«Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 30 маусымдағы № 632 Қаулысы (2007.24.12. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)

ҚР Үкіметінің 2007.24.12. № 1266 қаулысымен кіші бөлім өзгертілді (бұр.ред.қара)

5.2 Ұшу қауіпсіздігі мен авиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

Мыналар ұшу қауіпсіздігі мен авиациялық қауіпсіздіктің деңгейін арттыру жөніндегі қажетті іс-шаралар болып табылады:

тергеуге барлық мүдделі тараптарды және бірінші кезекте, зауыттардың өкілдері - авиатехниканы шығарушылар мен әзірлеушілерді тарта отырып, авиациялық оқиғалардың шынайы себептерін анықтау мақсатында тергеудің объективтілігін қамтамасыз ету;

олардың алдын алу жөніндегі іс-шараларды әзірлей отырып ұшу қауіпсіздігі мен авиация қауіпсіздігінің жай-күйін тоқсан сайын талдауды жүргізу, сондай-ақ ай сайын әуе көлігіндегі қауіпсіздіктің жай-күйі туралы ақпараттық бюллетеньдер шығару;

авиациялық қауіпсіздік пен ұшу қауіпсіздігі қызметтерінің басшыларын аттестаттауды жүргізу;

әуе кемелерінің жай-күйі бойынша нақты алдын алу іс-шараларын әзірлеу;

Қазақстан Республикасы заңнамасының, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі қолданыстағы нормалар мен ережелердің сақталуын бақылау;

авиациялық жұмыстарды жүргізу кезінде нормативтік құжаттар талаптарының сақталуын бақылау;

ұшу қауіпсіздігі саласында еуропалық авиациялық стандарттарды енгізу;

Қазақстан Республикасының кемінде екі әуежайында «Дабыл» операциясы жоспары бойынша толық ауқымды терроризмге қарсы оқу- жаттығуларды жыл сайын өткізуді жүйеге енгізу;

уәкілетті орган беретін халықаралық үлгідегі машина оқитын ұшу рұқсаттамасы жүйесін енгізу.

ҚР Үкіметінің 2007.24.12. № 1266 қаулысымен кіші бөлім жаңа редакцияда (бұр.ред.қара)

5.3. Авиатасымалдар нарығын дамыту және кеңейту

Ішкі авиациялық қатынастарды одан әрі дамыту:

1) қолданыстағы бағыттар бойынша авирейстердің санын ұлғайту есебінен;

2) жаңа әлеуметтік маңызы бар авиабағыттарды, оның ішінде облысаралық және облысішілік (жергілікті әуе желілерінің) ашылуымен;

3) ішкі авиациялық нарықта бәсекелестік ортаның жасалуымен қамтамасыз етіледі.

Әлеуметтік маңызы бар авиабағыттар бойынша тұрақты тасымалдар тиісті бюджетте көзделген қаражат есебінен субсидиялануға жатады.

Қазақстандағы әуе тасымалдарын субсидиялау халықаралық тәжірибе негізінде ұйымдастырылған: субсидиялар, тұтастай алғанда авиакомпаниялардың нәтижесіне емес, нақты авиабағыттарға бөлінеді (ұқсас тәсіл Канадада, АҚШ-та, Австралияда пайдаланылады). Бұл ретте Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтайтын әлеуметтік маңызы бар бағыттар бойынша тасымалдаулар субсидияланады, ондай бағыттар коммерциялық тиімсіз, бірақ мемлекет пен қоғам үшін қажетті.

Азаматтық авиация саласындағы субсидиялаудың кезең-кезеңмен қол жеткізілетін түпкі нәтижесі бар:

1) бірінші кезеңде төменгі тарифтер есебінен әуе кемесінің қажетті тиелімі қамтамасыз етіледі;

2) екінші кезеңде біртіндеп субсидиялардың мөлшері азайтылады және тасымалдау тарифінің мөлшері арттырылады, ұшулар жиілігі көбейтіледі;

3) үшінші кезеңде субсидиялау бағдарламасының түпкі нәтижесі - мемлекеттік қолдауды талап етпейтін коммерциялық тартымды тұрақты рейстерге қол жеткізіледі.

