Қазақстан Ұлттық Банкi төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiн ұйымдастырады, үйлестiредi, реттейдi, сондай-ақ қадағалауды жүзеге асырады және:
1) ақша төлемiн және (немесе) аударымын жүзеге асыру тәсiлдерiн қолдану ережелерi мен ерекшелiктерiн, төлем нұсқаулары мазмұнына қойылатын негiзгi талаптарды;
2) қолма-қол ақшаны пайдалана отырып төлем жасау тәртібі мен шарттарын белгілейді.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 49-бап өзгертiлдi
49-бап. Шоттар
Қазақстан Ұлттық Банкi шоттардың түрлерiн және құқықтық тәртiбiн, банктiк шоттарды ашу, пайдалану және жабу тәртiбi мен шарттарын белгiлейдi.
ҚР 16.07.99 ж. N 436-1 Заңымен 50-бап жаңа редакцияда
50-бап. Ақша төлемi мен аударымын жүзеге асыру тәсiлдерi
Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын ақша төлемi мен аударымын жүзеге асыру тәсiлдерi Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде және соларға сәйкес қабылданған нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгіленедi.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 51-бап алынып тасталды
51-бап.
IХ Тарау. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң операциялары
ҚР Президентiнiң 27.01.96 ж. N 2830 Заң күшi бар жарлығымен;ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 52-бап өзгертiлдi; ҚР 16.07.99 ж. N 436-1 Заңымен 52-бап жаңа редакцияда
52-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiндегi банк шоттарының иелерi
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасы белгiлеген тәртiппен Қазақстан Ұлттық Банкiнде банк шоттарын ашқан заңды тұлғалар және банктер ондағы банк шоттарының иелерi болып есептеледi.
ҚР 16.07.99 ж. N 436-1 Заңымен 52-1-баппен толықтырылды
52-1-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң ұлттық валютамен операциялары және мәмiлелерi
Қазақстанның Ұлттық Банкi ұлттық валютамен мынадай операциялар жүргiзедi:
1) осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Ұлттық Банкiнде ашылған банк шоттарының иелерiне алты айдан аспайтын мерзімге өтімділігі жоғары, тәуекелсіз бағалы қағаздармен және басқа да активтермен қамтамасыз етiлген кредиттер бередi;
2) өтеу мерзiмi алты айдан аспайтын, саудаға шығарылған бiрiншi сыныпты эмитенттердiң вексельдерiн қайта есепке алады;
3) мемлекеттiк бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
4) Қазақстанның Ұлттық Банкi кредиттердi қамтамасыз ету үшiн жарамды деп есептейтiн, өтеу мерзiмi бiр жылдан аспайтын депозиттiк сертификаттарды, борыштық бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;
5) депозиттердi қабылдайды, ақша төлемi мен аударымдарын жүзеге асырады, бағалы қағаздар мен өзге де құндылықтарды сақтауға және басқаруға қабылдайды;
6) туынды қаржы құралдарымен операцияны жүзеге асырады;
7) қажет болған жағдайда Қазақстан Республикасының аумағындағы және одан тыс жерлердегi банктер мен қаржы ұйымдарында шоттар ашады;
8) чек жазып бередi және вексельдер бередi;
9) егер осы Заңда тікелей тыйым салынбаған болса, басқа банк операцияларын, сондай-ақ өз міндеттеріне сәйкес өз атынан мәмілелерді жүзеге асырады.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 53-бап өзгертiлдi
53-бап. Кредиттердi қамтамасыз ету
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң кредиттерiн қамтамасыз ету үшiн кепiлдiк заты ретiнде:
- аффинирленген алтын;
- шетел валютасы;
- Қазақстан теңгесiндегi және шетел валютасындағы алты ай мерзiмге дейiнгi вексельдер;
- қор биржаларында ресми түрде бағаланатын бiр жыл мерзiмге дейiнгi борыш қағаздары болуы мүмкiн.
Сонымен қатар, Директорлар кеңесi белгiлеген жағдайларда, басқа да активтермен және тауар-реттеу құжаттарымен қамтамасыз етiлуi мүмкiн.
