологиялық жағдайды оңалту және халықтың экологиялық мәдениетін арттыру жөніндегі іс-шараларды іске асыру;
халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды іске асыру;
суды ұтымды пайдалану және жерді пайдалану әдістерін жақсарту;
нарықтық инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу;
әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту;
өңірдің маркетингі.
Арал өңірінің халқын әлеуметтік қорғау мәселелері «Арал өңіріндегі экологиялық қасірет салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 30 маусымдағы Заңына сәйкес шешілетін болады.
5.1.1. Экологиялық ахуалды жақсарту және халықтың экологиялық
мәдениетін арттыру
Арал өңірінің экологиялық ахуалын жақсарту үшін:
Сырдария өзенінің арнасын реттеу және Арал теңізінің солтүстік бөлігін сақтау жөніндегі жобаны (1-кезең) аяқтау;
«Сырдария өзенінің арнасын реттеу және Арал теңізінің солтүстік бөлігін сақтау (2-кезең)» жобасы бойынша жоба алдындағы құжаттаманы әзірлеуді қамтамасыз ету;
Қызылорда қаласында улы химикаттарды сақтайтын арнайы сақтау қоймаларын (көмінді) салу;
Қызылорда қаласында өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды сорттауға және көмуге арналған полигон салу;
Қызылорда облысы Қызылорда қаласында сарқынды суларды биологиялық тазарту станциясына дейін 1 және 12 кәріздік-сорғы станциялары бар бас тегеурінді коллекторлар салуды аяқтау;
Арал теңізі өңірінің елді мекендерін сумен жабдықтау және санитария жобасын аяқтау;
Арал-Сырдария бассейнінде бағалы балық түрлерін сақтау, молықтыру және ұтымды пайдалану жөніндегі іс-шараларды одан әрі іске асыру жөнінде шаралар қабылдау;
Арал өңірінің ауылдық аумақтарына экологиялық-демографиялық тексеру жүргізу, әкімшілік аудандардың экологиялық паспорттарын жасау;
Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасымен Арал өңірінің әлеуметтік проблемаларын зерттеуге техникалық көмек тарту мәселелерін пысықтау көзделеді.
Табиғатты ұтымды пайдаланудың маңызды элементі болып табылатын халықтың экологиялық мәдениетін арттыру үшін:
Арал өңірінде экологиялық мәдениетті арттырудың өңірлік тұжырымдамаларын әзірлеу;
экологиялық білім беру жөніндегі жобаларды іске асыратын халықаралық экологиялық қорлармен, үкіметтік емес ұйымдармен (бұдан әрі - ҮЕҰ) жүйелі жұмыс жүргізу;
облыстық және қалалық әкімдіктерге халықтың экологиялық мәдениетін арттыруға бағытталған халықаралық гранттарды орналастыру жөніндегі конкурстарға қатысуды ұсыну;
экологиялық қолайсыз өңірлерде экологиялық білім беру жөніндегі әлемдік тәжірибені зерделеу көзделіп отыр.
ҚР Үкіметінің 2008.06.02. № 105 Қаулысымен 5.1.2-бөлім өзгертілді (бұр.ред.қара)
5.1.2. Халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету
Халықтың сапалы ауыз суға қол жеткізуін қамтамасыз етуді жақсарту үшін:
Қызылорда қаласындағы су құбыры және кәріз желілерін қайта жаңарту және кеңейту
салынып жатқан топтық су құбырларына қосылатын елді мекендердің ішкі су құбырлары желілерін қайта жаңартуды жүзеге асыру жөнінде шаралар қабылдау;
Ақтөбе облысы Ырғыз ауданының «Ырғыз-Тельман-Коминтерн» магистральды су аққысын қайта жаңартуды жүргізy;
Қызылорда облысы Қармақшы ауданының Жосалы аудан орталығында су құбырын салу (3-кезең);
Қызылорда облысы Сырдария ауданының Нағи Ілиясов атындағы кентінде сумен қамтамасыз ету жүйесін қайта жаңартуды және кеңейтуді жүргізу;
ауылдық су құбыры желілері мен құрылыстарында профилактикалық жөндеу жұмыстарын жүргізу жөнінде шаралар қабылдау көзделеді.
Бұдан басқа, 2002 - 2010 жылдарға арналған «Ауыз cу» салалық бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2007 - 2009 жылдары Арал өңірінің сумен жабдықтау жүйесін жетілдіруге республикалық бюджеттен 4081,2 млн. теңге сомасында қаражат бөлу жоспарланып отыр.