Осы бағдарламаны іске асыру бұрын субсидияланған бірқатар авиабағыттарды коммерциялық разрядқа ауыстыруға мүмкіндік берді, олар: Астана - Орал, Астана - Қызылорда, Астана - Өскемен.

2008 жылы осы тізбені Астана - Қостанай және Астана - Тараз авиабағыттарымен толықтыру жоспарлануда. Бұрынғы субсидияланған 10 авиабағыттан 2008 жылдың соңында 5-еуі қалады (Астана қаласынан Павлодар, Петропавл, Талдықорған, Семей және Жезқазған қалаларына).

Осылайша Қазақстан астанасының Қазақстанның ірі қалаларымен тұрақты әуе қатынастарын қамтамасыз ету жөнінде қойылған міндеттеме орындалады.

Республикалық және жергілікті бюджеттердің босатылған субсидиялары облыстың шалғай аудандарының облыс орталығымен байланысын қамтамасыз ететін облысаралық және облысішілік авиатасымалдарға жіберілуі мүмкін.

Облысаралық авиабағыттарды субсидиялаудың мақсаты Қазақстанның өнеркәсіптік өңірлерін өзара қосу болып табылады, бұл өңіраралық байланыстардың іскерлік белсенділігін арттыруға және нығайтуға ықпал ететін болады.

Жергілікті (облысішілік) әуе қатынастарын дамыту мақсатында баламалы көліктік қатынасы жоқ шалғай аумақтарға қызмет көрсету үшін жергілікті авиа желілерінің әуеайлақтарын (топырақты ҰҚЖ мен әуеайлақ алаңдарын) қалпына келтіру мен жаңаларын салу және тиісті үлгідегі әуе кемелерін жыл бойы қабылдау-жөнелту үшін оларды күтіп ұстау қажет.

Халықаралық жолаушылар авиатасымалының қазақстандық нарығын орнықты дамыту үшін Қазақстанның Астана, Алматы, Атырау қалаларындағы үш әуежайды пайдалану құқығын шетелдік авиакомпанияларға кезең-кезеңмен ұсыну көзделеді.

Авиатасымалдардың қазақстандық нарығын дамыту кезеңдерінің бірі ішкі авиациялық нарықта бәсекелестік ортаны жасау болып табылады.

Осы міндеттеменің мақсаты ішкі авиациялық тасымалдауларда іске қосылған авиациялық паркті жаңарту және Еуропалық Қауымдастық елдерінде қолданыстағы авиациялық ережелерді енгізу мен ұшу қауіпсіздігі деңгейін арттыру болып табылады. Әуе кемелері паркін жаңартуға авиациялық компанияларды ынталандыру мақсатында жолаушылар авиатасымалына тартылатын ескірген әуе кемелерінің ресурстарын ұзартуға қатысты талаптар қатайтылатын болады.

Осылайша авиабағыттарда адал бәсекелестікті енгізуге жағдайлар жасалатын болады.

Авиабағыттарда бәсекелестікті енгізу кезінде авитасымалдау тарифтері төмендейді, жалпыға барынша танымал бағыттар бойынша билеттердің тұрақты жетімсіздік проблемасы шешіледі, бұл түпкі нәтижеде халықтың қалың бөлігі үшін авиациялық қызметтің қол жетімділігін арттырады.

5.4. Әуежайлардың жердегі инфрақұрылым объектілерін

(ҰҚЖ-ны, аэровокзал кешендерін қайта жаңарту, қазіргi

заманғы арнайы техникамен жарақтандыру) жаңғыртуды және

дамытуды жүзеге асыру

Қазақстан Республикасының әуежай кешендерінің қызметін одан әрі дамыту мақсатында мыналар ұсынылып отыр:

1) Қазақстан Республикасының транзиттік әлеуетін барынша пайдалану мақсатында жұмыс істеп тұрған әуежайлар негізінде бірінші кезекте жүк көліктік әуежайлар желісін дамыту қажет, осы әуежайлардың инфрақұрылымын қандай да бір шектеулерсіз бірінші сыныпты әуе кемелерін қабылдауға және қызмет көрсетуге мүмкіндік беретін халықаралық талаптарға сәйкес келтіру, негізгі өндірістік қуаттарды қайта жаңартуды жүргізу, әуе кемелеріне жерде қызмет көрсету құралдарын жаңарту қажет;

ҚР Үкіметінің 2007.24.12. № 1266 қаулысымен 2-тармақша өзгертілді (бұр.ред.қара)

2) Семей, Өскемен, Қостанай, қалаларының өңірлік әуежайларының инфрақұрылымын кезең-кезеңімен (негізгі өндірістік қорларды жаңарту және қайта жаңарту) дамытуды қамтамасыз ету үшін осы әуежайлардың акциялар пакеттерін коммуналдық меншіктен республикалық меншікке беру жөніндегі іс-шараларды өткізу болжанып отыр.

Халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес жолаушылар мен әуе кемелеріне қызмет көрсету бойынша астаналық әуежай қызметін әрі қарай дамыту және жақсарту мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгілеген тәртіппен мамандырылған басқарушы компанияны тарту ұйғарылып отыр.

Бұдан басқа, Қорғас кенті ауданында жаңа әуежай құрылысы көзделуде. Осы әуежай құрылысын 2008-2010 жылдары концессияға беруге ұсынылатын объектілердің тізбесіне енгізу ұсынылады.

2008 жылы осы жоба бойынша техника-экономикалық негіздеме (ТЭН) әзірлеу қажет.

3) әуежайлар иелерімен бірлесіп, Тараз, Петропавл, Көкшетау, Орал қалалары әуежайларының негізгі өндірістік қорларын (ҰҚЖ, аэровокзал кешендері, арнайы техника) қайта жаңарту және жаңарту жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеу;

4) "Қазаэронавигация" республикалық мемлекеттік кәсіпорнымен бірлесіп, әуеайлақтар ауданында ұшуды радиотехникалық қамтамасыз етудің құралдарын жаңғырту мен жаңарту бағдарламасын әзірлеу;

5) әуе кемелеріне жерден қызмет көрсету үшін, сондай-ақ авиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін арнайы техниканы ұсыну жөніндегі лизингтік қызметтер бөлігінде лизингтік компаниялардың қызметін көтермелеу ұсынылып отыр.

Қазақстанның әуе кеңістігі арқылы транзиттік ағындардың негізгі бағыттарын негізге ала отырып және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мемлекетке жауапкершілік жүктейтін ИКАО қағидатын ескере отырып, бүгінгі күні бірінші кезекте Ақтөбе, Павлодар, Шымкент, Қостанай және Қызылорда әуежайлары сияқты әуежайлардың әуежай кешенін қайта жаңарту мен жаңғырту анағұрлым орынды (4, 5-кестелер).

Бұл әуежайлар негізгі халықаралық трассаларда орналасқан, сондықтан оларды "Боинг" үлгісіндегі ірі әуе кемелері үшін транзит ретінде пайдалану халықаралық авиатасымалдаушылар мен еліміздің әуежайлары үшін екі жақты экономикалық табыс әкеледі және республиканың беделін көтеруге ықпал етеді.

Әуежай кешендерін бірінші кезекте қайта жаңарту үшін жоғарыда көрсетілген әуежайларды таңдау мынадай себептерден туындайды:

Ақтөбе қаласының әуежайы:

3,17 млрд. теңге мөлшеріндегі бюджеттік қаражат есебінен Ақтөбе қаласы халықаралық әуежайының ұшу-қону жолағын қайта жаңарту 2004 жылы басталып 2005 жылы аяқталды. ҰҚЖ-ны қайта жаңарту жолаушылар сыйымдылығы 350 жолаушыға дейін жететін барлық үлгідегі, оның ішінде Боинг үлгісіндегі әуе кемелерін қабылдауға және қызмет көрсетуге мүмкіндік береді.