Кредит, сондай-ақ ол бойынша сыйақы (мүдде) төленбеу мерзiмiнде өтелмеген жағдайда Қазақстан Ұлттық Банкi қолданылып жүрген заңдарға сәйкес кепiлдiкке берiлген заттарды толық немесе iшiнара сатады.
ҚР Президентiнiң 27.01.96 ж. N 2830Заң күшi бар жарлықпен;ҚР 11.07.97 ж. N 154-1; 16.07.99 ж. N 436-1Заңдарымен 54-бап өзгертiлдi
54-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң операциялары бойынша шектеулер
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң:
- осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, ұйымдарға қызмет көрсету, сондай-ақ заңды тұлғалардың акцияларын сатып алуға;
- қолданылып жүрген заңдарда рұқсат етiлгендердi қоспағанда саудамен және басқа да қызметпен шұғылдануға;
- Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда, қамтамасыз етiлмеген кредиттер беруге;
- берiлген кредиттердi ұзарту немесе мерзiмi өткен вексельдердi жаңартуға рұқсат беру.
Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген жағдайлардан ерекшелiк тек қана Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының арнайы шешiмi бойынша жасалуы мүмкiн.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен Х Тараудың атауы өзгертiлдi
Х Тарау. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң сыртқы экономикалық
қатынастар саласындағы қызметi. Валюталық
құндылықтармен жүргiзiлетiн операциялар
55-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң басқа мемлекеттердiң банктерiмен өзара қатынастары
Қазақстан Ұлттық Банкi еншiлес банктер ашуға, еншiлес банктердiң филиалдарын, шетел банктердiң өкiлдiктерiн, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында шетел қатысатын банктер ашуға рұқсат бередi.
Қазақстан Ұлттық Банкi өзiнiң функциясын жүзеге асыру үшiн шет мемлекеттерде өз өкiлдiктерiн ашуға құқылы.
ҚР Президентiнiң 02.08.95 ж. N 2396 Заң күшi бар жарлығымен;ҚР 03.07.96 ж. N 18-1; 11.07.97 ж. N 154-1; 16.07.99 ж. N 436-1; 02.03.01 ж. N 162-II Заңдарымен 56-бап өзгертiлдi
56-бап. Валюталық реттеу және валюталық бақылау
Қазақстан Ұлттық Банкi:
а) Қазақстан Республикасында шет ел валютасының және шет ел валютасындағы бағалы қағаздар айналысының аясы мен тәртiбiн белгiлейдi, шет ел валютасында операциялар жүргiзуге қажеттi шектеулер енгiзедi, соның iшiнде осындай операциялар мен сыйақы (мүдде) ставкаларының көлемiне де енгiзiледi;
б) резиденттердiң және резидент еместердiң Қазақстан Республикасында шет ел валютасымен және шет ел валютасындағы бағалы қағаздармен операциялар жүргiзу ережелерiн белгiлейдi;
в) валюта құндылықтарын Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан алып кету және жiберу тәртiбiн белгiлейдi. Резиденттер үшiн Қазақстан Республикасына шетел валютасын және шетел валютасындағы бағалы қағаздарды міндетті түрде аудару тәртiбiн белгiлейді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң шетел банктерiнде шот ашу шарттарын анықтайды.