2007 жылы Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан қаласын сумен жабдықтау құрылысының жобасын іске асыруды; 2008 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданының Тасты-Шу топтық су құбырын қайта жаңартуды, Қызылорда облысы Қазалы ауданының Қазалы қаласы мен Әйтеке би кентіндегі қолданыстағы су құбыры желілерін қайта жаңарту, «Қазалыны/Жаңа Қазалыны сумен жабдықтау» жобасын аяқтау, 2009 жылы - Қызылорда облысының Октябрь топтық су құбырын салуды аяқтау жоспарланып отыр.
Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2007 жылы Ақтөбе облысы Темір ауданының Кеңқияқ кентінде сумен жабдықтау жүйесін қайта жаңартуды, Қызылорда облысы Қармақшы ауданының Тасбөгет кентінде сумен жабдықтау және су бөлу жүйелерін қайта жаңарту мен кеңейтуді, Төретам кентінде тарату желілерін қайта жаңартуды, Шиелі ауданының Шиелі кентінде су құбырлары желілерін қайта жаңартуды аяқтауға республикалық бюджеттен 683,4 млн. теңге бөлу жоспарлануда.
5.1.3. Суды ұтымды пайдалану және егіншілік әдістерін жақсарту
Топырақ бетінің нашарлауын, тұздануын, батпақтануын болдырмау үшін:
Қызылорда облысында күріш шаруашылығының жаңа технологиялары мен күріштің ылғалды аз қажетсінетін сорттарын енгізу;
жаңа технологиялар мен Арал өңірі аймағы үшін дәстүрлі емес тұзға төзімді, ылғалды аз қажетсінетін дақылдарды енгізу жолымен өсімдік шаруашылығын әртараптандыру жөнінде шаралар қабылдау;
суармалы жердің қарашіріксізденуін болдырмауға бағытталған технологияларды енгізу;
егіншілікке, оның ішінде минералды тыңайтқыштар мен өсімдіктерді қорғау құралдарын пайдалануда экологиялық қауіпсіз технологияларды енгізу жөнінде шаралар қабылдау;
инфрақұрылымы мен қайта өңдеу өнеркәсібі нашар дамыған жекелеген аудандарда орналасқан судың үлестік шығысы жоғары тұзды, өнімділігі аз жерді ауыл шаруашылығы айналымынан шығару мәселелерін пысықтау;
Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму Бағдарламасымен Арал өңірінің табиғи ресурстарын пайдалану мен басқаруды жақсартуға техникалық көмек тарту мәселелерін пысықтау көзделіп отыр.
ҚР Үкіметінің 2008.06.02. № 105 Қаулысымен 5.1.4-бөлім өзгертілді (бұр.ред.қара)
5.1.4. Нарықтық инфрақұрылымды дамытуға жәрдемдесу
Арал өңірінің экономикасын мемлекеттік қолдау нарықтық инфрақұрылымның одан әрі дамуын қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылатын болады.
Энергияны көп қажет ететін өндірістерге инвестициялар тарту және өңір халқын газбен қамтамасыз ету мақсатында Қызылорда облысы Арал ауданының Құланды газ кен орнын игеру мәселесі қаралатын болады.
«Қызылорда қаласындағы жылу энергия көздері мен тұрғын үй секторын ілеспе газға көшіру» жобасын іске асыру жалғасатын болады.
Энергиямен жабдықтауды жақсарту үшін Қызылорда облысының Қармақшы ауданы Төретам кентінде «Западная» қосалқы станциясын салу мәселесін қарау көзделіп отыр.
Нарықтық инфрақұрылымды жақсартуда автомобиль жолдарын және басқа да қатынас жолдарын дамыту негізгі басым бағыттардың бірі болып табылады. Осы мақсатта Жезқазған - Сексеуіл, Бейнеу - Шалқар темір жолдарын салу мәселелері пысықталатын болады.
5.1.5. Әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту
2007 - 2009 жылдары Арал өңірі халқының білім беру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қорғау қызметтеріне қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін:
Қызылорда қаласының Александров кентінде 994,3 млн. теңге сомасына 150 орындық мүгедектерге арналған оңалту орталығын салуды бастау;
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 1538,4 млн. теңге сомасына 5 білім беру объектісін салу;
Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 3445,8 млн. теңге сомасына 20 білім берудің объектісін және 3405,3 млн. теңге сомасына 10 денсаулық сақтау объектісін салу;
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде Қызылорда облысының Байқоңыр қаласында құны 1620,0 млн. теңге әйелдер консультациясы бар перзентхана үйін салуды аяқтау;
Қазақстан Республикасы Yкіметінің 2006 жылғы 6 қаңтардағы № 17 қаулысымен бекітілген Мүгедектерді оңалтудың 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру шеңберінде Қызылорда қаласының Александров кентінде құны 2798,8 млн. теңге ересектер мен балаларға арналған психоневрологиялық интернаттар салуды бастау көзделіп отыр.