Ұлттық авиатасымалдаушы "Эйр Астана" авиакомпаниясы осы әуежай арқылы ұшуларды кеңейтуді, "Боинг" үлгісіндегі ұшақтарда соның ішінде Еуропаға ұшулар жиілігін өсіруді жоспарлап отыр.

Сонымен бірге, қолданыстағы аэровокзал кешені 1967 жылы салынған, пайдалануға берілген сәттен бастап қайта жаңартылмаған әрі қазіргі уақытта қауіпсіздікті қамтамасыз ету және ұсынылатын қызметтердің сапасы бойынша осы заман талаптарына сәйкес келмейді.

Осыған байланысты қолданыстағы алаңдарды 20000 шаршы метрге дейін кеңейте отырып, қазіргі аэровокзал ғимаратын толық қайта жоспарлауды жүргізу, аэровокзал кешенінің жарақталуы мен технологиялық желілерін халықаралық нормаларға сәйкестендіру қажет.

Шымкент қаласының әуежайы:

Шымкент ауданындағы транзиттік әуе кемелерінің ұшуы Оңтүстік Қазақстанның әуе кеңістігіндегі барлық әуе қозғалысының 10 %-ын (тәулігіне 25 ұшаққа дейін) құрайды;

бүгінде тәулігіне 150 рейске дейін қабылдайтын Ташкент қаласының әуежайы арқылы ұшатын көліктік әуе кемелерін тарту үшін жағдай жасау қажеттігі. Ташкент қаласы әуежайына көп салмақ түсіп отырғанының байқалуына байланысты, сондай-ақ Қазақстанның саяси тұрақтылығын ескере отырып, кейбір авиакомпаниялар бүгіннің өзінде Шымкент қаласының әуежайында қонуды орындағысы келеді.

Қостанай қаласының әуежайы:

шекара маңындағы аумақта орналасқан стратегиялық әуежай болып табылады. 1967 жылы пайдалануға берілген уақыттан бастап ҰҚЖ-ны, рульдеу жолдарын, перронды күрделі жөндеу жүргізілмеген. ҰҚЖ-ның тірек қабілеті республика авиакомпанияларында бүгінгі күні бар әуе кемелерінің батыстық үлгілерін қабылдау мүмкіндігін айтарлықтай шектеп отыр. "Эйр Астана" авиакомпаниясы "Боинг" үлгісіндегі ұшақтарын осы әуежай арқылы ұшыруды жоспарлауда;

Павлодар қаласының әуежайы:

Әуежайдың ЖҰҚЖ-ы 1971 жылы пайдалануға берілген. Пайдаланудың ұзақ мерзіміне байланысты қазіргі уақытта ЖҰҚЖ-ның тірек қабілетінің төмендеуі байқалады, бұл әуе кемелерін қабылдауды шектеуге әкеліп соғады. Тексеру нәтижелері ЖҰҚЖ жасанды жамылғыларының қабыршықтануын, ішінара бұзылуы мен тозуын көрсетті.

Әуежай ағымдағы және күрделі жөндеу арқылы аэродром жарамдылығын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды жүргізуде. Соңғы жөндеу 1994 жылы жүргізілген. Сонымен бірге, қаржы қаражатының тапшылығына байланысты аэродромның жасанды жамылғыларын қайта жаңарту және қалпына келтіру жөніндегі жоспарлы іс-шараларды жүргізу мерзімдері сақталмайды, бұл ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге теріс әсер етеді.

Қызылорда қаласының әуежайы:

Әуежайдың ЖҰҚЖ-ы 1986 жылы пайдалануға берілген.

Қазіргі уақытта аэродромда ТУ-134, АН-24 және басқа төменгі сыныпты үлгідегі ұшақтар пайдаланылады. Қызылорда әуежайы пайдалану сапасының, аэродром жабынының геометриялық өлмешінің және инфрақұрылымының қазіргі заманғы халықаралық талаптарға сәйкес келмеуі, осы әуежайда қазіргі заман үлгісіндегі әуе кемелерінің ұшулары ұшу салмағы мен қарқындылық шектеуі бойынша жүзеге асырылуымен байланысты. Мастикамен құйылған ұшып-қону жолағының үстіңгі қабатында көптеген ұзыннан бойлаған жарылулар мен сынулар бар.