г) беру, тiркеу ережелерiн белгiлейдi және валюта заңдарында көзделгендей, валюталық операциялар жүргiзуге лицензиялар бередi;
д) Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шет ел валютасына шаққандағы бағамын, оның iшiнде кедендiк және салық төлемдерi, сондай-ақ шет ел валюталарымен және бағалы металдармен жасалатын операциялар бойынша Қазақстан теңгесiне рыноктық баға белгiлеу мақсаты үшiн Қазақстан Ұлттық Банкiнiң ресми бағамын белгiлеу жолымен реттейдi;
е) алтын-валюта активтерiн құрайды және солармен операциялар жасайды;
ж) Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiмен және уәкiлдiк берiлген мемлекеттiк статистикалық органдармен келiсiм бойынша Қазақстан Республикасындағы барлық заңды және жеке тұлғалардың орындаулары үшiн мiндеттi валюталық операциялар бойынша есеп жүргiзу мен есеп беру тәртiбi мен нысандарын белгiлейдi;
з) өкiлеттi банктердiң Тiзбесiн жүргiзiп, жариялайды;
и) банктер мен өзге тұлғалардың Қазақстан Республикасының банктiк және валюталық заңдарын бұзу фактiлерi анықталған жағдайда, банктiк және валюталық заңдарда көзделген санкцияларды қолдануға құқылы;
к) халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырады, шет елдермен қаржы - валюталық және кредиттiк-есеп айырысу қатынастарын жетiлдiредi;
л) жасасылған мемлекеттiк шарттарға сәйкес шетелдiк және халықаралық ұйымдармен шет ел валютасын тартады;
м) валюталық құндылықтарды бағалы металдардан өзгесін әкетуге рұқсат бередi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының резидент еместерiнен алынған банк кредиттерiнiң есебiн жүргiзедi;
н) Қазақстан Республикасының резидент еместерiнен қосымша кредиттер тарту мәселелерi жөнiнде ұсыныстар енгiзедi;
о) тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) экспорттаудан түскен шетелдiк валютаны мiндеттi түрде сату режимдi енгiзедi және өзгертедi.
Қазақстан Ұлттық Банкi валюталық реттеу және валюталық бақылау жөнiнде Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да функцияларды орындауға құқылы.
ҚР Президентiнiң 05.12.95 ж. N 2672 Заң күшi бар жарлығымен;ҚР 11.07.97 ж. N 154-1; 16.07.99 ж. N 436-1; 02.03.01 ж. N 162-II Заңдарымен 57-бап өзгертiлдi
57-бап. Валюталық құндылықтармен және бағалы металдармен жасалатын операциялар
Қазақстан Ұлттық Банкi валюта құндылықтарымен және бағалы металдарымен мынадай операцияларды жүзеге асыруға:
- шет ел валютасын сатып алуға және сатуға;
- шет мемлекеттердiң үкiметтерi немесе халықаралық қаржы ұйымдары шығарған және Қазақстан Республикасының Үкiметi шетел валютасымен кепiлдiк берген бағалы қағаздарды сатып алуға, сатуға немесе олармен операциялар жүргiзуге;
- өздерi тiркелген мемлекеттердiң заңдары бойынша тиiстi құқығы бар банктерде, шет елдердiң орталық банктерi мен банктерiнде, қаржы институттарында, сондай-ақ халықаралық қаржы ұйымдарында шот ашуға;
- өздерi тiркелген мемлекеттердiң заңдары бойынша тиiстi құқығы бар шетелдiк орталық банк, банктер мен басқа да қаржы институттары, шет елдер үкiметi мен олардың агенттерi, сондай-ақ халықаралық қаржы ұйымдары үшiн шот ашып, оны жүргiзуге, өкiл немесе корреспондент ретiнде iс-әрекет жасауға;
- аффинирленген алтынды, бағалы металдарды, асыл тастарды және одан жасалған бұйымдарды қабылдау мен сақтауды жүзеге асыруға;
- Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарында белгiленген тәртiппен бағалы металдар мен зергерлiк бұйымдарға қатысты операцияларға лицензиялау жүргiзуге;
- Қазақстан Республикасының аумағында және сыртқы рынокта аффинирленген алтын мен басқа да бағалы металдарды сатып алу мен сату жөнiнде операциялар жүргiзуге;
- қолданылып жүрген заңдарына белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасына валюталық құндылықтар мен бағалы металдарды әкелуге, сондай-ақ оларды шет ел банктерiндегi және мамандандырылған қаржы ұйымдарындағы өз шоттарына орналастыру үшiн шет елдерге шығаруға құқылы;
- ең төменгі деңгейін Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы айқындайтын кредиттік рейтинг бар эмитенттер шығарған бағалы қағаздарды сатып алуға, сатуға немесе олармен операциялар жүргізуге;
- ақша рыногының банкаралық депозиттер, репо және кері репо, депозиттік сертификаттар, коммерциялық қағаздар және ең төменгі деңгейін Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы айқындайтын кредиттік рейтингі бар эмитенттер шығарған басқа да борыштық міндеттемелер сияқты құралдарымен операцияларды жүзеге асыруға;
- форвард операциялары, своп операциялары және кредиттік рейтингін Қазақстан Ұлттық Банкінің Басқармасы айқындайтын деңгейден төмен емес қарсы әріптестермен опцион операциялары сияқты туынды қаржы құралдарымен операцияларды жүзеге асыруға;
- Қазақстан Ұлттық Банкі Басқармасының шешімі бойынша басқа да операцияларды жүзеге асыруға құқылы.