5.1.6. Өңірдің маркетингi
Арал өңірінің серпінді экономикалық дамуы үшін оның инвестициялық тартымдылығының негізгі факторларының бipi болып табылатын өңірдің беделін арттырудың маңызы зор.
Өңірдің беделін қалыптастыру және ілгерілету;
Арал өңірінің жергілікті атқарушы органдарының маңызды міндеттерінің бipi болуға тиіс. Осыған байланысты олар өңірдің маркетингі бойынша мынадай бағыттарды қамтитын жеке іс-қимыл жоспарын әзірлеуі қажет:
өңірдің брендін қалыптастыру және ілгерілету-инвестициялық маркетинг;
туристік маркетинг;
өңірдің ақпараттық саясаты.
Өңірдің брендін қалыптастыру және ілгерілету:
өңірдің стратегиялық ресурстарын айқындаумен маркетингтік зерттеулер жүргізуді;
Арал өңірі үшін беделдік жобалар мен идеяларды әзірлеу жөнінде ҮЕҰ мен халық үшін конкурстар өткізуді;
маркетингтік зерттеулердің нәтижелері бойынша өңірдің даму стратегиясына негізделген Арал өңірінің маркетингтік стратегиясын қалыптастыруды қамтиды.
Инвестициялық маркетинг:
әлеуетті инвесторлармен мақсатты жұмысты;
өңірдің инвестициялық паспортын әзірлеуді және оны мамандандырылған инвестициялық сайттарда орналастыруды;
өңірдің мүдделерін алға жылжыту үшін өңір өкілдерінің форумдарға, инвестициялық жәрмеңкелерге, конференцияларға қатысуын;
өңірде инвестициялық алаңқайлар тізілімін дайындауды;
өңірде модельдік инвестициялық жобаларды іске асыруды;
инвестициялық жобалар жәрмеңкесін өткізуді;
әлеуметтік маңызы бар үздік инвестициялық жобаға конкурс өткізуді;
өңір үшін стратегиялық инвесторларды анықтауды, олардың әлеуметтік көтермелеу жөніндегі шараларды әзірлеуді;
өңірде жұмыс істейтін инвесторлар арасында олардың қажеттіліктері мен проблемаларын анықтау үшін форумдар өткізуді;
инвестициялық маркетингтің нәтижелілігі мониторингін;
Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы № 1096 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015 жылдарға арналған стратегиясы шеңберінде өңірдегі экологиялық ахуалды ескере отырып, Арал өңірі экономикасының нақты секторындағы инвестициялық жобаларды қаржыландыру мәселелерін пысықтауды қамтиды.
Туристік маркетинг:
туризм саласын дамыту жөнінде ұсыныстар әзірлеуді;
қонақ үй секторын қоса алғанда, тиісті инфрақұрылымдарды дамытуды;
туристік бағыттарды әзірлеуді;
халықаралық туристік компаниялар үшін жарнамалық туристік турлар ұйымдастыруды;
туристік нарық үшін өңір туралы жарнамалық өнім шығаруды;
туристік секторда жұмыс істейтін басқарушы персоналды оқытуды қамтиды.
Өңірдің ақпараттық саясаты:
бұқаралық ақпарат құралдары (бұдан әрі - БАҚ) мен журналистер арасында Арал өңірі туралы, өңірдің даму проблемалары туралы үздік ақпараттық материалға конкурстар өткізуді;
өңірдің ақпараттық ортасын қалыптастыруда жергілікті БАҚ-пен өнімді іс-қимыл жасауды;
мамандандырылған халықаралық БАҚ-тарда өңір туралы ақпарат орналастыруды;
мақсатты аудиторияларға (бизнес-құрылымдарға, халыққа және басқаларға) есептелген өңір туралы ақпараттық және жарнамалық өнімдер шығаруды қамтиды.
5.2. Бағдарламаны іске асыру тетіктерi
Бағдарламаны іске асыру оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары негізінде жүзеге асырылатын болады.
Іс-шаралардың кешенділігі атқарушы биліктің барлық деңгейлерінің қызметін үйлестіруге және мүмкіндіктерін Арал өңіріндегі экологиялық ахуалды жақсарту жөніндегі іс-шаралар жоспарының барлық бағыттары бойынша мақсатты және келісілген іс-қимылды қамтамасыз етуге жұмылдыруға мүмкіндік береді.