                                                             4-кесте

Республикалық бюджет есебінен 2006-2008 жылдар

ішінде қайта жаңартылуға (салынуға) тиіс Қазақстан

Республикасы әуежайларының жердегі инфрақұрылымының

негізгі обьектілерінің құрамы

                                                      5-кесте

Тартылатын қаражат есебінен 2006 - 2008 жылдар ішінде

қайта жаңартылуға (салынуға) тиіс Қазақстан Республикасы

әуежайларының жердегі инфрақұрылымының негізгі

объектілерінің құрамы

Қазақстан Республикасының әуежайларын арнайы техникамен қамтамасыз ету және қайта жарақтау мақсатында оларды бір орталықтан шоғырландырып сатып алу және қаржылық лизинг негізінде әуежайларға беру үшін республикалық бюджеттен қаражат бөлу мүмкіндігі қарастырылуы қажет.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі өлшемі әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді бекітілген техникалық регламенттер талаптарына сәйкес мамандандырылған техникалық орталықтарда дер кезінде және сапалы жүргізу болып табылады.

Қазақстандық авиакомпаниялар пайдаланатын шетелде шығарылған әуе кемелері паркінің саны өсіп келе жатқанына байланысты Астана қаласының әуежайында республика авиакомпанияларының ғана емес, ТМД елдерінің, Орталық және Оңтүстік-Шығыс Азия аумақтарының да әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетудің ауыр нысандарын жүргізе алу сұранысын қамтамасыз ететін қабілеті бар қазіргі кезеңдегі сервистік авиациялық-техникалық орталықты құру қажет.

Бұл орталықтың қызметі батыс орталықтарындағы әуе кемелеріне қызмет көрсетуді жүргізуге қазақстандық авиакомпаниялардың шығындарын қысқартуға мүмкіндік береді (орташа есеппен әуе кемесінің бір бірлігіне жылына 160 мың АҚШ доллары).

5.5. Аэронавигация жүйесінің өндірістік қуаттарын

жаңғыртуды жалғастыру жөніндегі және әуе қозғалысын

ұйымдастыру жүйесінің жаңа тұжырымдамасын енгізуге дайындық

жөніндегі іс-шаралар кешенін орындау

Аэронавигация жүйесінің трассалық бөлігін дамытуды және жаңғыртуды инвестициялау аэронавигациялық қызмет көрсетудің талап етілетін сапасын қамтамасыз етеді. Жоғары сапа базасында бәсекелестік басымдықтар кірістілік сигментін - транзиттік ұшуларды қамтамасыз ету негізінде құрылуы және қолдауға алынуы мүмкін. Осы бағытта инвестицияның төмендеуі аэронавигациялық басымдықтың азғындауына, бәсекелестікке қабілетін жоюға және осының салдары ретінде транзиттік ағынның азаюына және кірісінің төмендеуіне әкеліп соғады.

Аэродром аймағындағы әуе қозғалысының қарқындылығы шамалы болуына байланысты аэронавигациялық қызмет көрсету үшін түсетін кірістер аэродром ауданындағы аэронавигациялық инфрақұрылымды қамтамасыз етуге жетпейді. Алайда, ұшу қауіпсіздігінің талап етілетін деңгейін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелерді орындай отырып, кәсіпорын ескірген жабдықты ауыстыру мен жаңғыртуды қоса алғанда, әуеайлақтық радиотехникалық кешендерін қажетті қамтамасыз етуді жүзеге асырады. Осы бағытқа деген инвестициялар барлық инвестициялық шығыстардың үштен бірі болып отыр және де қауіпсіздік тұрғысынан оларды азайту мүмкін емес.