ҚР Президентiнiң 05.12.95 ж. N 2672 Заң күшi бар жарлығымен;ҚР 11.07.97 ж. N 154-1; 16.07.99 ж. N 436-1 Заңдарымен 58-бап өзгертiлдi
58-бап. Алтын-валюта активтерi
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң алтын-валюта активтерi Қазақстан теңгесiнiң сыртқы және iшкi тұрлаулылығын қамтамасыз ету үшiн жасалады, және пайдаланылады әрi олар:
- аффинирленген алтыннан;
- банкноттар, тиын түрiндегi шет ел валютасынан және шетелде және Қазақстан Республикасындағы Қазақстан Ұлттық Банкiнiң шоттарындағы қаржылардың қалдықтарынан;
- Қазақстан Ұлттық Банкiнде сақтаулы валюталық құндылықтардан;
- шет ел валютасындағы жай және аударым вексельдерiнен;
- шет елдер үкiметтерi немесе халықаралық қаржы ұйымдары шығарып, кепiлдiк берген бағалы қағаздардан;
- мұндай активтердiң өтiмдiлiгi мен сақталуы қамтамасыз етiлген жағдайда, шет ел валютасында деноминирленген басқа да сыртқы активтерден құралады.
Қазақстан Ұлттық Банкi алтын-валюта активтерiнiң құрылымын және олардың орналастырылуын анықтайды.
Осы Заңмен көзделген жағдайларды қоспағанда алтын-валюта активтерiн кредиттер (заемдар, несиелер) беру нысанында пайдалануға және Қазақстан Республикасының резиденттерi мен резидентi еместерге кепiлдiктер немесе басқадай мiндеттемелер ұсынуға жол берiлмейдi.
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң алтын-валюта активтерiнiң құрылымын ұлғайту және өзгерту:
бағалы металдар мен асыл тастарға қатысты қатынастарды реттейтiн Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес қазақстандық және басқа осындай металл өндiрушiлерден (сатушылардан) тазартылған алтын сатып алу;
Қазақстан теңгесiне (естелiк және кәдесый тиындарын қоса) шет ел валютасын және Қазақстан Республикасының, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң резиденттерi мен резидентi еместерге шет ел валютасын сатып алу жолымен;
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң шет ел валютасымен жүзеге асыратын депозит, салым, дилинг операцияларынан және шет ел валютасында деноминирленген бағалы қағаздар операцияларынан, сондай-ақ шет ел валютасымен беретiн кредиттерiнен түсетiн комиссиялық және басқа сыйақылар (мүдде);
Қазақстан Ұлттық Банкiнiң тазартылған алтын, күмiс, платина және платина тобындағы басқа металдарды сату, салу және басқа операциялар жүргiзуiнен алынған шет ел валютасындағы түсiмдер;
Қазақстан Ұлттық Банкi халықаралық қаржы ұйымдарынан, шет мемлекеттердiң орталық банктерiнен және басқа кредиторлардан алған кредиттер;
осы Заңға және Қазақстан Ұлттық Банкi туралы ережеге сәйкес Қазақстан Ұлттық Банкi көрсеткен консультациялық, баспа-ақпараттық және басқа да қызметтен алынған шет ел валютасындағы түсiмдер есебiнен жүргiзiледi.