Бағдарламаны іске асыру тетігінің тиімділігін Арал өңірінің проблемаларын шешудің негізгі бағыттары бойынша іс-қимылдың мақсаттылығымен және келісілуімен қамтамасыз ету ұйғарылып отыр: экологиялық ахуалды оңалту және сапалы ауыз суға қол жеткізуді қамтамасыз ету, су ресурстарын пайдаланудың тиімділігін арттыру және жерді пайдалану әдістерін жақсарту, нарықтық инфрақұрылымды дамыту, өңірдің маркетингі.
Бұдан басқа, Арал өңірін оңалту жөніндегі нақты шаралар экологияны оңалтуды, сумен жабдықтауды және елдің инфрақұрылымын дамытуды көздейтін басқа да бағдарламалық құжаттаpдa көрініс табады.
Ақтөбе, Қарағанды, Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарының әкімдеріне әзірленетін өңірлік бағдарламаларда «Арал өңіріндегі экологиялық қасірет салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 30 маусымдағы Заңының қолданысына жатқызылатын аумақтарды дамыту жөніндегі кешенді шаралар мен тетіктерді көздеу ұсынылып отыр.
Қазақстан Республикасының Үкіметі Бағдарламаның аралық қорытындыларының тұрақты мониторингін жүзеге асыратын болады және қажет болғанда оны іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарын белгіленген тәртіппен түзететін болады.
ҚР Үкіметінің 2008.06.02. № 105 Қаулысымен 6-бөлім өзгертілді (бұр.ред.қара)
6. Қажетті ресурстар және қаржыландыру көздерi
Арал өңірінің проблемаларын шешуге республикалық бюджеттен 2007 - 2009 жылдар ішінде барлығы 25269,7 млн. теңге, оның ішінде 2007 жылы 7831,1 млн. теңге, 2008 жылы 7716,5 млн. теңге, 2009 жылы 9722,1 млн. теңге бөлінетін болады.
Осы Бағдарламаның іс-шараларын іске асыру шеңберінде республикалық бюджеттен 7796,7 млн. теңге, оның ішінде 2007 жылы 1223,4 млн. теңге, 2008 жылы 2051,1 млн. теңге, 2009 жылы 4522,2 млн. теңге көлемінде қаражат бөлінетін болады.
Сондай-ақ іс-шараларды қаржыландыру қолданыстағы мемлекеттік және салалық бағдарламалар шеберінде жүзеге асырылатын болады, оларға:
Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2006 - 2012 жылдарға арналған бағдарламасы;
2002 - 2010 жылдарға арналған «Ауыз cу» салалық бағдарламасы;
Мүгедектерді оңалтудың 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасы жатады.
Республикалық бюджет қаражаты есебінен қаржыландырылатын іс-шаралар бойынша қаражат көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.
Бұдан басқа, Бағдарламаның жекелеген іс-шараларының іске асырылуын халықаралық гранттар қаражаты есебінен жүзеге асыру көзделіп отыр.
ҚР Үкіметінің 2008.06.02. № 105 Қаулысымен 7-бөлім өзгертілді (бұр.ред.қара)
7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер
Тұтастай алғанда Бағдарламаны іске асыру Арал өңірінде экологиялық ахуалды жақсартуға, халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуге, суды және жерді пайдалану жүйесін жетілдіруге ықпал етуі тиіс.
«Сырдария өзенінің арнасын реттеу және Арал теңізінің солтүстік бөлігін сақтау» жобасының 1-кезеңі аяқталатын болады, оның нәтижелері бойынша Арал теңізінің солтүстік бөлігіндегі су деңгейі және Сырдария өзені арнасының өткізу қабілеті және басқалары артады.
«Қызылорда қаласының жылу энергия көздері мен тұрғын үй секторын ілеспе газға көшіру» жобасын іске асыру жалғасатын болады.
Қызылорда қаласында су құбыры және кәріз желілері қайта жаңартылады және кеңейтіледі.
Су ресурстарын пайдаланудың оңтайлы жүйесі құрылатын болады.
Егіншілікті жүргізудің жаңа технологиялары, күріштің неғұрлым тұрақты әрі ылғалды аз қажетсінетін сорттары енгізілетін болады.
Өсімдік шаруашылығын әртараптандыру жөніндегі шаралар асырылатын болады, нарықта сұранысқа ие және құрғақшылыққа әрі тұзға төзімділігімен ерекшеленетін екпе дақылдардың түрлері кеңейтіледі, бұл суды тиімді пайдалануға ғана емес, жергілікті халықтың тұрмыс деңгейін көтеруге де ықпалын тигізеді.