Осыған орай, алдағы кезеңде Қазақстан Республикасының аэронавигациялық жүйесінің жабдығын жаңғыртуды жалғастыру мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады (6-кесте):

                                                          6-кесте

2006-2008 жылдары аэронавигациялық қызмет көрсету жүйесін жаңғырту жөніндегі инвестициялық жобаларды іске асыруға 15 754,9 млн. теңге бөлінетін болады. Көрсетілген жұмыстар кешенін орындау "Қазаэронавигация" республикалық мемлекеттік кәсіпорнының әуе кеңістігін пайдаланушыларға аэронавигациялық қызмет көрсетуден түсетін меншікті қаражаты есебінен, кәсіпорын тартатын сыртқы инвестициялар арқылы қамтамасыз етілуге тиіс.

Барлық кіші жүйелерді одан әрі жаңғыртуды жүргізу қолданыстағы параметрлерді жақсарту мақсатында ғана емес, сондай-ақ жаңа технологияларды енгізу базасын құру есебінде де жүргізілуге тиіс. Бұдан басқа, болашақ аэронавигациялық жүйелерде әуе қозғалысына қызмет көрсетудің жаңа технологияларын - автоматтандырылған тәуелді бақылау мен аймақтық навигация әдістеріне көшуге мүмкіндік беретін негізгі құралдардың рөлін орындайтын кіші жүйелерді дамыту да жоспарлануға тиіс. Ол үшін әзірленіп жатқан көшу жоспарының шеңберіндегі ұзақ мерзімді бағдарламаға сәйкес жаңа технологияларды эволюциялық енгізу мен дәстүрлі аэронавигациялық құралдарды болашақ жүйелерге ауыстырудың стратегиясы іске асырылуға тиіс.

Аэронавигациялық инфрақұрылымды пайдалануды оңтайландыруды жалғастыру неғұрлым озық және перспективалы технологияларды енгізу тәжірибесіне негізделуге тиіс.

Осы мақсатта мыналар талап етіледі:

аэронавигациялық кешендерді дамыту мен жаңғыртуға қаржы қаражатын инвестициялаудың қол жеткізілген көлемін сақтай отырып, Қазақстан Республикасының аэронавигациялық жүйесінің кіші жүйелерінің шоғырлануын қамтамасыз етуге арналған инвестициялық саясаттың стратегиялық бағытын болашақ CNS/ATM жүйесінің баламасы мен оны енгізудің негізі болып табылатын бірыңғай кешенге өзгерту, және де сол негізде қазіргі уақытта салынып жатқан коммуникациялардың корпоративтік аэронавигациялық жүйесінің негізінде салынған бірыңғай цифрлық желіге әуедегі және жердегі авиациялық байланыстың алуан түрін шоғырландыру негізінде диспетчерлік байланыстың жүйелеріне қайта жаңартуды жүргізуді қамтамасыз ету;

ӘҚБ автоматтандырылған жүйесін дамыту, шығарылған радиопозициялардың өңірлік орталықтарға шоғырлануын аяқтау, Астана қаласында ӘҚБ автоматтандырылған жүйесінің бас орталығын құру және өзара резервтеудің орталық аралық режимін қамтамасыз ету;

мүдделі шекаралас елдермен бірлесіп, тік эшелондаудың қысқартылған минимумдарына көше отырып, әуе кеңістігінің құрылымын және әуе қозғалысын ұйымдастыру әдістерін одан әрі жетілдіру;

қазіргі уақытта қолданылатын, екінші буындағы жеткілікті жарақталған трассалық аэронавигациялық кешендер құру негізінде аймақтық навигация әдістерін енгізу;

талап етілетін инфрақұрылымды дайындау, ғарыштық орналасу навигациялық жүйелерінің элементтерін енгізуді және оларды қолдануға негізделген әуе қозғалысын ұйымдастыру технологиялары ADS-ті (автоматтандырылған тәуелді бақылау), CPDLC-ті ("ұшқыш-диспетчер" байланысының цифрлы желілері), D-ATIS-ті (әуеайлақ ауданындағы цифрлы метеохабарлау) және басқаларын пайдалануды бастау.