Алтын-валюта активтерiн азайтуды Қазақстан Ұлттық Банкi мынадай жолмен жүргiзедi:
айырбас бағамы саясатын қоса ақша-кредит саясатын жүргiзу мақсатында iшкi валюта нарығында валюта сату әрi iшкi валюта нарығында шет ел валютасына деген сұраным мен ұсынымның арасындағы алалықты бәсеңдетуге;
шет елдегi дипломатиялық және басқа да өкiлдiктердi ұстау мен iссапар шығындарын, сондай-ақ Қазақстан Ұлттық Банкiнiң мемлекеттiк сыртқы қарызына қызмет көрсетудi қоса өнiм (жұмыс, көрсетiлетiн қызмет) импортын төлеу үшiн мемлекеттiк бюджеттiң қаражаты мен Қазақстан Ұлттық Банкi сметасы (бюджетi) есебiнен теңгенi шет ел валютасына айырбастауды жүзеге асыру;
басқа шет ел валютасын сатып алу үшiн шет ел валютасын сату;
Қазақстан Ұлттық банкiнiң алған кредитi бойынша негiзгi соманы, және сыйақыны (мүдденi), сондай-ақ комиссиялық және басқа iлеспе шығындарын қайтару;
шығынды алтын-валюта активтерiн қалыптастырылған провизиялар (резервтер) есебiнен есептеп шығару.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 59-бап өзгертiлдi
59-бап. Сыртқы активтердiң өтiмдiлiгi және сақталуы
Қазақстан Ұлттық Банкi активтердiң өтiмдiлiгi мен сақталуын қамтамасыз етуге және сыртқы активтердiң сатып алу үшiн сақтау қажеттiгiн тиiсiнше ескертуге мiндеттi.
Қазақстан Ұлттық Банкi сыртқы активтерiн ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз етуге және оның айырбас бағамен ұстап тұруға қажеттi деңгейде сақтауға тиiс.
Он екi ай iшiнде сыртқы активтерiнiң деңгейi 15 проценттен астам төмендеп кеткен ретте, Қазақстан Ұлттық банкi мұндай жағдайға жол бермеу немесе оны түзету үшiн Үкiметпен қажеттi шараларды келiседi.
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 60-бап өзгертiлдi
60-бап. Алтын-валюта активiн қайта бағалау шоты
Шет ел валютасының бағамындағы немесе алтын құнындағы өзгерiстердiң нәтижесiнде Қазақстан Ұлттық Банкiнiң алтыннан немесе шет ел валютасынан тұратын активiн немесе пассивiн бағалаудағы өзгерiстердiң салдары болып табылатын Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қаржы жылының iшiндегi жұмсалмаған табысы мен ысырабы әр айдың алғашқы күнi жүргiзiлетiн қайта бағалау арқылы реттелiп, алшақтығы қайта бағалау есебiне жатқызылады. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң осы актив қаражатын бағалы металдармен және валютамен, сондай-ақ шет мемлекеттердiң немесе халықаралық қаржы ұйымдарының бағалы қағаздарына байланысты операциялар бойынша жасалған операциялар кезiндегi ысырапты өтеуге және шығынның орнын жабу үшiн жұмсауға құқы бар.
ХI Тарау. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң бақылау
және қадағалау функциялары
ҚР 11.07.97 ж. N 154-1 Заңымен 61-бап өзгертiлдi
61-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң реттеу мен қадағалауды жүзеге асыру принциптерi
Қазақстан Ұлттық Банкi банктердiң қызметiн реттейтiн және қадағалайтын орган болып табылады.
Қазақстан Ұлттық Банкi банкiлер желiсiнiң жұмыс iстеуi үшiн ортақ жағдайлар жасауға және банкiлердiң адал бәсекесi принциптерiн енгiзуге жәрдемдеседi.
Оның реттеушiлiк функциясы Қазақстан Республикасы ақша-кредит жүйесiнiң тұрақтылығын қолдауға, банк кредиторларының, салымшыларының және клиенттерiнiң мүдделерiн қорғауға бағытталады.
Қазақстан Ұлттық Банкi заң актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, банктердiң ағымдағы қызметiне араласпайды.
Қазақстан Ұлттық Банкi банк және қаржы статистикасын, экономикалық ахуалға талдау жасау үшiн банктерден, сондай-ақ олардың ассоциациялары мен реттеушi органдарынан, республика министрлiктерi мен ведомстволарынан қажет ақпараттарды алдыруға құқылы.
ҚР 07.12.96 ж. N 50-1; 11.07.97 ж. N 154-1; 02.03.01 ж. N 162-II; 09.07.03 ж. N 482-II Заңдарымен 62-бап өзгертiлдi және толықтырылды
62-бап. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң реттеу мен қадағалауды жүзеге асырудағы негiзгi өкiлеттiктерi
Қазақстан Ұлттық Банкi банктердi лицензиялауды, бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады.
Осы мақсаттарда Қазақстан Ұлттық Банкi:
- банктер мен олардың клиенттерiнiң, орындауға мiндеттi нормативтiк құқықтық актiлер қабылдауға;
- банктер үшiн лицензиялық рәсiмдер мен нормативтер белгiлеуге;
- банктер мен олардың филиалдарының қызметiн тексеруге соның iшiнде жергiлiктi жерге барып немесе аудиторлық ұйымды шақырып тексеруге, олардан өзiнiң бақылау және қадағалау функцияларын дұрыс жүзеге асыру үшiн қажет деп санайтын ақпаратты алуға және алынған ақпараттар бойынша түсiнiк беруiн талап етуге өкiлеттi;
- олардың ірі қатысушыларына және банк холдингтеріне қолданылып жүрген банк заңдарында көзделген мәжбүр ету шараларын және санкцияларды қолдану туралы шешiмдер қабылдау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкiметiмен келiсiм бойынша банктердiң акцияларын мәжбүрлеп сатып алу және оларды кейiннен жаңа инвесторларға мiндеттi түрде дереу сату тәртiбiн белгiлеудi қоса алғанда капиталының терiс мөлшерi бар банктер мүлкiнiң құқықтық режимiн өзгерту туралы шешiмдер қабылдау;
- банк заңдарында белгiленген жағдайларда банктiң уақытша әкiмшiлiгiн (уақытша әкiмiн) тағайындауға;
- депозиттер мен оны iске асыру тетiгiнiң мiндеттi түрде ұжымдық сақтандыру жағдайларын белгiлеуге өкiлеттi;
- ірі қатысушылар мен банк холдингтерін анықтау мақсатында банктердің тікелей немесе жанама қатысушыларының құрылтай құжаттарын, заң актілерінде көзделген жағдайларда банктің аффилиирлендірілген тұлғаларының қаржылық есептері мен өзге де ақпаратын беруді талап етуге;
- заң актілерінде көзделген жағдайларда мемлекеттік органдардан, ұйымдар мен азаматтардан өзінің бақылау және қадағалау қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті мәліметтер алуға құқылы.
Қазақстан Ұлттық Банкi Қазақстан Республикасындағы банктер мен олардың филиалдарының бүкiл қаржы-шаруашылық қызметiн тексерудi жүзеге асыру құқығы бар бiрден-бiр орган болып табылады.
Егер банктердің аффилиирлендірілген тұлғалары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқа уәкілетті мемлекеттік органдар тарапынан реттелуге және қадағалануға тиіс болған жағдайда, Қазақстан Ұлттық Банкі және уәкілетті мемлекеттік органдар оларды реттеу және қадағалау туралы, оның ішінде олардың өзара ақпараттар алмасуы бөлігінде келісім жасауға тиіс.
Қазақстан Ұлттық Банкi басқа мемлекеттердiң орталық банктермен және қадағалау органдарымен бiрлесе жұмыс iстейдi және олардың өз бақылау қызметiн жүзеге асыруы үшiн қажет ақпараттармен алмасуға құқылы.
Төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiн қадағалауды жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Ұлттық Банкi:
1) төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер қабылдауға;
2) төлем жүйелерiнiң жұмыс iстеуiне мониторингтi жүзеге асыруға;
3) төлем жүйелерiнiң ұйымдастырылуы мен жұмыс iстеуiн тексеруге және төлем жүйелерiнiң қатысушылары мен операторларынан ақпарат алуға өкiлеттi.
ҚР 16.07.99 ж. N 436-1 Заңымен 62-1-баппен толықтырылды; ҚР 18.12.00 ж. N 128-II Заңымен 62-1-бап өзгертілді
62-1-бап. Сақтандыру қызметiн реттеу және қадағалау жөнiндегi функциялар мен өкiлеттiктi жүзеге асыру
1. Қазақстан Ұлттық банкi Қазақстан Республикасының Президентi өзiне жүктеген өкілеттiкке сәйкес сақтандыру қызметін мемлекеттiк реттеудi және қадағалауды жүзеге асырады.
2. Сақтандыру қызметiн реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган ретiнде Қазақстан Ұлттық Банкiнiң мiндеттерi мен мақсаттары осы Заңға және Қазақстан Республикасының басқа да заң актiлерiнде белгiленедi.
3. Қазақстан Ұлттық Банкi сақтандыру қызметiн реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган ретiнде:
1) Қазақстан Республикасы сақтандыру рыногының жұмыс iстеуiн, сақтандырушылардың және басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету жөнінде шаралар қолданады, сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының, сақтандыру брокерлерiнiң қызметiн мемлекеттiк реттеу жөнiндегi шараларды белгілейдi және iске асырады;
2) өз құзыретi шегiнде сақтандыру рыногының барлық субъектiлерi үшiн мiндеттi сақтандыру қызметi мен оны қадағалау мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық актiлер қабылдайды;
3) сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары, сақтандыру брокерi үшiн, жарғылық және меншiктi капиталдың ең аз мөлшерiн қоса алғанда, пруденциялық нормативтердi және сақтауға мiндеттi басқа да нормалар мен лимиттердi белгiлейдi;
4) сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының, сақтандыру брокерлерiнiң қызметiн лицензиялайды;
5) сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарын ашуға, олардың өз еркiмен қайта құрылуына және таратылуына рұқсат бередi, Қазақстан Республикасының аумағында да, республика аумағынан тыс жерлерде де сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының филиалдары мен өкілдіктерін ашуға келiсiм бередi;
6) сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының Басқарма Төрағалары мен мүшелері, бас бухгалтерлері, сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдары филиалдарының басшылары мен бас бухгалтерлерi лауазымдарына адамдарды сайлауға (тағайындауға) келiсiм бередi не келiсiм беруден бас тартады;
7) сақтандыру қызметiн жүзеге асыратын ұйымдарды тексередi (инспекциялайды);
8) сақтандыру рыногының субъектiлерiнен өзiнiң бақылау және қадағалау қызметін жүзеге асыруға қажетті ақпарат алып отырады;
9) өзiнiң бақылау және қадағалау қызметiн қамтамасыз ету үшiн сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарының, сақтандыру брокерлерiнiң қаржы және өзге есептерiнiң тiзбесiн, нысандарын, беру мерзiмiн заңдарға сәйкес белгiлейдi;
10) сақтандыру статистикасын әзірлеу сақтандыру рыногының жай-күйiне экономикалық талдау жасау үшiн сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдары қауымдастықтарынан, одақтары мен бірлестіктерінен, мемлекеттік органдардан қажетті ақпарат алып отырады;
11) сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарына, сақтандыру брокерлерiне, сақтандыру және қайта сақтандыру ұйымдарына өзге санкциялар қолдану, берiлген лицензиялардың күшiн тоқтата тұру не оларды қайтарып алу туралы шешім қабылдайды, сондай-ақ олардың қызметін заңдарда көзделген негіздемелер бойынша сот тәртібімен тоқтату жөнінде шаралар қолданады;
12) басқа мемлекеттердiң сақтандыруды қадағалайтын орталық органдарымен қарым-қатынастарда, халықаралық және өзге де сақтандыру ұйымдарында Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiредi.
